BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 39r

Serenissima Regia Maiestas et Domine, Domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Cum tandem per pestes, bella, aestus et mille alias incommoditates ac per tot rerum discrimina 1524-09-19⌊19 Septembris1524-09-19⌋ ad aulam Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ in Valladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌊Valle OletiValladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌋, Castile (Castilla, Castilia), kingdom on the Iberian Peninsula, together with the Crown of Aragon formed the foundation of the Kingdom of Spain ⌊regni CastilliaeCastile (Castilla, Castilia), kingdom on the Iberian Peninsula, together with the Crown of Aragon formed the foundation of the Kingdom of Spain ⌋ oppido, applicuissem, subinde per binas postas, quae Romam et Flandriam mittebantur, ea omnia Maiestati Vestrae Serenissimae cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-10-03, CIDTC IDL 217⌊descripsicf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-10-03, CIDTC IDL 217⌋, quae mecum agebantur et in quibus eo tempore res nostra haerebat. Paulo post, cum dominus Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctor BorgkStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ advenisset, iterum ex Valladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌊Valle OletiValladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌋ 1524-11-12⌊12 Novembris1524-11-12⌋ versus urbem longo quodam cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-11-12, CIDTC IDL 5807⌊voluminecf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-11-12, CIDTC IDL 5807⌋, quae tunc per nos acta erant, significavi, missis omnium scripturarum et decretationum exemplis, demum postquam dominus doctor cum omnium rerum expeditione hinc absolutus, Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapolimNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ proficisceretur, rursus ad longum de omnibus ad Maiestatem Vestram Serenissimam dedi cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza Madrid, 1524-12-18, CIDTC IDL 226⌊litterascf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza Madrid, 1524-12-18, CIDTC IDL 226⌋ cum copiis duplicatis illarum, quas 1524-11-12⌊12 Novembris1524-11-12⌋ scripseram, additis iterum omnium rerum expeditarum copiis.

Discessit Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hincMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ dominus doctor 1524-12-19⌊19 Decembris1524-12-19⌋ recta versus Barcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌊BarzalonamBarcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌋, unde Narbonne, town in southern France⌊NarbonamNarbonne, town in southern France⌋ per France (Gallia, Francia), the kingdom⌊GalliasFrance (Gallia, Francia), the kingdom⌋ in Italy (Italia)⌊ItaliamItaly (Italia)⌋ propinquius et tutius iter capere decreverat, et cum iam post elapsum mensem illum Italiam fere attigisse crederem, venerunt mihi ab eo litterae ex Perpignan, city in southern France, Languedoc, from the 12th century 1659 it belonged to Aragon and Spain⌊PerpinianoPerpignan, city in southern France, Languedoc, from the 12th century 1659 it belonged to Aragon and Spain⌋, quae dicionis caesareae est, quibus mihi discrimen, in quo versatus est et fidem Gallicam descripsit. Illarum praesentibus mitto exemplum, quo Maiestas Vestra Serenissima omnia liquidius cognoscat. Non potui non vehementer turbari, cum de casu tam periculoso istius boni viri, rerum Maiestatis Vestrae Serenissimae studiosissimi, tum quod istiusmodi impedimentis negotium in moram trahi longiorem, quam rebar, cognoscerem. Proinde licet quam primum ille hinc solvisset, non destiti pro litteris duplicatis apud maiestatem caesaream et officiales in omnem eventum sollicitare, tamen in praesentia, cum id necessitas exigit, vehementius incumbo, et iam litterae scriptae sunt; nihil aliud moratur, nisi caesaris aegritudo, quae illius maiestatem ad subscribendum facit difficilem, spero nihilominus, quod illas cum primis postis ad urbem, quae BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 39v brevi hinc expedientur, unde Neapolim commode perferri possunt, transmittam.

Scribi nequit, quantum me istae morae discruciant; incidimus in pessima tempora, neque mari, neque terra securus haberi potest transitus, sic omnia his bellis sunt perplexa, neque commeatus sive salvi conductus prosunt, qui, ut certo hic intellexi, non solum Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊domino doctoriStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋, verum etiam plerisque aliis sunt infracti, quo fit, quod mihi male metuo, cum erit redeundum, ne mecum etiam ita agatur. Rogo itaque humillime: Maiestas Vestra Serenissima dignetur cum primis huc litteras suas ad Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌊regem christianissimumFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌋ scriptas, quibus ab illius maiestate salvum conductum impetrare possim, mittere. Eas, cum revocatus fuero, efficiam per mercatores The Welsers merchant and banking family from Augsburg with close ties to Emperor Charles V⌊WelzerosThe Welsers merchant and banking family from Augsburg with close ties to Emperor Charles V⌋, ut Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌊illius maiestatiFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌋ ad manus veniant, unde salvum conductum consequi possim. Et cum sint pro mittendis hinc inde litteris periculosa tempora et quod saepius intercipiantur, ne quicquam omisisse videar, quo Maiestas Vestra Serenissima rerum omnium cognitionem, de quibus illam scire expedit, cum primis habeat text damaged⌈[at]at text damaged⌉, omnes onero postas, quae ad meam notitiam perveniunt, neque hoc impensis caret, et semper novissimarum exempla mitto, quod hic etiam facio. Ex his latius omnia intelleget, quae hic acta sunt.

Mitto etiam investiturae et omnium aliarum text damaged⌈[um]um text damaged⌉ scripturarum copias. Hoc tempore aliud expedire nequivimus. Ius tertii reservatum est, de quo omnino ducem Mediolani acturum ferunt, praesertim in hac ultima desperatione, quae eum in praesens exagitat, sed optima me habet spes, cum adeo sit extenuatus aereque exutus, ut aegre se Cremonae captivus fere contineat, quod Neapoli, ubi venalia sunt omnia, parum proficiet. Auro igitur agendum erit etc.

Quomodo ego Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ maneo ex aliis meis litteris Maiestas Vestra Serenissima intellexit. Certe nihil mihi umquam fuit durius, quam sic pendere animi, licet videam adhuc non fuisse inutile, quod hic sim, spero enim, quod investitura cum aliis litteris per modum duplicatarum citius quam Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊dominus doctorStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapolimNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ perveniet, et quamvis non sit incommodum immo necessarium, quod aliquis hoc tempore nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae hic agat, ob multas causas, tamen in animo numquam sum tranquillus, BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 40r quod sine mandato et commissione Maiestatis Vestrae Serenissimae hic remansi paper damaged⌈[mansi]mansi paper damaged⌉, a domino doctore et partim a me ipso, cum negotia id expos paper damaged⌈[pos]pos paper damaged⌉tulare viderentur, persuasus. Quapropter iterum atque iterum, quantum totis viribus eniti possum, humillime supplico Maiestati Vestrae Serenissimae: dignetur hanc unam mihi facere gratiam pro omnibus meis servitiis et me, quantum fieri potest, citius, de mente et voluntate sua reddere certiorem. Quod si in hac mansione deliqui, cum temere nihil fecerim, ad misericordiam et clementiam Maiestatis Vestrae Serenissimae confugiam. Si vero ex sententia Maiestatis Vestrae factum est, cf. Hor. Carm. 1.1.36 ⌊sublimi feriam vertice sideracf. Hor. Carm. 1.1.36 ⌋ et tanto alacrius, omnibus rebus meis omissis, quam diu Maiestati Vestrae Serenissimae ex re visum fuerit, hic serviam, nihilque mihi taediosum vel durum erit futurum, etiam si vita sit ponenda, quod placitum est Maiestati Vestrae Serenissimae et quod per me fieri volet, modo quid me facere oportet sciam, et si quid erit hic agendum, quod moram ferre nequeat, quaeso in mittendis litteris melior servetur ordo, sicut ex copiis novissimarum mearum his annexis videbitur. Ex his etiam, quo in statu erant res huius curiae, cum illas scriberem, intelleget. Multa interim sunt inversa, quae, quantum temporis angustia admittit, in compendium conferam.

Post abitionem domini doctoris Borck scribebantur huc varia nova, quomodo Gallorum exercitus ex obsidione Ticini hoc est Papiae fuerat repressus, multis ibidem ms. obidem(!) ⌈ibidemibidem ms. obidem(!) ⌉ occisis et plerisque de primoribus viris desideratis, et quod retrocessisset usque ad Ast, Subaudiae oppidum. Dicebantur etiam multa alia gloriosa, ut fortassis caesari aegro aliquod levamen fieret, sed paulo post longe ab his diversa nuntiabantur: regem Galliae mille equites gravis armaturae et quattuordecim milia peditum ad dominium pontificis et regnum Neapolitanum occupandum misisse. Quae novitas, cum per oratorem Florentinum Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesariCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ legeretur — eram eo tempore illic cum oratore Anglo ad missam — non parum illius animum perculit, quem vultus expresserat, adhuc tamen spes erat in statibus Italiae, praesertim in pontifice, qui parvum post tempus penitus illam destituit, missis huc binis litteris, quae brevia vocant, et inito cum Gallorum rege BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 40v certo foedere, priore cum caesare facto omisso. Quam sententiam haec brevia ferebant et quid maiestas caesarea ad ea responderit, ex carta his inclusa, quae habet de verbo ad verbum exemplum litterarum caesaris ad pontificem, cognoscetur. Talis est scilicet temporum nostrorum egregia fides, et talia religio nostra habet capita, et adhuc miramur, quod tot plagis orbis christianus afficitur.

De rege Angliae et quibusdam Germanis principibus etiam ambigitur. Mittitur itaque ad illum orator, ut aperte mentem suam, quid in hac tragoedia agere decrevit, declaret, item alius ad Germaniam, qui etiam ad Maiestatem Vestram Serenissimam, ut intellexi, cum vellere aureo et cum quibusdam mandatis pro extorri Daciae rege et fortassis pro magistro (quod tamen non credo) venturus est. Magister enim Prussiae, tum quod Lutheranus est, tum quod aperte cum Gallorum rege sentiat, male hic audit. Nuntius illius, de quo in novissimis scripsi, nihil cum huc venisset exponere voluit, sed recta ad dominum marchionem Ioannem Brandeburgensem Valentiam divertit et nuper cum eo huc rediit, unde me protinus ad dominum magnum cancellarium contuli exposuique illi, volens expiscari, quid ab his moliretur, quod cum hic nomine Serenissimae Maiestatis Vestrae agerem, non fore inconveniens, me dare operam, ut rescirem, si quid ab hostibus, quod regio honori et bonae existimationi Serenissimae Maiestatis Vestrae esset contrarium apud maiestatem caesaream proponeretur, ut illis et respondere et maiestatem caesaream de cau superinscribed⌈uu superinscribed⌉sa, sic ut se veritas habet, informare possem. Dominus cancellarius respondit, quod nihil istiusmodi intellexisset, saltem quod magister in Spirensi conventu a suis fuisset revocatus et quod hic propter Lutherum et Gallos non haberet gratiam, si tamen tale aliquid ad maiestatem caesaream perveniret, me illico certiorem redditurum. Dixit etiam, nuntios Mosci esse in itinere ad Hispaniam de pace cum Maiestate Vestra tractaturos per caesaris medium. De his etiam, ut prius scripsi, fortassis expediret, ut scirem, quid Maiestas Vestra Serenissima me velit hic facere. Nuntii regis Daciae exulis, qui huc pariter cum hoc magistri applicuerunt, ab eo et marchione Ioanne BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 41r male sibi timent, ne rebus illorum officiant. Amor iste quondam paper damaged⌈[quondam]quondam paper damaged⌉ inter istum regem et principem in amarum conversus est odium. Iste bonus rex quaerit omnes modos, quibus restitui posset, sed ab arido pumice aquam postulat. Misit huc libellum et illius auctorem, quo se a criminibus illi ab electo novo rege et a Lubecensibus, praeterea a Danis et Suetis obiectis, expurgare nititur. Quem ego hic a capite usque ad calcem perlegi. Quod si consequi poterit, aliorum sit iudicium.

Nova alia in praesens non habentur, quam quae Maiestas Vestra Serenissima ex litteris caesaris ad pontificem intelleget. Fertur tamen adhuc caesar in Italia non contemnendum habere exercitum in Papia, Cremona et circum, numero, ut aiunt, triginta milium, qui parati sunt cum Gallis confligere, modo daretur copia, et quod Veneti adhuc cum caesare in fide maneant. Orator illorum pro magnis pecuniis vult deponere, quod a foederibus non recedent. Dicunt etiam de quibusdam Germanorum copiis, quas Ferdinandus archidux mittit. Conscribuntur hic etiam milites, quos classe, quae ad Indiam erat instructa, in Apuliam caesar traicere decrevit. Sunt etiam aliae caesarianae gentes in finibus circa Perpinianum. Pecuniae item, ut solet in extrema necessitate fieri, modis omnibus et vix ante auditis, conquiruntur, et credo, quod haberi possint, sed mora mihi suspecta est. Ego hanc aulam adeo extenuatam, ut nunc est, numquam vidi; quicquid pecuniarum acquiritur, exercitibus mittitur. Penuriam interdum caesar usque ad incommoditatem suffert, modo bellicae gentes alantur; in illas omne, quod haberi potest, congeritur. Maiestas caesarea adhuc ista, quam iam satis longo tempore patitur, quartana vexatur, paulo ante duplicatam se fecit, hoc est duobus diebus cruciabatur et duobus aliis remittebatur. Hoc tempore in priorem punctum rediit; nulla tamen subest suspicio periculi maioris.

Soror eius, desponsata regi Portugaliae, illac nuper est missa, alia, quae vidua est, hic agit.

Cum nuper essem, ut supra descripsi, BNW, BOZ, 2053, TG 25, No. 3060, f. 41v apud dominum magnum cancellarium et dicebam me ad Maiestatem Vestram Serenissimam scripturum, rogavit me, ut illum plurimum Maiestati Vestrae commendarem, exosculaturque more Hispano manus Maiestatis Vestrae Serenissimae et pollicetur se illius bonum servitorem. Magna me humanitate prosequitur, de rebus secretioribus etiam interdum mecum occlusus conferre solet. Hinc est, quod mihi dedit copias has ad pontificem insertas, et spero, cum iam res ducis Francisci Mediolani penitus inclinatas videt, quod partibus nostris sincerius favebit.

