Serenissimi Poloniae regis negotium oratione dicta in Hispaniae oppido Tordesillis M D XXIIII per serenissimi Poloniae regis oratorem

Sacratissime caesar etc.

Adveni iterum, quod faustum sit et felix, vice iam tertia idem fere canens carmen per tam longinquum iter a serenissimsi principibus meis rege et regina Poloniae in Hispanias ad Maiestatem Vestram Caesaream missus in primis ad invisendum felicem statum et prosperam valetudinem Maiestatis Vestrae Sacratissimae, quam illi ex corde favent et a Deo Optimo Maximo sedulo precantur, nihil enim eis aeque gratum iucundum atque ex animi sententia accidere potest quam Maiestatem Vestram Sacratissimam optime semper valere et illi in omnibus prosperrime succedere.

Ceterum serenissimus dominus meus per me Maiestati Vestrae Sacratissimae referri voluit. Tametsi de Maiestatis Vestrae Sacratissimae amore et benevolentia erga se numquam dubitaverit, tamen eandem ex oratore nuper Maiestatis Vestrae Sacratissimae domino Antonio de Comitibus ad ducem Moscoviae misso abunde et liquidius intellexit, praesertim quantam pro officio celsitudinis suae de rebus Christianis et quantam pro vinculo necessitudinis de regnis et dominiis serenissimi domini mei et illius nepotis carissimi Hungariae et Bohemiae regis ac de bello componendo inter ipsum serenissimum dominum meum et Moscorum ducem curam habeat. Pro quaquidem sollicitudine serenissimus dominus meus Maiestati Vestrae Sacratissimae inmensas agit gratias hancque illius animi propensionem et benevolentiam fraternis studiis et officiis modisque omnibus, quibus poterit, in omnem eventum Maiestati Vestrae Sacratissimae cumulatissime semper referre conabitur. Porro cum maioris momenti maiorisque perniciei sit bellum hoc, quo Maiestas Vestra Sacratissima distinetur, ut pote quod totum orbem Christianum distractum habet et turbatum, unde serenissimus dominus meus communem omnium ruinam perpendens, quae iam non foris, sed in foribus instat, ad Maiestatem Vestram Serenissimam et ad Christianissimum Galliae regem atque ad alios Christianos principes misit, ne quid in tam afflictis et destitutis rebus, quo suae et totius Christianismi saluti consultum iri possit, praetermitteret. Communis enim omnium hostis Turca, qui tamquam ignis numquam quiescit, sed continuis alimentis in dies fit auctior et valentior, occupatis iam, ut manifestum est, duobus orbis Christiani propugnaculis immo verius ianuis, quo id, quod reliquum est, facilius aggredi possit, omni vi et conatu icto prius arctissimo foedere cum Zophi Persarum rege idque miro quodam iuris iurandi genere dirisque imprecationibus contra violatorem obfirmato ad occupandum regna et dominia serenissimi domini mei et nepotis eiusdem se propalam accingit. Parte ab altera assidui serenissimi domini mei hostes Tartari et qui ad Thanaim, et qui Tauricam inhabitant, ab ipso Turca magnis stipendiis inducti, et ne imperator Tartarorum Zavolhensis, qui a viginti annis in serenissimi domini mei manibus fuit, suis restitueretur, collecta omni eorum multitudine crudelius quam ante umquam Regnum serenissimi domini mei ingredi statuerant. De quo cum certo ab exploratoribus suis serenissimus dominus meus edoctus esset, habito communi omnium regnicolarum consilio cum omni sua militia et potentia viribusque, quas habere potuit, cum vita denique sua et facultatibus versus Podoliam illis ivit obviam castramentatusque est in loco, ubi et eos hostes reprimere, et serenissimo nepoti suo Hungariae regi, cum necessitas exposceret, facilius suppetias ferre posset. Versantur igitur haec duo regna hoc potissimum tempore in summis discriminibus, et cum sint in volvendo hoc saxo continue adeo fessa et adeo extenuata, quod difficulter, immo verius nequaquam tantae hostili potentiae sola resistere poterint sine negotio Maiestas Vestra Sacratissima pro singulari sua prudentia coniecturam faciet, ut si, quod <omen> procul absit, haec regna perfringerentur. Quid tum demum de aggere opponendo cogitare proderit, cum iam impetus aquarum undique cataclismum fecerint, aut cuius postea usui erunt consilia, cum mutuis nostris conflictationibus potestatem hostibus ad penetralia rei Christianae prorumpendi faciemus.