De exitu hinc nostro paulo ante in consilio erat conclusum, quod in fine mensis praeteriti caesar versus Hispalim, quam Siviliam vocant, se conferre debuit, ob aeris commoditatem; et cum haec pontificis defectio fuit intellecta, mutata est sententia. Ex eventu huius belli sedes mutabimus. Speratur enim hic certo et brevi inter Gallos et Caesarianos futurus conflictus. Ego adhuc finem non video.

Alia hoc tempore scientia Maiestatis Vestrae Serenissimae digna se non offerunt; si quid novi emerget, per omnem opportunitatem opera a me dabitur, quod cum primis in notitiam Maiestatis Vestrae Serenissimae perveniat, unum hoc solum rogo, hoc unum deprecor et per Deum immortalem Maiestatem Vestram Serenissimam obtestor, ut me de mente sua super hac mora, quam hic facio, quantum potest fieri citius certiorem reddat. Iam sex menses praeterierunt, quod nullas accepi litteras; in qua animi versor inquietudine, Deo notum est, qui Maiestati Vestrae Serenissimae diu incolumem et felicem aetatem atque contra omnes suos hostes victoriam concedat, meque hic mori non permittat, donec more Hispano coram manus Maiestatis Vestrae Serenissimae exosculer. Cui me et longam meam servitutem suppliciter commendo.

Ex Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrilisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋, oppido regni Toleti Hispaniae, 7 Februarii anno Domini 1525.

Serenissimae Maiestatis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 2v

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Piotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌊Petro, Dei gratia episcopo Cracoviensi et Posnaniensi, Regi Poloniae vicecancellarioPiotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌋, domino meo gratiosissimo.

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1r

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam commendationem.

Scripsi iam aliquoties non litteras, sed volumina, ex quibus Dominatio Vestra Reverendissima abunde, ut reor, intellexit, quae per me et per dominum Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctorem BorkStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ hic sunt acta, et ne quicquam Dominationem Vestram Reverendissimam praetereat, adiunxi his exemplum litterarum mearum, quas Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hincMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ cum domino doctore dedi. E quibus, quantum supra expensas exposuerim, cognoscet. Interea etiam non parum(?) est impensum cum streniis et aliis rebus necessariis, sic quod mihi amplius non restat, quam usque ad mensem Maium, quo Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ vivere possim, si interim mei ratio non habebitur. Utcumque, omnibus divenditis, erit redeundum. Iam sex menses praeteriere, quod neque ex Poland (Kingdom of Poland, Polonia)⌊PoloniaPoland (Kingdom of Poland, Polonia)⌋ neque ex Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapoliNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ a domino Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊LudovicoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ ullas accepi, sic ab omnibus mihi hic desertus videor et non parum animi discrucior, quod canities mea, quae totum obsedit verticem, aliquando testabitur. Rogo Dominatio Vestra Reverendissima non aegre ferat, quod illi semper conqueror, ad quem alium confugiam, habeo neminem. Ego illud profecto nunc verum esse cognosco, quod homo homini lupus et homo homini Deus est.

Quae hic aguntur et quis istius sit status curiae, litterae meae ad maiestatem regiam clare declarant, Hic est nuda paupertas encrypted ⌈Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊HicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ est nuda paupertasHic est nuda paupertas encrypted ⌉. Neget et debet plus quam octo milia ducatorum, noluit tamen accipere quingentos ducatos encrypted ⌈accipere quingentos ducatosaccipere quingentos ducatos encrypted ⌉ illi in fine discessus domini doctoris datos sex milia habuit a pontifice encrypted ⌈pontificepontifice encrypted ⌉, quae nunc evanuerunt et nos illum putabamus suprascriptis posse corrumpi encrypted ⌈corrumpicorrumpi encrypted ⌉ credo tamen mutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderet encrypted ⌈mutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderetmutari sententiam illius brevi. Officium suum cancellariatus, quod habuit Neapoli, libenter venderet encrypted ⌉. Hinc est quod Gallus timetur encrypted ⌈Gallus timeturGallus timetur encrypted ⌉ et fortassis sibi diffidunt encrypted ⌈diffiduntdiffidunt encrypted ⌉. Non tamen adhuc accelerandum censeo hic adhuc sunt vires in medio encrypted ⌈hic adhuc sunt vires in mediohic adhuc sunt vires in medio encrypted ⌉, est igitur ne vel hunc vel illum offendamus encrypted ⌈hunc vel illum offendamushunc vel illum offendamus encrypted ⌉. Sat sapienti etc. Orator iste, quem hic caesar ad maiestatem regiam mittet, de quo scripsi, est filius Maximiliani caesaris defuncti encrypted ⌈filius Maximiliani caesaris defunctifilius Maximiliani caesaris defuncti encrypted ⌉, quod in facie demonstrabit encrypted ⌈in facie demonstrabitin facie demonstrabit encrypted ⌉. Iuvenis certe bonus portabit vellus aureum et tractaturus est matrimonium nomine caesaris inter reginulam nostram et ducis Frederici Saxoniae filium, daturusque est caesar dotem, ut ipse orator superinscribed⌈oratororator superinscribed⌉ mihi rettulit, ducentena milia ducatorum. Cur hoc fieri debet, misterium adhuc non intellego, suspicor tamen aliquid. Dedi his diebus magnam operam BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 558, f. 1v usque ad hanc horam, quod domino Ludovico Neapoli duplicatas et conformes illis, quas domins doctor Bork secum tulit, mitterem, quod nequaquam efficere potui, suntque illae litterae apud caesarem et hac nocte debent ab eo subscribi. Quantum laboris impendi et frustra, mihi notum est. Cras illas fortassis habebo et hac nocte hora 12 posta discedit. Dicitur tamen, quod alia brevi sequetur, cum qua illas in omnem eventum mittam. Ibit etiam alia brevi per Flandriam, quam etiam non dimittam vacuam, ut saltem aliquando responsum tot meis scriptionibus impetrare possim, pro quo Dominationi Vestrae Reverendissimae humiliter supplico, misereatur mei et me in hoc exilio tam longinquo consoletur. Cum primis litteris, quas a Dominatione Vestra Reverendissima accipiam et a corporis atque ab omni animi aegritudine liberabor, praesertim si redeundum erit. Ducetur per me Dominationi Vestrae Reverendissimae equus ienit[1] et de illis, ut Pliny the Elder (Gaius Plinius Secundus) (*23 AD – †79 AD), Roman stoic philosopher and naturalist⌊PliniusPliny the Elder (Gaius Plinius Secundus) (*23 AD – †79 AD), Roman stoic philosopher and naturalist⌋, scribit, qui hic per ventum concepti generantur. Alia non restant. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo clementissimo. Quam Deus Optimus Maximus felicem et diu incolumem conservet.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ celeriter ex Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrillisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋, oppido regni Toleti, 7 Februarii anno 1525

Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae deditissimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

[1] A Dutch name for a kind of speedy horse, referenced to in glossaries as equus alipes, genus equi Hispanici.

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 3r

Serenissima Maiestas Regia et Domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Superiori die, quae erat 1525-03-07⌊septima huius mensis(!)1525-03-07⌋, copiosissime omnia Maiestati Vestrae Serenissimae post domini doctoris Bork abitionem hic acta et illius casum ac moram cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-02-07, CIDTC IDL 232⌊decripsicf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-02-07, CIDTC IDL 232⌋ cum posta, quae eo tempore ad Rome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌊UrbemRome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌋ et Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapolimNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ expediebatur, adiunxique illis meis litteris aliarum litterarum exempla in Valladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌊Valle OletiValladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌋ cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-11-12, CIDTC IDL 5807⌊1524-11-12⌊12 Novembris1524-11-12⌋cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Valladolid, 1524-11-12, CIDTC IDL 5807⌋ et Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hincMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ cf. Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI Madrid, 1524-12-17, CIDTC IDL 7149, letter lost⌊1524-12-17⌊17 Decembris1524-12-17⌋cf. Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI Madrid, 1524-12-17, CIDTC IDL 7149, letter lost⌋ datarum cum omnium scripturarum expeditarum copiis, statum Barensem spectantium, et cum ipsis etiam litteris originalibus duplicatis, quas hic non sine magno demum labore obtinui et ad manus domini Ludovici Neapolim transmisi, ex quibus antequam dominus doctor ad eum perveniet omnia, quae erunt agenda cognoscet. Et ne quicquam omisisse videar, cum hoc magnifico domino Philippo de Bredan, oratore Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesareae maiestatisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋, qui recta ad Maiestatem Vestram Serenissimam proficiscitur cum vellere aureo, iterum his mearum copias, quas hinc 1524-12-17⌊cf. Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI Madrid, 1524-12-17, CIDTC IDL 7149, letter lost⌊17 Decembriscf. Ioannes DANTISCUS to Jan ZAMBOCKI Madrid, 1524-12-17, CIDTC IDL 7149, letter lost⌋1524-12-17⌋ et 1525-03-07⌊cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-02-07, CIDTC IDL 232⌊7 huius(!)cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Madrid, 1525-02-07, CIDTC IDL 232⌋1525-03-07⌋ scripsi, coniunxi. Unde si ille forsan propter itineris longinquitatem et bellicos tumultus fuissent interceptae, quomodo hic acta sunt omnia cognoscet. Interea pauca sunt immutata. Maiestas caesarea deserta est a quartana, sed tamen adhuc debilis multum, nullis negotiis vult occupari, donec ad vires aliquantisper redeat, quo factum est, quod magnus cancellarius aliquot diebus ab aula se domi continuit. Caesar nulla alia re quam ludo se exercet eoque non parum delectatur quaeritque modis omnibus in hac tragoedia, ut corporis et animi languorem exuat et licet hic non sint pecuniae, tamen fertur paulo ante quindecim milia ducatorum ludendo amisisse; inde reor ii qui lucrati sunt, plus solacii quam ipse acceperunt.

Belli huius finem non video. Venit huc ante paucos dies ducis Sabaudiae orator et maiestatem caesaream ad pacem amplexendam hortatus est; dominus enim illius neutralis habetur. Sed sicut ex illo intellexi pridie cum una essemus apud caesarem, inter multa alia, quae mecum contulit: ,,pacem, inquit, haberemus, sed illam nihil aliud, quam caesaris voluntas moratur.” Rettulitque mihi, quod rex Galliae in Ticini oppugnatione pertinaciter adhuc persisteret et quod eam urbem non vi (nam intus octo fere milia militum caesarianorum esse perhibentur), sed commeatus inopia capere decrevit. Exitus istius obsidionis certo aliquid novi efficiet, in illo res omnis haeret. Reddidit me etiam certiorem de domino BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 3v doctore Bork, quod illi ex Narbona 24 praeteriti a capitaneo illic regis Galliae generali salvum conductum attulisset et eum in Perpiniano offendisset. Unde acceptis iis litteris eadem ferme hora cum illo tubicine, cum quo advenisset, subito dominus doctor magna alacritate affectus discessisset. Hinc ego credo, quod in itinere, quantum possibile est, maturabit et brevi ad dominum Ludovicum Neapolin perveniet. Sic ego magno solutus sum dubio et ab animi inquietudine liberatus, semper enim timebam, ne bono huic viro quicquam adversi accideret, quo in itinere diutius immorari cogeretur. Iste orator, qui a caesare ad Maiestatem Vestram Serenissimam mittitur, quis sit et cur alter, de quo scripsi, non est missus, ex domino meo reverendissimo Cracoviensi intelleget. Nomen et titulus huius est: Carolus Philippus de Burgundia, dominus de Bredan et Loberkam, consiliarius caesareae maiestatis in Germania inferiore. Egit hic oratorem hactenus nomine serenissimi archiducis Austriae, habitusque est hic in aestimatione cum primis et pro homine singulari prudentia ac rerum gerendarum peritia praedito. Illum ego, ut promissis satis faciam, Maiestati Vestrae Serenissimae summopere commendo, quantum etiam omnis mea commendatio ex hoc officio et servitio Serenissimae Maiestatis Vestrae, quo nunc sum insignis, potest et valet. Caduceator item velleris aurei, qui cum eo proficiscitur, Iohan Fusii, a me aeque efflagitavit, ut illum Maiestati Vestrae Serenissimae commendarem. Mari hinc uterque per Angliam in Flandriam se committet, unde dominus de Bredan per postas on the margin⌈per postasper postas on the margin⌉ in Italiam recta ad serenissimum dominum archiducem Austriae, qui cum ingenti exercitu contra Gallos illic ivisse perhibetur, se conferet, deinde quantocius ad Maiestatem Vestram Serenissimam venturus. Alter vero cum litteris ad regem Daciae extorrem et ad ducem Saxoniae Fridericum applicabit in primis et postea cum equis et familia domini oratoris in finibus nostris illius adventum praestolabitur. Cur ista dilatio velleris aurei hucusque est facta, Maiestas Serenissima Vestra ex litteris ad se caesareis intelleget. Hoc unum hic certo expertus sum, quod haec mora contra eius voluntatem fuit, et cum tandem mittitur, non facit omnibus ad stomachum, quemadmodum heri consideravi.