Quapropter serenissimus dominus meus caesaream et catholicam maiestatem vestram iterum atque iterum ut primum et summum orbis Christiani principem utque fratrem et consanguineum suum carissimum et plurimum honorandum maximopere rogat atque obtestatur, velit caesareo et Christiano animo ea pericula difficultates et angustias, quibus hac tempestate respublica Christiana non parum turbatur, cordi habere sepositisque his bellis intestinis, quibus implicatur, concordiaque vel saltem indutiis cum hostibus suis initis ipsi serenissimo domino meo illiusque nepoti serenissimo Hungariae et Boemiae regi sororio observandissimo Sacratissimae Maiestatis Vestrae, utrisque sic graviter laborantibus, tempori adesse et quantocius suppetias ferre. Ne tum demum rei Christianae consultum iri velit, cum iam tota illius salus acta et deplorata videretur. Et ne hostes Maiestatis Vestrae Sacratissimae et apud praesentes et apud posteros causari possent hanc universalem ruinam, quae iam iam impendet, sub Maiestatis Vestrae Sacratissimae imperio provenisse. Quod inde nomen et quam famam post se Maiestas Vestra Sacratissima posteritati relinqueret, nemini est obscurum, itaque Maiestas Vestra Sacratissima cum pro debito celsitudinis suae, quo orbi Christiano devincitur, tum etiam pro sanguinis coniunctione, qua ipsi serenissimo domino meo Poloniae regi et nepoti illius addicitur. Haec tam manifesta discrimina in animum serio admittat atque accurate perpendat, quo tandem aliqua certa ratio vindicandi haec duo regna ab hoc casu, qui imminet, statui possit. Factura Maiestas Vestra Sacratissima rem se tanto orbis principe suis innumeris virtutibus suaeque excelsae existimationi dignam et qua sibi serenissimum dominum meum unacum illius nepote et cum regnis facultatibus ac vita eorum ipsam denique universam rempublicam Christianam reddet devinctissimam et qua sibi apud omnes homines laudem et gloriam immortalem et a Deo Optimo Maximo hic in terris felicitatem et in futura vita uberrima praemia comparabit.

Fretus etiam serenissimus dominus meus eo fraterno amore et praecipua observantia, qua Maiestatem Vestram Sacratissimam prosequitur, illi summopere negotia serenissimae coniugis suae reginae Poloniae illius haereditatem spectantia commendat. Et cum illa sit heres unica et universalis illustrissimae olim matris suae quae statum Barensem cum aliis terris ad eum spectantibus virtute privilegiorum et confirmationum desuper viginti quattuor annis pacifice tenuit et possedit, impense rogat, velit efficere, ne hoc statu et hereditate sua quovis modo privetur, et ne praetextu fucati iuris illustrissimi ducis Mediolani, quod habere praetendit idem status in sequestrum, nisi prius iuridice conventum fuerit. Capiatur immo, si factum est, quod primum et ante omnia ipsa serenissima domina regina, quae ut de iure debuit possesionem continuavit, rursus in integrum restituatur. Et deinde id cum de stando iuri cavere potest, quod iustitia suaserit, fiat, velitque in his se Maiestas Vestra Sacratissima sic exhibere, quemadmodum aequitas ipsa amorque mutuus et sanguinis necessitudo utrimque expostulat, quod serenissimus dominus meus omni sua erga Maiestatem Vestram Sacratissimam observantia studio et opera, quibus etiam aliquando illi gratificari poterit, semper rependere curabit ut fratri et consanguineo suo carissimo et plurimum honorando.

Serenissimi Poloniae regis orator Ioannes Dantiscus manu propria