Habuit me in cena dominus praepositus Balthasar Merklin von Waldkirch (*ca. 1479 – †1531), 1500 doctor of canon law at the University of Bologna; councillor at the imperial courts of Maximilian I and Charles V, 1527-1531 Vice-Chancellor of the Holy Roman Empire, 1527-1531 titular Bishop of Malta, Bishop of Hildesheim (confirmed in 1530) and coadjutor of the Bishop of Constance (confirmed in 1530) (NDB, Bd. 1, p. 566-567)⌊de WaltkirchenBalthasar Merklin von Waldkirch (*ca. 1479 – †1531), 1500 doctor of canon law at the University of Bologna; councillor at the imperial courts of Maximilian I and Charles V, 1527-1531 Vice-Chancellor of the Holy Roman Empire, 1527-1531 titular Bishop of Malta, Bishop of Hildesheim (confirmed in 1530) and coadjutor of the Bishop of Constance (confirmed in 1530) (NDB, Bd. 1, p. 566-567)⌋, cui res domini Albrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌊magistri PrussiaeAlbrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌋ curae sunt plurimum, veneratque pridie ad me cum magna sollemnitate, ut me invitaret, et cum difficilem ob scriptiones et ob alia quaedam agenda me ad hoc exhiberem, vehementius instabat dicens, quod pollicitus fuisset domino Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊Ioanni marchioni BrandenburgensiJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋, fretus mutua nostra amicitia et BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 4r familiaritate dudum in aula Maximilian I of Habsburg (*1459 – †1519), from 1486 King of the Romans, actual ruler of the Empire from the death of Frederick III (1493), 1508-1519 Holy Roman Emperor of the German Nation; son of Emperor Frederick III and Eleanor of Portugal⌊caesaris MaximilianiMaximilian I of Habsburg (*1459 – †1519), from 1486 King of the Romans, actual ruler of the Empire from the death of Frederick III (1493), 1508-1519 Holy Roman Emperor of the German Nation; son of Emperor Frederick III and Eleanor of Portugal⌋ mecum contracta, ad eam cenam me perducturum, ad quam se igitur venire dominus marchio spopondisset. Cum hoc stratagema quorsum tenderet intellexissem, promisi me venturum venique illac prius quam dominus marchio et inveni simul sedentes comitem de Montfort et nuntium domini magistri, qui nomen habet ante mihi incognitum, Clingenberk, assurrexerunt mihi, consedi, illum vero nuntium coniectura subinde cognovi, depictus enim mihi fuerat per aliquos prius, sed noscere me dissimulabam. Paulo post venit Don Georgius, Maximiliani caesaris naturalis, et alii quidam. Habitus fuit interea, quod dominum marchionem exspectaremus, sermo obiter de duello, quod ante duos annos in Valle Oleti fuerat et postea ad hoc perventum, quod dominus Samboczki apud nos debellavit. Venit tandem Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ et honorifice me excepit cum domino Adrien de Croÿ (*ca. 1475 – †1553), Count of Le Roeulx⌊Adriano de CroyAdrien de Croÿ (*ca. 1475 – †1553), Count of Le Roeulx⌋, domino de Bentreyn, camerario Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊maiestatis caesareaeCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ et fratre Ordinis Aurei Velleris, et multis mecum caeremoniis utebatur, licet dicerem, me in hoc convivio non agere oratorem, sed illum domi cum litteris et negotiis reliquisse, meque nihil aliud quam bonum servitorem, ut conveniret illius illustritatis et hilarem convivam domini praepositi repraesentare, nihilominus mihi written over me⌈memihimihi written over me⌉ in omnibus primas tribuit. Cenavimus laute et impigre, Germanum in modum crateris certavimus. Dominus marchio impetivit me e regione sedens aliquotiens, et ego illum suaviter de vetere familiaritate, Barcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌊BarchinoneBarcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌋ et alibi contracta vicissim colloquentes, rebus de aliis verbum nullum. Et cum iam inter pocula, ut fieri solet, animi essent liberiores et alacres, dominus praepositus, ut forte erat instructus, me et domini magistri nuntium allocutus, inquit: „hoc bellum, quod fuit inter principes vestros nostrae hilaritati non debet obesse. Vos igitur, domine Clingenbeck, ad oratorem serenissimi domini regis Poloniae bibite et mutuo bene convenite, unde certo futurum est, dominos vestros post hoc dissidium in artiorem amicitiam et amorem sanguini et debito utrimque convenienter plus superinscribed⌈plusplus superinscribed⌉ quam prius umquam fuerat perventuros.” Ille respondit: „si prior coeperit alter, parebo libenter.” Quo audito, coniventer transii et quasi de his sermonibus nihil intellexissem contuli me ad Don Georgium, qui mihi a sinistra erat proximus et ad alias fabulas de Austria diverti. Dominus marchio fingebat etiam ea se non audire. Tandem propositus cum videret, quod illi non persuasisset, mihi de industria per BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 4v suadere nitebatur, ut prior illum poculo convenirem, sed quid surdo cum fabula, porrectum mihi poculum in marchionem direxi. Ille impiger hausit spumantem pateram. Tum dominus Mucron, maiori domus caesareae maiestatis, alteri domino Mettene dedit. Postquam exempta sitis fuerat mensaeque remotae, stetimus in corona, dominus marchio, Don Georgius, dominus praepositus et ego de certamine nostro et quomodo multum bibitum esset colloquentes, exorsus est iterum dominus praepositus in eam sententiam, qua prius et quod plurimum expediret rebus christianis, ut causa huius belli inter Maiestatem Vestram Serenissimam et dominum magistrum componeretur, praesertim cum inter avunculum et nepotem verteretur, et quod potissimum spectaret ad dominum marchionem, ut se medium inter avunculum et fratrem poneret omnemque daret operam, quo sanguinis haec necessitudo, per istiusmodi dissensionem offensa, rursus in integrum rediret. Ad haec marchio: „nos,” inquit „ea de re huc non convenimus, ut processus desuper iuridicos faceremus, nihilominus diplois mihi prope est, sed camisia proximior. Nos de domo Brandenburgensi fratrem nostrum neque volumus deserere neque possumus, estque Brandenburgensium mos et natura iniuriam nequaquam ferre, immo acerrime propulsare, et licet simus arme Sweis tamen non patimur, ut vis nobis aut ignominia aliqua inferatur, quam a nobis arcere, donec halitum fruimur, solemus, quod etiam in hoc bello compertum est, der dorane gewunnen hot der singe die schun mit. Scitur etiam, quis pacem vel indutias petat.” Ad quae ego dissimulata bile respondi: cum huc a Maiestate Vestra Serenissima in arduis Reipublicae Christianae et in quibusdam privatis negotiis essem missus, nihil mihi agendum in his rebus fuisset iniunctum, quemadmodum hoc caesari et illius consilio non foret incognitum, unde neque in praesentia ad ea respondere, quae illius illustritas vehementius exposuisset, inter pocula praesertim et in symposio tenerer, tamen, si praeter commissionem ac pro vetere notitia et benevolentia, qua me illius illustritas olim fuisset prosecuta, patienter velit audire, dicturus essem aliqua, quae ad haec responderi possent. Annuit, et ego in hunc modum incepi. Quis huic bello praebuisset occasionem non foret obscurum neque, quomodo gestum esset, careret luce, praecipue ubi veritas haberet locum, quae singula refricare magis ad irritandos crabrones, quam ad amicum colloquium accederet, quocirca consulto ea transirem, exitus omnia esset probaturus. Quod vero tunicam propiorem diceret pallio, non irem infitias; aequitas tamen inter viros principes esset praeferenda hocque perpendi debuisset BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 5r potissimum, quod Maiestas Vestra Serenissima contra domum Brandeburgensem nihil umquam egisset, immo verius illi omnem favorem atque benevolentiam exhibuisset, per quam dominus magister venit in Prussiam; quomodo vero ea sunt observata, quae ante eius susceptionem et adventum per oratores patris suae illustritatis fuerant promissa, nondum in oblivionem transiit. Res etiam et causa istius belli non fuisset de domo Brandeburgensi, sed quod multis indignis modis Maiestas Vestra Serenissima offensa ac lacessita subditos suos tueri invitus etiam et necessario protrahebatur. Accedebat praeterea, cum dominus magister non solum debitum praestare recusaret, verum et gentes iam conscribere contra Maiestatem Vestram Serenissimam coeperat, quod hoc bellum contra voluntatem et morem suum Maiestas Vestra Serenissima suscipere coacta fuerat, quod tamen mitius, quam offensae merebantur, gestum est. Nam cum exercitus Maiestatis Vestrae Serenissimae in terras domini magistri se disposuerat, non incerti de victoria, subinde nuntii in primis ordinis, deinde terrarum et civitatum domini magistri ad Maiestatem Vestram Serenissimam mittebantur, qui post longam rerum suarum deplorationem misericordiam et domino magistro, ut ad Maiestatem Vestram Serenissimam se tuto conferre posset, salvum conductum deprecabantur, quem illi cum certis articulis non gravate dedit et militibus suis, ut interea ferro et igne abstinerent, demandavit. Postquam vero dominus magister, acceptis articulis et litteris, commeatus Thoruniam ad Maiestatem Vestram Serenissimam divertisset, illic honeste exceptus et habitus Maiestati Vestrae Serenissimae ore proprio pollicebatur, se omnia facturum, ad quae obligaretur, paulo tamen post, cum a rege Daciae aliquot peditum milia sibi advenisse cognovisset, mutata sententia, quasi cum fratribus ordinis super tractatus sibi propositos consulturus, ut vigore salvi conductus redire posset, rogavit et quamvis Maiestas Vestra Serenissima illum omni iure, cum articulis missis non satisfecisset, detinere potuisset, ad quod multi regni primores instabant, nihilominus illum a se abire et honorifice ac secure usque ad propria conducere permisit. Haec cum dixissem, interpellavit me dominus marchio alia adhuc dicere conantem, respondens: Maiestatem Vestram hoc in facto bene et regie egisse, quicquid tamen esset, fratrem eius dominum magistrum quam diu viveret cum aliis suis fratribus se numquam deserturum, domumque Brandeburgensem talem olim semper fuisse, quae potuisset aliquid et nunc non minus, nullamque esse in Almania, quae tot fratres viventes et germanos haberet, qui reliquis principibus etiam non essent inferiores. Et cum haec cum quadam vehementia, ut est cholericus, protulisset, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 5v non potui mihi temperare, subintuli: reges Poloniae quid possent et Germanis principibus et aliis regibus ac nationibus praesertim infidelibus satis olim fuisse et adhuc esse cognitum, quod si quis temere non crederet, wurd wol sinden im auskeren.

Post haec verba utrinque habita dominus praepositus marchioni dixit: illustritas sua plus paci et concordiae quam ulteriore bello affici deberet, est enim indignum et non conveniens rationi inter sanguine iunctos digladiationes fovere. Ad quod tandem mitius respondit, animo post choleram recuperato: „Nos hic ea de re non convenimus, ut processus iuris ageremus velimque, quod negotium hoc esset compositum, ad quod, quantum eniti possum, operam sum daturus, faciat etiam idem dominus orator.” me alloquens et tandem post alia humaniora colloquia cyatho litem diremimus.

Postero die, quae fuit 1525-02-26⌊26 praeteriti1525-02-26⌋, dominum Mercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌊magnum cancellariumMercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌋ conveni et illi hanc disputationem cum marchione exposui, rogando, si quid contra Maiestatem Vestram Serenissimam coram caesare de his rebus fuisset pro parte adversa propositum, ut mihi impartiret, unde maiestas caesarea me audito, quomodo res se haberet, certo edoceri posset. “Nihil, inquit, de hoc negotio in consilium est prolatum neque a caesare intellexi, quicquam in eius notitiam esse perductum, sed venit nuper praepositus de Waltkirchen ad me et multa mecum de his rebus est locutus volens mihi persuadere, quod serenissimo regi vestro a caesare scriberetur, quo concordia aliqua, vel saltem longiores indutiae conficerentur, ne iterum ad arma procederetur. Respondi illi: cum hic forent utriusque partis oratores, cum illis ageret, si quid his rebus commodum fieri posset. Tamen paulo post rediit et dixit, quod vos et alter orator, ut tales litterae scriberentur, consensisset(is) et quod exempla illarum vidissetis, de quibus contenti fuistis. Quocirca se daturum operam, ut a caesare signarentur. Quod sic fieri permisi, dominus vero marchio ne verbum quidem hac in causa mecum locutus est. Aliud etiam in meam sententiam desuper non pervenit.”

Haec cum dixisset, omnia illi exposui, quae mecum idem praepositus et doctor Brantner quasi caesaris nomine egisset, de quibus scripsi in novissimis. Miratus est, indignatus etiam, quod hoc modo sine caesaris commissione res haec ad me fuisset perducta.

Hinc Maiestas Vestra Serenissima liquido cognoscere potest, quibus ingeniis haec negotia hic tractantur. Venit postea ad me doctor Brantner, est enim apud me continuus commensalis et profecto bonus iuvenis. Dixi BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 6r illi, quae a domino magno cancellario in hac re accepissem, obstupuit et totus rubore perfusus inquit: „dominus praepositus est in negotiis imperii meus superior, hic me secum accepit, dicens caesarem sic fieri voluisse. Cum autem res aliter se habet, non persuadebit mihi amplius, nisi a caesare mihi fuerit commissum, ut istiusmodi negotia cum illo tractem.” Est etiam quaedam inter illos simultas, mihi non incognita etc.

Haec cum in lucem pervenissent, Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ per suum maiorem domus, ut hic vocant, me ad prandium per multam et benignam orationem vocavit. Quo cum pervenissem prodiit mihi ex aula, ubi prandium fieri debuit, illius illustritas magna cum sollemnitate obviam et iterum, postquam me introduxisset in omnibus caeremoniis, primas mihi tribuit. Locavit me in capite mensae, ipse accepit dextram et nuntium Albrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌊domini magistriAlbrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌋ in partem sinistram posuit. Erant certe opipare et laute omnia preparata. Fuit ibidem Balthasar Merklin von Waldkirch (*ca. 1479 – †1531), 1500 doctor of canon law at the University of Bologna; councillor at the imperial courts of Maximilian I and Charles V, 1527-1531 Vice-Chancellor of the Holy Roman Empire, 1527-1531 titular Bishop of Malta, Bishop of Hildesheim (confirmed in 1530) and coadjutor of the Bishop of Constance (confirmed in 1530) (NDB, Bd. 1, p. 566-567)⌊dominus praepositusBalthasar Merklin von Waldkirch (*ca. 1479 – †1531), 1500 doctor of canon law at the University of Bologna; councillor at the imperial courts of Maximilian I and Charles V, 1527-1531 Vice-Chancellor of the Holy Roman Empire, 1527-1531 titular Bishop of Malta, Bishop of Hildesheim (confirmed in 1530) and coadjutor of the Bishop of Constance (confirmed in 1530) (NDB, Bd. 1, p. 566-567)⌋ et multi de primis aulae Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ officialibus, instructumque erat iterum pro poculis stratagema, ut ego ad nuntium Albrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌊domini magistriAlbrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌋ biberem. Incepit Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ et mihi poculum dedit, ut nuntio illi porrigerem; quem ego de industria praeterii et domino praeposito attuli. Demisit statim Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ supercilia et alii omnes prospiciebant, praepositus vero Georg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌊ClingenbekGeorg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌋ nuntium invitavit ea condicione, ut me cum poculo salutaret, quod fecit et ego provinciam suscepi. Hinc subito magnum exortum fuit gaudium inter convivas coepimusque mutuo colloqui et ille se mihi plurimum offerre petiitque a me, ut illi liceret, domi me convenire, ubi mecum aliqua seorsum conferre vellet. Non negavi. Et quia tempora Carnisprivii erant, Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ nos hortabatur ad laetitiam, in tantamque laetitiam se extulit, in qua raro prius visus fuisse fertur, non aliam ob causam, ut mihi mihi on the margin⌈mihimihi on the margin⌉ Clingenbek postea fassus est, quam quod nos in colloquium perduxisset. Gloriabaturque coram convivis, praesertim Hispanis, Serenissimae Maiestati Vestrae se esse nepotem multaque illic digna in laudem Maiestatis Vestrae Serenissimae praedicabat priorisque disputationis mecum habitae nullam amplius fecit mentionem, se sed obtulit, ubi Maiestati Vestrae Serenissimae inservire posset, propensum, et potissimum, quo hoc dissidium commodius componeretur, se partem ad utramque nihil omissurum. Sic cum magna inter nos benevolentia fuit discessum. Altera die venit ad me Georg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌊ClingenbekGeorg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌋ et exorsus est longo et bene culto sermone, ut in eo est abunde facundus atque industrius, praefatus quaecumque mecum loqui BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 6v decrevisset, ingenue et sine fuco se dicturum, quod si aliter ab eo fieri experirer, violati honoris sui illum convienire deberem, protestatusque est, quod nihil ex domini sui commissione, quam desuper haberet nullam on the margin⌈quam desuper haberet nullamquam desuper haberet nullam on the margin⌉, sed re ipsa id exigente, velit dicere. Et in primis, quod mecum illi conferre desuper datum fuisset, laudans rerum gerendarum peritiam et fidem meam erga Maiestatem Vestram Serenissimam, id plurimi faceret foretque his negotiis non parum profuturum etc. incepitque quam perniciosum rebus christianis hoc bellum esset inter Maiestatem Vestram et illius dominum declarare, et quod dominus eius, ut iuvenis, a quibusdam fuisset seductus, qui aliquando poenas sint daturi, et cum facta infecta esse nequeant, ipse pro fide sua, qua suo principi devinceretur, summopere cuperet, ut bellum hoc componi et in gratiam reditus fieri posset. Unde me rogabat iterum, ingenium et prudentiam autoritatemque meam, quam non parvam esse apud Maiestatem Vestram Serenissimam sciret, extollens, ut animum ad istius belli compositionem et concordiam inducerem, quod ad id multum commodi allaturum speraret, multis vere rhetoricis usus persuasionibus, quas ne nimium sim prolixus omitto. Ad ea pro re paucis respondi. Primum benevolentiam illius erga me et quod me tanti faceret, qui sum minimus Maiestatis Vestrae Serenissimae servus, commendabam meamque rursus benevolentiam, quantum mihi liceret, illi pollicebar. Et quemadmodum ille fuit protestatus, me etiam nullam penitus super his negotiis a Maiestate Vestra Serenissima facultatem et commissionem habere, dicebam. Quod vero me rogaret, ut ego paci afficerer, foret supervacaneum, qui neque prodesse neque multum nocere possem, ipse etiam sciret, qualiter hoc bellum exortum et quibus modis sit gestum, et Maiestatem Vestram Serenissimam ad id nullam dedisse occasionem, nihilominus ab humanitate non essem adeo alienus, qui turbas paci et tranquillitati praeponerem meque, si quid possem, libenter daturum operam, ut haec tragoedia cum dignitate Maiestatis Vestrae Serenissimae finiretur. Egit mihi hinc multis verbis gratias et rettulit mihi, quod nesciebam: in Posonio pro festo trium regum praeterito conventum fuisse institutum, ubi causa haec agi deberet et quod haberet spem, compositionem illic fieri posse, verum tamen certiora et firmiora omnia essent futura, si cum Maiestate Vestra Serenissima in personis dominus magister convenire posset, ubi semotis arbitris planius et apertius de omnibus utrimque daretur colloquium, post quod ipse non dubitaret et reditum in gratiam maiorem quam prius et solidam pacem futuram. Hoc dicebat veluti rogando me, et quod operam meam interponerem, ut efficeretur. Cognovi ex eo, summopere id dominum magistrum affectare. BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 7r Maiestas Vestra Serenissima pro summa sua prudentia, quid sibi ista velint, abunde intellegit, mihi hic aliud nec agere nec loqui licuit, cum super hac re ne verbum quidem mihi sit commissum et neque unum iota huc scriptum. Non potui tamen eam benevolentiam, qua me dominus marchio et iste nuntius videntur prosequi, postquam indutiae nondum expirarint, reicere. Conventum est igitur inter nos crebrius raroque est dies, qua me Georg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌊nuntius isteGeorg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌋ non invisat, nihil aliud, ut certa mihi est coniectura, a me scire cupiens et desiderans, quam si quid super his rebus a Maiestate Vestra Serenissima litterarum accepissem; cognosco eum pendere animi plurimum et cupere vehementer etiam istius rei finem. Proinde cum intellexisset, quod ego litteras caesareae maiestatis ea in re ad Maiestatem Vestram Serenissimam scriptas meis adiungere nolui, ut qui illas non sollicitaverim, venit ad me rogando plurimum, quod eas acciperem, ut cum meis ad Maiestatem Vestram Serenissimam pervenirent, ipse alias ad serenissimum Hungariae regem et ad archiducem Austriae et quae ad dominum suum essent scriptae illi mittendas se accepturum dixit non aliam ob causam, quam ne longior mora fieret; nam si domino de Bredom, oratori maiestatis caesareae, dari deberent, tardius redderentur,velit itaque efficere, quae ad Hungariae regem et dominum archiducem Austriae scriptae forent, quod cum primis per tabellarium domini sui transmissae distribuerentur, modo illas ego acciperem, quae Maiestati Vestrae Serenissimae essent designatae. Cumque sic per multas preces instaret, negare non potui, si ad me perferrentur, eas his coniungam. Quomodo hic sunt expeditae, ut caesar subscriberet, in alia carta annotavi. Favoris etiam caesarei, ut prius scripsi, parum hic dominus magister habet, omnia fiunt per dominum marchionem et per illos, qui ei libenter placerent. Si scirem in praesens, quomodo haec negotia apud nos tractentur et in quo penderent cardine, rebus fortasse nostris non incommodaret. Ego neque soleo neque possum divinare et ultra crepidam non iudico; coniecturam tamen facio, quantum hic conicere licet, quod viribus suis non satis fidit ulterius dominus magister, cum iam omnia extrema temptaverit. Quod si ita est, velis et remis, quemadmodum scripsi in novissimis, ut hanc Scyllam penitus evaderemus, esset incumbendum. Pium et misericordem esse erga hostes praesertim, obfuit plerumque, sed cum haec disputare non meum est, nisi quantum me mea fides impellit, feci. De his hactenus.

Dominus marchio et iste nuntius primitus suspicabantur, quod hic ob nullam causam, quam ob istam nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae agerem, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 7v nunc aliud experti submissius se gerunt et qui prius fastu quodam me praeterierunt, in praesentia blandientes me prosequuntur, immo etiam nescio quas mihi novitates, utinam veras, de victoria quadam contra Moscos narrant et per postas ex urbe huc scriptas asserunt; sed quia indutiae sunt cum Moscis, suspectas habeo.

Iam agitur mensis septimus, quod neque ex partibus nostris a Maiestate Vestra Serenissima neque a domino Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊Ludovico AliphioLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ ex Italy (Italia)⌊ItaliaItaly (Italia)⌋ litteras accepi: quantum me haec exspectatio discruciat, praesertim cum adhuc nesciam, si ex voluntate Maiestatis Vestrae Serenissimae hic mora istiusmodi est, Deus mihi testis est et canities mea aliquando testabitur etc.

Dum haec scriberem venit ad me doctor Brantner et attulit mihi litteras caesaris in negotio Pruteno ad Maiestatem Vestram Serenissimam scriptas, dicens: domini magistri nuntium rogasse, ut illas ad me deferret, quas praesentibus cum exemplo litterarum ad regem Hungariae et archiducem Austriae ac ad ipsum dominum magistrum annexas mitto. Ex his omnibus atque ex colloquiis mecum habitis, quae hac in re agenda erunt, Maiestas Vestra Serenissima pro sapientia sua incomparabili liquido prospiciet. Hoc tempore de his alia se non offerunt. Proficiscitur cum hac posta tandem hinc expeditus regis Daciae extorris caduceator, quem hic cum alio pro oratore habuit. Is per longam sollicitationem nihil impetravit aliud, quam quod ex regimine Flandriae regi suo cum illius coniuge, caesaris sorore, ter mille floreni Renenses quolibet anno numerari debent, de quibus vivere et se sustentare debebit, ut potest. Omnia sors versat. Ubi nunc sunt tanti thesauri et tam ingens argenti moles, de qua ante duos annos passim praedicabatur? Non video adhuc, quomodo umquam possit restitui. Voluerat, ut prius scripsi, se huc cum coniuge et liberis conferre, sed non est permissus propter maiores expensas vitandas; Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ enim adeo sunt extenuata omnia, quod Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ ipse sibi in mensae apparatu derogavit, quo factum est, ut multi officialium, qui prius inde opipare vivere solebant, nunc nos, qui oratores hic agimus, frequentant saepius. Hic itaque bellum esse certo cognoscitur, nihilque ab omnibus aulicis, potissimum minoribus, quam pax voto unanimi desideratur, quae tamen a primis illis, qui omnia derigunt, ut voti sui superinscribed⌈suisui superinscribed⌉ compotes fiant, totis viribus opprimitur; unusquisque enim illorum ad suas molas quantum potest aeque traducit etc. Sed haec sunt, quae iam aliquoties scripsi.

Venit huc paulo ante posta ex Italia et ex campo seu exercitu caesaris die tertia mensis praeteriti, inde BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 8r haec nova feruntur: Dominum archiducem Austriae tredecim milia peditum et mille ducentos equites, ac decem maiora tormenta pro liberatione Ticini seu Paphiae misisse; illis accesserunt sex milia Hispanorum et tria milia Italorum, qui coniuncti ductore Borbonensi applicuerunt obsidioni. Quod cum Galli intellexissent, collegerunt vires suas circumquaque sparsas in unum, in quorum discessu milites, qui in civitate habentur, numero quinque milia peditum Germanorum et mille Hispanorum egredientes moenia, ultra trecentos Gallos occiderunt et multos currus cum commeatu illis acceperunt. Sicque Paphia ab una parte ab obsidione est liberata et supra descriptus caesaris exercitus cum iis, qui in civitate sunt, coniunctus. Qua de re Gallorum rex ducem Albaniae, quem cum mille lanceariis, ut hic vocant, et octo milibus peditum versus regnum Neapolitanum miserat, revocavit, sed antequam ille adveniet, caesariani omnino confligere (cum hostibus sint proximi) decreverunt. Dicunt Gallorum regem non habere bonorum peditum ultra duodecim milia, de aliis gregariis sex milia; equitatus tamen caesarianis est superior illi peditatu habeturque hic pro re certa, quod vel fuit vel brevi sit futurus conflictus. Ex victoria dependent omnia. Feruntur etiam Helvetiorum quinque vexilla a Gallis discessisse et quod castellum Sancti Angeli inter Paphiam et Laudum vi a caesarianis sit interceptum, in quo multi exules partes Gallicas secuti de Gonzagis et Ursinis sunt capti, quodque duo milia Gallorum, qui terras Ianuensium invadere conabantur, prope Alessandria (Alexandria), city and castle in northern Italy, Piedmont, 60 km N of Genoa⌊AlexandriamAlessandria (Alexandria), city and castle in northern Italy, Piedmont, 60 km N of Genoa⌋ sint profligati et occisi et ultra quingenti in captivitatem redacti. Haec partis unius in terra est fortuna, ab alia in mari Gallis cedunt omnia prospere. Acceperunt nuper prope portum Ianuensium, quem ingredi non poterant, duas naves magnas ex classe caesaris, cuius praefectus, Don Hugo de Moncada Hispanus, relicta in portu classe acceptisque secum militibus, quos in ea habuit, quoddam oppidum prope Ianuam ad unum miliare nostrum capere voluit, supervenerunt Galli cum sua classe et egredientes in litus caesarianos in fugam verterunt, unde qui melius valebant pedibus, salvi Genuam evaserunt ceteri interfecti et Don Hugo, praefectus, captus. Quo factum est, quod caesar classem suam in portubus continebit et Ianuenses relicto mari pro moeniis se defendent, contribueruntque caesari pro alendo exercitu sexaginta milia ducatorum.

Haec summa est omnium. Hinc Maiestas Vestra Serenissima secum reputare potest, quid de pace sperare liceat, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 8v quam nisi rex Angliae fecerit, qui non ut Crates Thebanus aurum suum in mare abicere statuit, rerum, quod opinor, et nervi penuria faciet. Ille enim, quemadmodum ex eius oratore intellexi, se inter utrumque ponet medium, neque vult, quod caesar, neque quod rex Franciae sit superior, ne deinde unius illorum potentia in suum caput redundaret.

Alia scientia digna Maiestatis Vestrae Serenissmae non habentur. Nos hic manemus in Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hoc oppidoMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ et iam fere omnia consumpsimus, sic etiam, quod aliquando neque panem aut vinum pro pecuniis reperimus, et credo, quod hac Quadragesima ob piscium inopiam, carnibus vesci cogemur, quas etiam, cum tempus erat, interdum habere non potuimus. Cuperemus hic omnes, ut Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ pro hac tempestate ad commodiora loca diverteret, quod tamen fieri nequit, cum non sit, unde aulicis solvatur. In dies hic, quae ad cotidianum usum spectant, fiunt cariora et multae pecuniae exponuntur. Qua de re ne quicquam et mihi et fidei meae non conveniens impingi possit, velim saepius, ut quisquam alius rei familiaris gerendae peritior hic ageret, nihilominus dabitur a me opera, quod Maiestas Vestra, quae est prudentissima, cum aliquando, Deo bene favente, rediero de expositis erit contenta meque non alium quam fidelem servum et subditum, qualis hucusque fui semper, inveniet. Dominus de Bredom, qui hinc orator ad Maiestatem Vestram Serenissimam mittitur, ante aliquot dies equos et familiam ad portum Sancti Sebastiani praemisit, et est cum litteris omnibus expeditus expectatque in horas, ut a Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesareCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ dimittatur. Qui fit, quod adhuc detinetur, me praeterit, dicunt tamen causam morae esse, quod caesar aliquas litteras manu propria scribere debeat soletque esse tardus scriptor, fortassis adhuc deliberatur. Pollicitus est mihi idem orator, quod hinc non vult abire sine meis litteris, quas per postas, priusquam ipse venerit, est missurus Maiestati Vestrae Serenissimae. Ideo has adhuc nolo claudere si fortassis aliquid aliud interea se offeret, postquam haec scripsissem et aliquot dies expectarem domini de Bredom discessum, de quo adhuc est incertum. Venit huc 1525-03-10⌊decima huius mensis1525-03-10⌋ subita et praeter omnem spem ac opinionem felix Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊maiestati caesareaeCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ novitas a vicerege Neapolitano et duce Borbonensi per France (Gallia, Francia), the kingdom⌊GalliasFrance (Gallia, Francia), the kingdom⌋ in postis intra duodecimum diem missa, per quam nuntiabatur Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌊regem FranciaeFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌋ caeso illius exercitu ad Ticinum captum cum omnibus suis primoribus et nobilibus, qui in eo congressu non erant occisi et in Pavia (Ticinum, Papia), city in Lombardy, 35 km S of Milan, after the Battle of Pavia, from 1525 to 1713, under Spanish occupation; today in northern Italy⌊PaphiamPavia (Ticinum, Papia), city in Lombardy, 35 km S of Milan, after the Battle of Pavia, from 1525 to 1713, under Spanish occupation; today in northern Italy⌋ a vicerege introductum. Litterae etiam a matre Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌊regis GallorumFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌋ caesari ferebantur, quibus illi de tam insigni et aevo nostro non audita BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 9r victoria congratulabatur, rogando, cum a Deo haec ei tam ingens felicitas cessisset, sic illa uteretur filiumque suum captum ea in condicione apud se conservaret, quemadmodum utrisque et tam alta prosapia progenitis conveniret.

Quale gaudium haec novitas caesari ac eis, qui illi bene volunt, hic fecerit, facile potest perpendi. Extemplo igitur missum est ad omnes oratores. Ad me etiam perventum. Qua de re, ut animum Maiestatis Vestrae Serenissimae erga caesarem testarer, nuntius sua mercede paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉ non caruit. His enim modis, quomodo quisque afficiatur, expiscari solet, et cum magnus undique ad caesarem fieret concursus, ego cum oratore paper damaged⌈[e]e paper damaged⌉ regis Angliae, cum vicini simus, ad aulam etiam contendimus, ut congratularemur. Intromissi itaque ad caesarem pervenire non potuimus, qui se paulo ante quam advenissemus cum quibusdam consiliariis occluserat, significavitque nobis, ut paulisper praestolaremur. Unde inducti in quoddam aliud conclave, in quo erat dominus dux Calabriae cum nuntio ducis Borbonensis et plerisque aliis huius aulae primoribus, ad dominum ducem Calabriae accessimus, cum quo multa de hac victoria collocuti, quidam inquit: „quem nunc animum rex Galliae captus habere debet?” Cui ille respondit: „nemo est in hac aula, qui haec melius quam ego, sciat.” Cum enim avus maternus istius caesaris Regnum Neapolitanum occupasset et inde rursus in Hispaniam traicere voluisset, dominus dux Calabriae illum committabatur et conduxit usque in navem, quo cum pervenisset et regi paper damaged⌈[i]i paper damaged⌉ valediceret, retentus est praeter suam opinionem a rege et ad paper damaged⌈[d]d paper damaged⌉ Hispaniam abductus, ubi captivus servabatur, donec iste caesar illius paper damaged⌈[lius]lius paper damaged⌉ misertus, ante duos annos illum liberum faceret; et in praesentia magno cum favore prosequitur, habetque super omnes oratores locum. Princeps est profecto gratiosus et ab omnibus passim diligitur relucetque in eo vere sanguis regius. Et cum ille nobis has novitates referret, quemadmodum caesari fuerant descriptae, illius maiestas supervenit. Accessit primum orator Anglicus et composito vultu congratulatus est, ut potuit. Illi maiestas sua multa respondit et fere per spatium mediae horae multa affectuose cum illo loquebatur. Me tandem etiam seorsum admisit. Pro tempore Germanice eum in modum dixi: „Deus Optimus Maximus det Maiestati Vestrae Serenissimae perpetuam in terris felicitatem, sitque illi gratia, honor et gloria, quod Maiestati Vestrae hanc dedit victoriam, quae orbi Christiano consolationem, infidelibus BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 9v terrorem ac serenissimo domino meo spem optimam atque singulare gaudium est allatura, ut pote quod ex illa universalis pax et concordia inter principes Christianos statuumque et ordinum omnium tranquillitas et denique contra Christiani nominis hostes tum demum generalis certa expeditio sit futura, quam nemo magis, quam serenissimus dominus meus, rebus iam suis et viribus non parum inclinatis et attritis, poscit et efflagitat; habeoque eam de Maiestate Vestra fiduciam, quam ad hoc alias cognovi propensissimam, ad id omnes conatus suos conversuram, quo haec victoria insignis et summa Maiestatis Vestrae Caesareae felicitas nomen praeterea et illius potentia universo terrarum orbi clarior fiat atque illustrior.”

Ad ea Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊maiestas suaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ benigno vultu et quodam rubore suffuso inquit: „nescio quomodo vobis respondeam, si Hispanice fortassis non omnia intellegetis, si lingua Germanica, in ea non sum perfectus,” „Maiestas Vestra,” inquam, „qua vult loquatur Hispana, mihi non est admodum incognita, cum iam in ea, tribus vicibus huc ad Maiestatem Vestram missus, non parum apprehenderim. Scio etiam Maiestatem Vestram omnia, quae vult, loqui posse Germanice.” Unde cum circumspexisset, si cancellarius adesset, qui non erat, lingua Germana sic respondit, libuitque mihi verba illius, sicut memini annotare. „Ich danck Got dem almechtigenn, der mich in disse Reputacion het gesetzt und mir dissenn sieg gegebenn, den ich ummb in nicht hab vordint und wil in vordan bittenn, das her mir helff, das ich meynemm debit moge genug thun, wil och habenn diligencz so vil mir muglich, das in der Cristenheit einn gemeyner Fried moge werden, und das ich dem konige vonn Polen, meynem Bruder und Andrenn wider die Ungelobig(en) moge hulff thun, ich penser och nichts anders den das und danck euch ewr(en) Congratulacion. Ista fuerunt ex ordine, sicut ea memoria retinui, quae mihi respondit.

Postea factus est ad eum ingens concursus ab his, qui adhuc illius maiestati non erant congratulati. Sequenti die Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊maiestas suaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ cum ingenti pompa se contulit ad ecclesiam extra Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hoc oppidumMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ ad tria stadia, ubi Beata Virgo multa operatur miracula. Secuti sumus omnes. Illic solemnis missa celebrabatur, „Te Deum laudamus” etc. tamen non canebatur, sed contionem habuit quidam frater ordinis praedicatorum certe tempori valde accommodam, in qua regis Galliae captivitatis honestissime meminit hortabaturque ad tria caesarem: ad concordiam univer BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 10r salem, ad communem contra infideles expeditionem atque ad ecclesiae reformationem, bonis ad id rationibus usus. Aliae caeremoniae ex his novis hic non fiebant, pauci ignes in oppido a primatibus et ab oratoribus ante domos in plateis struebantur, quos imitatus idem feci. Fui postea cum domino magno cancellario in prandio illique de hac victoria, quam nemo magis quam ipse desiderabat, congratulabar, qui statim subintulit: me recte fuisse vaticinatum in mense Decembri praeterito cum primum huc fuisset allata novitas, Gallos iam Alpes transcendisse; scripseram enim illi hoc quod sequitur cf. Oraculum 1524-12, CIDTC IDP 36⌊epigrammacf. Oraculum 1524-12, CIDTC IDP 36⌋:

Et cum vaticiniis et prophetiis multum tribuit, praedixerat enim prius ante primum diem Martii, regem vel interfectum vel fore captum. Placuit ei plurimum mea congratulatio. Accidit etiam, quod eodem tempore orator Anglicus illic esset, quem multis scommatibus pupugit de rege suo. Ille tamen quasi non intellegeret dissimulabat. Dicebat etiam aperte: timeo ne nobis hoc, quod Hannibali, dici possit: vincere scis et victoria nescis uti. Et sunt, qui caesarem offenderunt et de illius benignitate diffidunt. Unde adhuc cum infidelibus aliquid molientur. Hoc fortassis de pontifice et Venetis dicebat. Addidit etiam, quod paulo ante accepisset litteras, quomodo instinctu aliquorum Turcus ingentem parasset classem, qua hac aestate quasdam insulas, quae ad caesarem spectant, interciperet eaque omnia ab his fierent, qui de reditu in gratiam cum caesare dubitarent, cum tamen illius maiestas ad omnem clementiam et benignitatem etiam erga hostes esset propensissima, modo ii, qui deliquissent, resipiscerent. Multaque alia dicebantur, quae si scribi deberent, multum papyri absumeretur, et non {non} possent esse nisi morosa. Ex omnibus tamen hoc potissimum intellexi, quod caesar post hanc victoriam non fit insolentior, sed modis quibuscumque potest ab amicis BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 559, f. 10v et hostibus favorem et amicitiam quaerit. Quod illi summe necessarium esse arbitror; hanc enim felicitatem neque ingenio neque viribus nactus est, sed eam praeter omnem spem a Deo habuit.

Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊HicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ adhuc tanta est paupertas, quod illam describere verecundor. Mittitur hinc dominus Charles de Poupet of La Chaulx (of Lassau) (†1530), knight of Alcantara; member of the Imperial Council of Charles V; imperial envoy to England, Portugal and France⌊de LassauCharles de Poupet of La Chaulx (of Lassau) (†1530), knight of Alcantara; member of the Imperial Council of Charles V; imperial envoy to England, Portugal and France⌋, qui est de intimis apud caesarem, ad regem Portugaliae ob nullam aliam, ut multi opinantur, causam, quam ut aliqua illic conflari possit pecunia etc.

Quomodo iste conflictus circa Ticinum sit factus, quamvis prius haec novitas quam hae litterae ad Maiestatem Vestram Serenissimam sit perventura, eo modo, ut a domino magno cancellario audivi, depingam. Ex prioribus cartis Maiestas Vestra Serenissima intellexit, in quo numero uterque fuit exercitus et quam prope alter ab altero dissidebat et quomodo rex Galliae militum suorum non contemnendum numerum ad Regnum Neapolitanum occupandum misisset. Unde cum caesariani ad Ticinum convenissent et iam in pecuniis haberent defectum, marchio Piscariae, vir reibellicae apprime peritus, diutius immorandum non censuit, imprimis cum cognovisset, quod Galli se in dies magis munirent. Erant enim in saeptis et muris, qui pro feris continendiscirca Ticinum sunt constructi. Aliquot noctibus per cuniculos in tribus partibus iussit muros suffodi et per palos sustentari, ne caderent, quo cum vellet uno impetu intra munitiones posset irrumpere. Quod cum esset paratum, circumivit omnes ordines et primum ad Hispanos, cum quibus longo tempore militavit, divertit illosque hortatus est, ut pro gloria nationis suae et fide, qua caesari devincti essent, solutionem stipendiorum suorum, usque ad decimum diem Martii exspectarent, seque illis usque ad praescriptum tempus istiusmodi solutionis fideiussorem posuit. Quod cum ab eis non sine difficultate impetrasset, aperuit illis stratagema, quo Gallos altera nocte ruptis, ut dictum est, munitionibus aggredi velit, de quo illi erant contenti. Deinde idem cum Germanis peditibus egit persuasitque hoc etiam equitibus, et sic in suam sententiam traxit omnes. Qua de re 24 praeteriti, quae fuit dies natalis caesaris, in qua 25 annum complevit, nocte praecedente tota cum omnibus ordinibus fuit in armis et, quo alter ab altero dinosceretur, omnes camisias albas super arma induerunt. Galli etiam certiores facti, illos esse paratos, suspicabantur, quod BJ, 6657, f. 144v stationes suas deserere vellent, unde se etiam in ordines disposuerunt et tota nocte armati exspectabant, quando caesariani discederent, ut eos persequerentur, credebant namque, quod se versus Mediolanum conferre decrevissent. Duabus itaque horis ante solis ortum caesariani ab altera parte, ubi non foderant cuniculos, per quosdam Hispanos pedites, qui omnes bombardas ferebant, ciebant pugnam, iunctis illis equitibus velitibus. Quod cum in superinscribed⌈inin superinscribed⌉ Gallorum exercitu personuisset, omnes ad hunc impetum reprimendum confluebant, quo facto illi, qui ex hac regione fuerunt in insidiis, tribus ordinibus sine tormentis prostratis muris in hostes praeter illorum opinionem irrumpebant. Illic miseranda caedes fertur commissa et in primo congressu nulli parcitum. Rex cum equitatu gravis armaturae stabat in ordine, ignarus adhuc quae gerebantur. Unde ipse cum aliis suis primoribus, qui iuxta eum erant, non habebant hastas, sed clavis, cum hostes subito irruerent, obviam procedebant. Saevitum est primum a caesarianis in equos, quorum magna pars corruit, et in eo conflictu, ut ferunt, sub tertio equo cum se rex acriter defendisset et multos ac quendam marchionem propria manu occidisset, accepto levi quodam per galeam vulnere, in terram fuit prostratus. Cumque iam illuxisset et inter mortuos vivi quaererentur, inventus est rex cum aliis plurimis, agnitusque a vicerege Neapolitano, veste donatus illius enim a peditibus disruta(?) fuerat, et equo recenti impositus, honorifice in Ticinum est abductus. Postea, ne maior caedes fieret, vicerex milites continuit et Helvetios, spoliatis tamen illorum armis et vestibus, vita donavit. In ea strage ex Gallorum parte sedecim milia et caesarianorum vix quadringenti cecidisse dicuntur. Rexque nuntio cladis salvum conductum dedit, qui per Gallias primum ad gubernatricem, matrem suae maiestatis et deinde huc 12 die ad maiestatem caesaream pervenit. Ferturque cum captus esset rex dixisse: “in hoc bello boni militis, sed non regis officium exegi.” De matre etiam dicitur. “Si filius meus,” inquit, “me audivisset in hoc, nunc non esset in discrimine.” BJ, 6657, f. 145r litterasque, quas illa caesari scripsit, sic ut de Gallico in Latinum traductae sunt, cum captivorum ac occisorum nominibus Maiestati Vestrae Serenissimae praesentibus mitto exemplum. Alia omnia ex ipso domino oratore de Bredom latius coram intelleget, qui hinc tandem 1525-03-16⌊hodie1525-03-16⌋ est absolutus. Conduxique illum extra oppidum et has ista nocte ad eum transmittam, quas igitur continui, si adhuc post illius discessum novi quid emergeret, quod scire Maiestatem Vestram expediret, seque hoc obtulit. Nuntiatum est huc, quod nuntii ducis Moscoviae applicuerunt Hispaniae et sunt propediem venturi. Si cum duce illorum Antonio de Comitibus, vel cum aliquo alio, qui in eadem traiecit navi mihi a Maiestate Vestra Serenissima non venerunt litterae, mutus et surdus in his hic ero negotiis. 1525-03-15⌊Pridie1525-03-15⌋ hic annus praeteriit, quod a Maiestate Vestra Serenissima Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ exivi, et in praesens septem menses et aliquot dies sunt elapsi, quod neque a Maiestate Vestra Serenissima neque a Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊collega meoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋, qui agit Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapoliNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋, quod magis miror, litteras accepi. Quis mihi sit animus aut quae mens in tam longa et dubia exspectatione et cum non sit brevis locorum intercapedo, qua a Maiestate Vestra Serenissima disto, non opus est Oedipode? Vivitur hic, ut supra descripsi, non parvis expensis, et satis misere vivitur. Pisces, quos hic commedimus, sexaginta miliaria nostra Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hucMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ a mari ducuntur. Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊CaesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ cum omnibus fere aulae suae primoribus vescitur carnibus. Hinc est, quod ad alia commodiora loca non divertit. Dicitur tamen, quod post hanc victoriam 50 ab hinc miliaria ad Guadalupe⌊Sanctam Mariam de GardelupeGuadalupe⌋, ut illic gratias Deo agat, sit iturus, deinde Hispalim seu ms. et in(!) ⌈seuseu ms. et in(!) ⌉ Siviliam, alii dicunt versus Barzalonam propter postas et quod Galliae fiat propinquior. Sic etiam hic in dubio versamur. Georg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌊NuntiusGeorg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌋ Albrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌊domini magistriAlbrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌋ adhuc Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊hicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ agit et multa sollicitat; nihil tamen contra Maiestatem Vestram Serenissimam, ut certo sum edoctus, sed dicitur, nescio quae castra construere in aere et libenter velit, ut domino suo multa darentur. Solet hic esse apud me fere cotidie et nihil magis habet in ore, quam quod libenter videret BJ, 6657, f. 145v in Posonio pro festo Trium Regum praeterito factas esse ulteriores indutias, dicitque causam principalem vix illic potuisse componi. Haec apud me sunt suspecta et certo latet anguis in herba. Ipsi hoc, sicut dudum consueverunt, agunt ut sub praetextu boni et aequi contrarium fabricent, in una manu panem in altera habentes lapidem. Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊Dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ paulo ante me iterum habuit in cena et me honorifice tractavit pervenimusque rursus ad soliloquium et de belli Pruteni initio. Illic sub data prius libertate, ingenue dicendi, quae quisque haberet in pectore, rettuli, quomodo postquam, ante annos sex fuissem Barcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌊BarzalonaeBarcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌋ et ibidem ab eo honeste aliquoties habitus et tractatus, quod in meo discessu, cum illi valedicerem, ipse nullam ad Maiestatem Vestram Serenissimam per me salutationem denuntiasset, cum ego illi et litteras a Maiestate Vestra Serenissima et salutem dixissem, quod tunc non amici animi fuit indicium; nam eo tempore octo milia peditum per Marchiam contra Maiestatem Vestram fuerant tr superinscribed⌈rr superinscribed⌉ansmissa. Quae tamen profectio ex nervi defectu evanuerat. Ad haec erubuit et dixit: ex incuria vel ex oblivione fortassis istiusmodi salutationem omisisse et se aliquando ea de re et pro sanguinis necessitudine, si quid esset neglectum, ad Maiestatem Vestram Serenissimam scripturum, quod etiam ut fieret illi consuluimus, non parum ad amorem et benevolentiam reconciliandam profuturum. Interfuit huic nostrae disputationi Clingenberk, et ille pollicebatur, se magnam operam apud suum dominum daturum meque ad id etiam hortabatur, ut idem facerem, quo firma amicitia et mutua utrimque confidentia inter Maiestatem Vestram Serenissimam et illius dominationem conficeretur. Sic hoc solutum fuit symposium.

Postero die venit ad me et iterum istius rei meminit dixitque, quod Johann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌊dominus marchioJohann Albrecht of Brandenburg-Ansbach (Johann Albrecht von Hohenzollern) (*1499 – †1550), son of Friedrich V, Margrave of Brandenburg and Sophia, daughter of Casimir IV Jagiellon, King of Poland; brother of Albrecht I von Hohenzollern Duke in Prussia; 1545-1550 archbishop of Magdeburg and bishop of Halberstadt ⌋ certo Maiestati Vestrae Serenissimae esset scripturus. Intellexi etiam ex eo, quod nulla res magis movit dominum magistrum, ut huc mitteret, quam quod cognovisset dominum doctorem Bork quam celerrime huc a Maiestate Vestra Serenissima proficisci, nesciens me hic agere, BJ, 6657, f. 146r unde timuit, ne quid hic contra eum, cum alias apud caesarem male audiret, expediretur. Alia, quae hac in aula habentur, hoc tempore non sunt quam quae, ut Maiestas Vestra Serenissima mihi mandavit, tam longa de omnibus historia conscripsi. Petoque mihi veniam dari, si quid magis ineptum, quam auribus Serenissimae Maiestatis Vestrae convenit, tam incompositis lituris exaravi. Cui me humillime commendo et rogo reditus mei clementem rationem habere dignetur.

Ex Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrillisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ XVI Martii anno Domini M-o D-o XXV-o

BJ 6557, f. 151r

Serenissima Maiestas Regia et Domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Novissime Maiestati Vestrae Serenissimae cum domino Carolo ms 3 Philippo,
ms 2 omitted⌈Philippo ms. philosopho(!) ⌈PhilippoPhilippo ms. philosopho(!) ⌉ms 3 Philippo,
ms 2 omitted⌉ de Bredom, qui a maiestate caesarea cum vellere aureo ad Maiestatem Vestram Serenissimam proficiscitur, longo quodam volumine omnia, quae eo se tempore obtulerunt, descripsi, sed cum se haec mihi opportunitas exhibuerit cum nuntio domini magistri Clingenbegk, qui hinc expeditus per mare in Flandriam traiciet, non potui mihi temperare, quin etiam cum illo de iis rebus, quae hic in novis habentur, ista tempestate per manus Fuccarorum ad Maiestatem Vestram Serenissimam scriberem. Venit huc post hanc caesaris victoriam nuntius apostolicus, dominus Baltazar de Castello, qui stantibus sic rebus imprimis non valde hic fuit gratus. Allatae sunt huc postea paenultima praeteriti litterae a pontifice, quibus veniam pro delicto et nova petit foedera seque ad omnia, quae caesari sunt placitura, submittit. Qua de re ex rumore, qui prius fuit, nunc certa fama est nata Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesaremCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋, cum primum poterit, in Italy (Italia)⌊ItaliamItaly (Italia)⌋ concessurum, et ob id conventum regnorum istorum in Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊ToletoToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ 12 abhinc leugis constituit, illic pro nervo conBJ, 6557, f. 150vquirendo, quibus pedes ad iter hoc ineundum validiores fiant, consultari debet, quo post festa Paschae nos omnes conferemus. >Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊Maiestas caesareaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ 1525-04-05⌊5 istius1525-04-05⌋ Guadalupe⌊ad Divam Virginem de GardelupeGuadalupe⌋ 50 ab hinc leugis, ubi multa fiunt miracula, profecta est, Deo illic de tam insigni victoria gratias actura, ad primam Maii Toletum ventura. Misit etiam paulo ante oratorem suum dominum de Beurein(!) cum articulis pacis et liberationis regis Galliae ad illius matrem et ad parlamentum, atque ad ipsum regem captivum et nihil aliud postulat, quam illa, quae iure ad se spectant et quae de domo Burgundiae sunt ablata, de aliis, quae iam sunt obsoleta atque inveterata et de quibus dubia est iuris disputatio, nihil decrevit petere; paxque omnino speratur futura.

Fertur etiam, quod in Gallia gentes et novi conscribuntur exercitus. Timetur, ne caesariani impetum faciant et ne animi Gallorum penitus decidisse videantur. Nuper etiam dictum est, quod oratores insignes huc proficiscantur ex Gallia. Orator caesaris, de quo prius scripsi dominus de Lassan(?) iam est in Portugalia. Praedicatur hic passim ab omnibus, quod sororem regis Portugaliae caesari pro coniuge cum dote amplissima secum huc ducere debeat. Si res haec habebit effectum, matrimonium olim cum filia regis Franciae et deinde cum regis Angliae etiam confectum omittetur. Sic transit orbis. Quid inde futurum, experiemur.

Venerunt huc 6 istius post caesaris discessum nuntii Moscorum cum oratore caesaris, Antonio de Comitibus. Excepti cum magna pompa BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565b, f. 27r et totius populi admiratione non secus atque si monstra non visa prius inducerentur. Dantur eis omnia abunde, quae victum spectant, alii oratores omnes hic suis vivunt expensis. Fuit apud me dominus Antonius et ad longum mihi retulit, quae in Moscovia egisset et quomodo illic et quam honorifice apud Maiestatem Vestram Serenissimam tractatus fuerit. Ostendit mihi praeterea litteras Maiestatis Vestrae ad caesarem et alios dominos scriptas in negotio Barensi, mihi a nullo mortalium partium nostrarum unum iota attulit, unde hic tam in Prutenis quam etiam in Moscorum in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out Monstrorum⌈Monstrorum Moscorum Moscorum in the Dantiscus hand, superinscribed in place of crossed-out Monstrorum⌉ rebus surdum in the Dantiscus hand, written over s⌈smm in the Dantiscus hand, written over s⌉ et mutum in the Dantiscus hand, written over s⌈smm in the Dantiscus hand, written over s⌉ ago. 1525-04-09⌊Hodie1525-04-09⌋ elapsus est octavus mensis, nam 1524-08-09⌊9 Augusti1524-08-09⌋ datae erant novissimae, quas Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctor BorgkStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ mihi attulit, quod nullas accepi. Sum igitur in ea exspectatione, in qua fuerunt patres sancti in limbo inferni, neque mihi hinc abire licet, nisi prius Maiestatis Vestrae Serenissimae mandatum videro, quod etiam usque ad extremum quadrantem exspectabo habeoque certam spem, si de tot litteris, quas toties scripsi, unae saltem Maiestati Vestrae Serenissimae praesentabuntur, quod mei clementem habitura sit rationem.

Ante unam horam fuit hic apud me Georg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌊nuntiusGeorg Klingenbeck (Jorgen), diplomat; Commander (Hauptmann) in Klaipėda; councillor of Duke Albrecht von Hohenzollern; in the twenties ducal envoy to Scandinavia, Moscow, Livonia, Poland and Spain; 1529 - to the Diet of Speyer; 1530 - to the Diet of Augsburg; 1534 ducal envoy to Mauritius Ferber, Bishop of Ermland (HARTMANN 1525-1550, No. 322, 324; HUBATSCH 1985, p. 59)⌋, de quo scripsi, Albrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌊domini magistriAlbrecht I von Hohenzollern-Ansbach (Albrecht von Brandenburg) (*1490 – †1568), 1511-1525 Grand Master of the Teutonic Order; from 1525 to his death Duke in Prussia as a liegeman of the Polish king; son of Friedrich V of Brandenburg der Ältere and Sophia Jagiellon (daughter of Casimir IV Jagiellon), nephew of Sigismund I, King of Poland; founder of the university in Königsberg (1544)⌋ et me omnium, quae mecum confidenter de pace vel saltem longioribus indutiis producendis inter Maiestatem Vestram Serenissimam et illius dominum contulit, admonuit rogando me, ut prius, quod si in conventu BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565a, f. 27v Posoniensi nihil istorum esset confectum, quod tamen non speraret, ut operam impenderem et animum meum ad ea, quae pacis et concordiae essent, inducerem, multum mihi, qui Maiestatis Vestrae Serenissimae sum minimus servus, tribuens et quantum ex eo potui coniectura consequi, ut etiam scripsi in novissimis, dominus magister pacis est cupidissimus. Attigit etiam inter dicendum, dominum suum et iuventa et per quosdam alios malos consiliarios fuisse seductum, si tamen seorsum cum Maiestate Vestra Serenissima convenire et fiducialiter colloqui de omnibus posset, maiorem quam umquam ante amorem ac observantiam erga Maiestatem Vestram Serenissimam futuram, hocque summopere, ut cum Maiestate Vestra Serenissima aliquando sine arbitris in colloquium admitteretur, efflagitare videtur. Credo etiam si hoc factum superinscribed, in the hand of Dantiscus⌈factumfactum superinscribed, in the hand of Dantiscus⌉ fuerit, firmiorem amicitiam et benevolentiam inter Vestram Serenissimam Maiestatem et illum nascituram. In his ea, quae expedient, Maiestas Vestra pro sua incomparabili prudentia non omittet.

Allata est etiam huc nuper novitas, quod quinque naves Gallorum, qui in finibus Siviliae adventum navium caesaris ex India praestolabantur, tempestate adacti fecissent naufragium et capitaneus illorum cum hominibus, qui in terram salvi evaserant, sunt capti. Captivus iste ante annum caesari ingentem thesaurum, qui ex istis novis insulis adducebatur, in mare rapuit, nunc forte poenas daturus.

Venit etiam huc heri quidam, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565a, f. 28r qui in Gallia fuit captivus ante Paphiam seu Ticinum captus, ex Burgundia caesaris subditus dominus de Monferant, quem mater regis Galliae cum litteris ad caesarem et ad reginam Portugaliae, dominam Leonoram, misit, salutem et liberationem filii sui, quantum possibile est, procurans.

Alia se hoc tempore digna scientia Maiestatis Vestrae Serenissimae non offerunt. Cui me humillime, ut domino meo clementissimo, commendo.

Ex Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrillisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ oppido Regni Toleti Hispaniae, ipsa dominica Palmarum anno Domini 1525.

Serenissimae Maiestatis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 564, f. 24v

Reverendissimo in Christo patri et Domino, domino Piotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌊PetroPiotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌋ Dei gratia Cracoviensi et Posnaniensi episcopo, Poland (Kingdom of Poland, Polonia)⌊Regni PoloniaePoland (Kingdom of Poland, Polonia)⌋ vicecancellario etc. domino gratiosissimo

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 564, f. 24r

Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime. Humillimam commendationem.

Scripsi iterum maiestati regiae ea, quae post novissimas meas cum domino de Bredom datas se hic obtulerunt, ex quibus Dominatio Vestra Reverendissima omnia intelleget. Hoc vero quod istius nuntium encrypted ⌈nuntiumnuntium encrypted ⌉ spectat, cum illi has deferendas encrypted ⌈has deferendashas deferendas encrypted ⌉ dedi, non audebam ad unguem describere. Adhuc super T encrypted ⌈TT encrypted ⌉ ea mihi est mens, quemadmodum prius scripsi. Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊HicMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋, ut prius, omnia sunt in paupertate encrypted ⌈paupertatepaupertate encrypted ⌉, nihil ex hoc loco est timendum. Hoc quod scripsi de transitu in Italiam encrypted ⌈in Italiamin Italiam encrypted ⌉ nondum est certum. Res haec eget multis etc. Pontifex encrypted ⌈PontifexPontifex encrypted ⌉ facit, quod sui maiores semper fecerunt, sed cf. Verg. A. 4 373 ⌊nusquam tuta fidescf. Verg. A. 4 373 ⌋ , omnis potentia encrypted ⌈omnis potentiaomnis potentia encrypted ⌉ solet esse suspecta R encrypted ⌈RR encrypted ⌉ etiam nondum habetur firmus et hoc matrimonium cum Ѳ encrypted ⌈ѲѲ encrypted ⌉ inficiet non parum, res nondum est in portu, igitur quaeruntur amicitiae; nihilominus ita esset agendum, ne cum N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ nimium notaretur encrypted ⌈notareturnotaretur encrypted ⌉.

Haec sunt, quae mihi hoc tempore videbantur scribenda, quae Dominatio Vestra Reverendissima pro mea fide et sua summa sapientia metiatur. Alia hac tempestate se non offerunt. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae, et per Deum immortalem rogo, mei in hoc exilio non obliviscatur.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ ex Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrillisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ oppido Regni Toleti 9 Aprilis anno Domini 1525

Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565, f. 26v

Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊S text damaged⌈[S]S text damaged⌉erenissimae Regiae Maiestati P text damaged⌈[P]P text damaged⌉oloniaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ etc., domino et domino meo clementissimo.

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565, f. 25r

Serenissima Maiestas Regia et Domine, domine clemetissime. Post humillimam meae servitutis commendationem.

1525-05-04⌊Heri1525-05-04⌋, cum essem apud Mercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌊magnum cancellariumMercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌋ illumque de rebus The Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌊MoscorumThe Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌋ et quibus modis inter eos et Maximilian I of Habsburg (*1459 – †1519), from 1486 King of the Romans, actual ruler of the Empire from the death of Frederick III (1493), 1508-1519 Holy Roman Emperor of the German Nation; son of Emperor Frederick III and Eleanor of Portugal⌊Maximilianum divum caesaremMaximilian I of Habsburg (*1459 – †1519), from 1486 King of the Romans, actual ruler of the Empire from the death of Frederick III (1493), 1508-1519 Holy Roman Emperor of the German Nation; son of Emperor Frederick III and Eleanor of Portugal⌋ quaedam facta fuit amicitia, ac de istius gentis moribus et perfidia, quantum memini, certiorem redderem, allatae mihi sunt cf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌊litteraecf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌋ Maiestatis Vestrae Serenissimae Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ 1525-03-13⌊13 Martii1525-03-13⌋ scriptae. cf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌊Quascf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌋ cum mecum ter quaterque exosculatus in hospitium detulissem atque avide perlegissem, tanto subinde affectus sum gaudio, quanto prius numquam, fluctuatus utpote ingentibus animi procellis, tandem in portum relatus. Misi itaque post omnium perlectionem statim ad Mercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌊dominum cancellariumMercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌋, ut me in colloquium certo et opportuno tempore admitteret, quod pro sua humanitate in 1525-05-06⌊hodiernum1525-05-06⌋ disposuit, ut una hora ante prandium eum convenirem illudque post negotia cum eo sumerem. Cum autem haec posta ante hunc nostrum conventum sit abitura, commode se mihi obtulit, ut saltem hoc unum Maiestati Vestrae Serenissimae significarem, me totum litterarum fasciculum sicut Cracoviae conclusus et inceratus fuit integrum accepisse meque omnem daturum operam, quantum eniti possum, ut mandatis Maiestatis Vestrae Serenissimae satisfiat, deinde cum primis postis uberius de omnibus scripturus. Quae tamen hic aguntur, quantum temporis suppetit, brevibus perstringam. Scripsi 9 mensis praeteriti de rebus Prutenis ea, quae a nuntio domini magistri intellexeram et de ingressu Moscorum ac de superinscribed⌈dede superinscribed⌉ aliis, quae tunc hic in novis habebantur, interea parum est immutatum. Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊Maiestas caesareaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ velit huc cogere regnorum istorum conventum, quem “curtas” vocant, ut de rebus suis statueret, praesertim quomodo Italy (Italia)⌊ItaliamItaly (Italia)⌋ ingredi posset, opusque esset ad hoc iter largo viatico; sed adhuc de istis “curtis” nihil hic intellegitur. Galli ad nullas condiciones propositas volunt descendere nisi ad pecuniariam regis sui redemptionem, conscribuntque gentes et faciunt exercitus, ut se tueantur. Fertur etiam, insignis quidam Gallorum orator huc venturus, fortassis mitius iste aget, impetus enim Gallorum primi solent esse acerrimi, sed ubi refrixit animus, cinerantur. Venturi huc sunt etiam duo magni regis Angliae oratores, congratulatum, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565, f. 25v ut ab isto oratore, qui hic agit, intellexi, de hac victoria caesaris; sunt tamen, qui suspicantur, quod ad tractandum pro liberatione regis Galliae et ad aliquam pacem componendam huc mittantur. In Anglo tota adhuc res haeret. Captus est etiam paulo ante regis Galliae orator cum litteris, qui ante hunc conflictum ad Mauros contra caesarem sollicitandos fuit missus, quod illi non parum in hac sua afflicta fortuna officiet. Nondum istarum rerum videmus exitum. Oratores statuum Italiae multa pollicentur bona, sed omnis potentia solet esse esse invisa istis praecipue hominibus. Hic adhuc quemadmodum prius nihil aliud quam nervus deficit, qui si haberi posset, finis certe huius esset tragoedie fieretque tandem contra infideles aliquid, ad quod profecto caesar egregium prae se fert animum, factusque est post hanc tam longam suam aegritudinem et corpore et animo validior, soletque si pacem certam habere posset, praedicare, se vires suas contra Christi nominis hostes conversurum omnino. Quod Deus aliquando faxit etc.

Secunda die huius mensis Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊maiestas sua caesareaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ The Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌊MoscosThe Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌋ audivit iisque usus est caerimoniis. Misit pro eis more solito ducem et factorem eorum Antonium de Comitibus, et cum advenissent neque assurrexit neque tegmen capitis movit; illi inclinationes facere et pileos pinnatos deponere et rursus imponere induti in hoc hic ingenti aestu binis et ternis vestibus pelliceis sudantesque plurimum, maiestatem suam sunt allocuti. Eratque scamnum dispositum panno aureo contectum, in quo sedere debebant, sed cum visi sunt pileos suos rursus imponere capitibus, stantes coacti sunt perorare, locutusque est eorum interpres Latinum, quod nemo intellexit. Qua de re dominus cancellarius, ut 1525-05-04⌊heri1525-05-04⌋ mihi retulit, subito discessit. Et sic non intellecti abierunt. Postero die per factorem eorum in scriptis dabant omnia. Mihi, qui nullam a Maiestate Vestra Serenissima commissionem habeo, loqui non licet, non possum tamen mihi temperare, quin interdum non ut orator, sed ut privatus ex me ipso loquar et quaerentibus de illis respondeam. 1525-05-04⌊Heri1525-05-04⌋, ut scripsi, cum essem apud Mercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌊dominum cancellariumMercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌋, inter alia mihi dixit, si velim cum eo et vicinis meis Rutenis prandere, invitassent enim se ipsos ad prandium. Respondi, quod nollem illius mensae hilaritati esse impedimentum, nam certo illos scirem, BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 565, f. 26r me praesente, cuius dominum timerent, laetos non futuros. Discessique ad laetius prandium cum litteris Maiestatis Vestrae Serenissimae in deversorium meum. Postea dominus cancellarius cogebatur istos nebulones exspectare diutius, intellexerant enim, me illic fuisse nolebantque venire, nisi certo scirent me ibidem non futurum. Intellexi, quod egregie poti, nam ex maioribus crateris biberant, cum omnium admiratione ex hoc symposio abierunt plus in recessu quam in fronte dedecoris relinquentes. Quid hic egerunt, cum primis diffusius scribam. Alia pro hac temporis angustia non restant. Commendo me suppliciter Maiestati Vestrae Serenissimae, ut Domino meo clementissimo illique eas, quas pectoris mei exiguitas potest, gratias habeo, quod mei est misertus et me scriptis suis ab inferis reduxit.

Datum ex Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊civitate metropolitana ToletiToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ quinta mensis Mai anno Domini MDXXV

Serenissimae Maiestatis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 32v

Piotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌊Reverendissi text damaged⌈[Reverendissi]Reverendissi text damaged⌉mo in Christo Patri et Domino Dom text damaged⌈[Dom]Dom text damaged⌉ino Petro dei gratia Cracoviensi et text damaged⌈[et]et text damaged⌉ Posna text damaged⌈[Posna]Posna text damaged⌉niensi episcopo Regnique Poloniae text damaged⌈[niae]niae text damaged⌉ viceca text damaged⌈[viceca]viceca text damaged⌉ncellarioPiotr Tomicki (*1464 – †1535), humanist, statesman, diplomat, one of the most trusted collaborators of King Sigismund I of Poland; 1500-1503 Chancellor of Cardinal Fryderyk Jagiellon, 1502 Gniezno Cantor, Archdeacon of Cracow, 1503-1505 servant of Jan Lubrański, Bishop of Poznań, 1504-1510 Canon of Poznań, 1506 royal scribe, 1507-1519 Grand(?) Secretary, 1509 Canon of Włocławek, 1510-1514 - of Gniezno, 1511 Custos in Kielce and Sandomierz, 1514 Bishop of Przemyśl; 1515 Crown Vice-Chancellor, 1520 Bishop of Poznań, 1523 - of Cracow; from 1524 (at least) General Collector of świętopietrze (Peter's pence), 1509 royal envoy to the Dukes of Pomerania and to Mecklenburg, 1510 - to Wallachia, 1510, 1511, 1512, 1513 - to Hungary (WYCZAŃSKI 1990, p. 268)⌋, domino meo gratiosissimo

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 31r

Reverendissime in Christo Pater et Domine gratiosissime. Humillimam commendationem.

Quam me beatum et felicem litteris suis effecit Dominatio Vestra Reverendissima, prae nimio gaudio, quo adhuc aestuo, scribere non possum. Deus Optimus Maximus referat et rependat Dominationi Vestrae Reverendissimae; non opis est nostrae, ille faciat, quod Dominatio Vestra Reverendissima numquam turbetur, sed perpetua felicitate fruatur. Alia, quae in praesens scribi potuerunt, ex litteris ad maiestatem regiam intelleget; hoc tamen, quin scriberem, omittere non potui. Non esse necesse, scribit Dominatio Vestra Reverendissima meo calculo, et ego summe necessarium aestimo; nollem enim cuiuscumque suspicioni fidei meae non convenienti esse obnoxius, hocque aliquando, Deo bene favente, cum rediero, non erit obscurum. Heri cum mihi regiae cum litteris Dominationis Vestrae Reverendissimae sunt redditae, de omnibus pecuniis et meis et regiis, per Deum sancte iuro, non restabant mihi nisi 18 ducati, unde a The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuccarisThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋, ut chirographus meus docebit, accepi in mutuum ducatos trecentos, de quibus subinde, ut me aliis oratoribus conformem facerem, pro una mula 50 exposui, pro vestibus aestivalibus etiam 50 dari oportet, statim centum evanuerunt. Accedunt praeterea cotidie multa pro rebus domesticis, equis, servitoribus, quae licet frustatim exponantur, tamen non exiguam summam conficiunt. Utor ea, qua possum, parsimonia, ut cum dignitate Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ ceteris oratoribus non inferior hic agere possim, habeturque a me ratio, ut inter me, oratorem serenissimi regis nostri, et inter The Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌊MoscorumThe Muscovites (Moscovians, Mosci) ⌋ nuntios certa sit differentia et utriusque principis respectus, et certe dinoscimur. Sed haec aliquando ab aliis referentur. Cumque voluntas regia est, quod hic maneam, manebo libenter ac pro debito et fide mea solita agam ea omnia, quantum se meus intellectus extendit, quae fideli subdito et servo Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ conveniunt. Hoc sibi Dominatio Vestra Reverendissima et Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊principibusSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ nostris de me certo persuadere et polliceri poterit, in quo, si qua fides est homini, Dominatio Vestra Reverendissima non seducetur, neque illam, Deo duce, de me umquam fallet opinio. Scripsi in pluribus litteris vehementius fortassis quam convenit Dominationi Vestrae Reverendissimae, quae, ut spero, post domini doctoris BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 31v Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊BorkStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ adventum perferentur. Rogo atque obsecro per gratiam suam in me, ignoscat et animo tot procellis agitato det veniam ac clementer indulgeat. Quae Dominatio Vestra Reverendissima scribit de meis popularibus, illos nihil moror in malam maximam crucem, plaga Dei est, qua sine dubio paulo post gravissime corripientur. Velim meos procul ab illis agere. Exhibeat mihi Dominatio Vestra Reverendissima eam gratiam, cum hoc tempore non vacat, quod scriberem, committat alicui de suis, vel domino et fratri meo Nikolaus Nibschitz (Mikołaj Nipszyc) (*ca. 1483 – †1541), royal courtier, diplomat in the service of Sigismund I and Albrecht von Hohenzollern-Ansbach, Dantiscus' friend; from 1525 until his death an official representative of Duke Albrecht at the Cracow royal court; from 1532 royal secretary; 1519 royal envoy to Albrecht von Hohenzollern, Grand Master of the Teutonic Order, 1525, 1526 envoy to Hungary, 1527 envoy to the Congress in Wrocław, 1531-1533, 1537 envoy to Ferdinand I of Habsburg, 1535-1537, 1540 envoy to Brandenburg, 1536 envoy to the estates of Livonia⌊NibscziczNikolaus Nibschitz (Mikołaj Nipszyc) (*ca. 1483 – †1541), royal courtier, diplomat in the service of Sigismund I and Albrecht von Hohenzollern-Ansbach, Dantiscus' friend; from 1525 until his death an official representative of Duke Albrecht at the Cracow royal court; from 1532 royal secretary; 1519 royal envoy to Albrecht von Hohenzollern, Grand Master of the Teutonic Order, 1525, 1526 envoy to Hungary, 1527 envoy to the Congress in Wrocław, 1531-1533, 1537 envoy to Ferdinand I of Habsburg, 1535-1537, 1540 envoy to Brandenburg, 1536 envoy to the estates of Livonia⌋, ut parentibus meis scribatur me hic recte valere; scio enim illos de mea salute esse plurimum sollicitos. Alia non restant. Nunc mihi relatum est, inter pontificem, caesarem, regem Angliae et archiducem Austriae firmissimum foedus novum esse percussum, ut vocant, defensivum et offensivum. Relictus est locus intrare volentibus sub condicione, quam pontifex et caesar est praescripturus. Fertur etiam, pontifex decimam partem omnium redituum et proventuum suorum caesari contra infideles promisisse, et cum proficiscetur, se velle efficere, quod caesar pro nervo bellico septem milliones auri, qui faciunt septuaginta centena milia ducatorum, habere debet. Caesar ad hoc iter omnino est propensus, modo firmam cum Gallis pacem habere posset. Istas condiciones Gallis proposuit, ut imprimis restituerent ea omnia, quae Carolus, dux Burgundiae, ante 60 annos possidebat, et quod pro interea perceptis se omni superioritati de ducatu Burgundiae abdicarent, quod etiam provinciam redderent, in quo est Marsilia et domino duci Borbonensi, quem caesar pro fratre habet et illi sororem suam Leonoram despondit, bona sua in Gallia restituerent, vultque caesar ex duce Borbonensi regem Burgundiae facere, cum Burgundia prius etiam regnum fuerit. Dominus de Benhein, quem his de rebus caesar ad Gallos misit, nondum rediit; quale reportabit responsum, cum primis postis ac de rebus aliis latius scribam.

Inventae sunt etiam Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesariCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ novae insulae copiose habitatae, ad quos etiam nemo nostrum prius superinscribed in place of crossed-out nostrum⌈nostrumpriusprius superinscribed in place of crossed-out nostrum⌉ pervenit aromatibus vaBNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 56, f. 32rriis et auro refertissimae, acciditque illic miraculum prius in orbe Christiano numquam auditum, quod uno die fidem Christi susceperunt trecentena et septuaginta milia hominum utriusque sexus. Ea de re cum ibidem esset prae nimio calore extrema sterilitas, persuasum fuit illis ab The Spaniards ⌊HispanisThe Spaniards ⌋, quod in processionem irent, crucem prae se ferentes illumque, qui in ea passus fuisset, ut nos redimeret, adorantes, relictis idolis. Quod cum fecissent, subito copiosam Deus dedit pluviam et omnem terram irrigavit, ut fructus produceret. Unde in ista ignota mundi parte Christianismus fit et apud nos, id peccatis nostris merentibus, deficit. Quis novit sensum Domini, aut quis consiliarius eius fuit? Homines in illis insulis non sunt nigri ut The Ethiopians (Aethiopes) ⌊AethiopesThe Ethiopians (Aethiopes) ⌋, sed fusci coloris, humaniores aliis inventis, estque propinquior via ad illos, quam ad eos, quos rex Portugaliae repperit. Sed processi longius, cogor vela contrahere, ne hanc postam neglegam, alio tempore de omnibus diffusius scripturus. Commendo me humillime Dominationi Vestrae Reverendissimae, et reverendissimo domino meo Premisliensi, cui in praesentia non licet scribere, faustissima omnia precor.

Ex Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊ToletoToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ 5 Maii 1525

Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 28, No. 3645, f. 154r

Serenissima Maiestas Regia et Domine, Domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Cum mihi hic litterae Maiestatis Vestrae Serenissimae 4 mensis praeteriti essent redditae, altero die subinde, quantum temporis angustia admisit, Laconice scripsi pollicitus, cum primis me de omnibus copiosius scripturum, quod tamen in praesens praestare nequeo, cum propter postae celerem abitionem, tum etiam, quod nuntius is, qui iturus est, aliquid incertitudinis mihi habere videtur, ea itaque, quae quantocius in notitiam Maiestatis Vestrae Serenissimae pervenire cupio, paucis perstringam. Superiore die fui cum domino Mercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌊magno cancellarioMercurino Arborio di Gattinara (*1465 – †1530), humanist, jurist, trusted and influential advisor to Charles V; 1501 entered the service of the Habsburgs as legal counsel to Duchess Margaret of Austria, 1504 advisor and President of the Privy Council of Margaret of Austria, after the governoship of the Netherlands was entrusted to her, 1518 Grand Chancellor of Castile and later of Charles V as Roman Emperor, 1529 Cardinal of St. Giovanni a Porta Latina (after the death of his wife, Andreetta Avogadro) (DE VOCHT 1961, p. 12; CE, vol. 2, p. 76-80)⌋ apud ⌊maiestatem caesaream⌋, cui Maiestatis Vestrae Regiae et Reginalis litteras reddidi, exponens quantum potui accuratius haec, quae mihi fuerant iniuncta. Inveni maiestatem caesaream affectam votis Maiestatis Vestrae Serenissimae illique plurimum gratum esse, quod Maiestas Vestra Serenissima de expeditione cum domino doctore Borgk missa fuerit contenta. Ceterum quae consensum matrimonii spectarent, consiliariis suis revidenda se commissuram et in omnibus, ubi Maiestati Vestrae Serenissimae gratificari posset, se non vulgarem operam daturam. Haec fuit summa responsi. Postea a me nihil fuit omissum ad istiusmodi negotiorum expeditionem, de quibus multa forent scribenda. Rem tandem cum consensu illac perduxi, quemadmodum ex illius copia, quam his inclusam mitto, videbitur. Alia etiam, quae mihi erant demandata, quam habuerint BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 570, f. 36r expeditionem ex decretationibus, quas cum primis sum missurus, cognoscentur. Omnia ad forum iudiciale remittuntur, promittiturque, quod omne id, quod iuris est, fieri debet; ulterius non potui, saltem ne in consensu mihi aliqua, quam timebam, fieret difficultas, clausulae, quae sunt in illo, sunt communes et superinscribed⌈etet superinscribed⌉ generales, solentque sic dari, et hic a stilo cancellariae ne latum quidem per unguem disceditur. Alia quae hic aguntur, sic habent. Fuit hic orator captivus regis Galliae captivi, qui inter multa alia obtulit maiestati caesareae regem suum dominam Leonoram, reginam Portugaliae, sororem caesareae maiestatis ducturum coniugem et illum summam pecuniarum, quantum esset possibile pro redemptione daturum, de provinciis vero domui Burgundiae ablatis et a regno Franciae possessis nihil posse restitui. Ad quod fuit illi responsum: Leonoram iam esse desponsatam domino duci Borbonensi, redemptionem pecuniariam fieri non posse et si ea, quae de domo Burgundiae possidentur, bonis mediis non restituerentur, id aliquando vi futurum. Sic ille absolutus et non parum animo consternatus discessit. Sunt etiam hic alii duo oratores, de quibus prius scripsi, praeter tertium regis Angliae, qui iam hic agit a biennio. Illi a rege suo caesari maria et montes pollicentur, quibus tamen hic non omnino creditur. Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊Maiestas caesareaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ certo in Italiam profectionem parat. Nihil aliud quam nervus deest, qui omnibus modis quaeritur; itaque hic in Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊ToletoToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ non diu sumus immoraturi. Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊Maiestas suaCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 570, f. 36v ad alia regna se etiam conferet, utpote Kingdom of Valencia⌊ValentiamKingdom of Valencia⌋, Kingdom of Aragon (Aragonia), region in northeastern Spain, until 1479 the Kingdom of Aragon⌊AragoniamKingdom of Aragon (Aragonia), region in northeastern Spain, until 1479 the Kingdom of Aragon⌋ et, ut aliqui dicunt, Granada (Granata), city in southern Spain, Andalusia, at the foot of the Sierra Nevada mountains⌊GranatamGranada (Granata), city in southern Spain, Andalusia, at the foot of the Sierra Nevada mountains⌋ pro conquirendo viatico. Nos vero in hoc inferorum aestu cum eo peregrinabimur, et plus solito pecuniarum exponemus, de quibus mihi adhuc a Maiestate Vestra Serenissima nullus modus datus est; eaque de re non parum animi pendeo a The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuccarisThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋ ad meam fidem in mutuum accipiendo. Spero tamen in horas, quemadmodum Maiestas Vestra Serenissima mihi scribendum commisit de his curis resolutionem. Cui me humillime, ut domino meo clementissimo, commendo.

Ex Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊Toleto ad TagumToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ prima die Iunii anno 1525

Eiusdem Maiestatis Vestrae Serenissimae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW, BOZ, 2053, TG 6, No. 596, f. 35r

Reverendissime in Christo Pater et Domine, Domine gratiosissime. Humillimam commendationem.

Quinta die mensis praeteriti cf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Toledo, 1525-05-05, CIDTC IDL 245⌊scripsicf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Toledo, 1525-05-05, CIDTC IDL 245⌋ pauca, quod ad praesens etiam facere cogor et propter incertam postam per Antverpiam ac etiam propter illius celeriorem abitionem. Quae tamen hic egi et hic acta sunt, brevibus ad serenissimam maiestatem regiam perstrinxi, ex quibus faciem istarum hic rerum intelleget. cf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 235⌊Scripsitcf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 235⌋ mihi Dominatio Vestra Reverendissima in novissimis suis, quomodo in rebus Prutenis per dominum marchionem Georgium et ducem Lignicensem tractatus proponerentur, quae merum saperent Luteranismum, quod postea rumor hic comprobavit, qui per litteras ex curia serenissimi domini archiducis Austriae huc est perlatus, videlicet, maiestatem regiam filiam suam primogenitam domino magistro Prussiae in coniugem despondisse illumque ducem Prussiae et sibi feudalem fecisse. Cum ego interrogatus a domino magno cancellario, si quid ea de re litterarum haberem, obstupuissem quasi attonitus. Subintulit: si hoc rex vester fecit, certe apud omnes auctoritatem et opinionem suam amisit paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉.

Respondi tamen non esse possibile, nam futurum esset, quod omnis apud nos ecclesiasticus status foret perditus, sumque hic ob hoc novum quasi monstrum a multis inspectus, spero tamen in prudentiam serenissimi domini nostri et Dominationis Vestrae Reverendissimae, hoc tam inauditum prius et fere prodigiosum numquam esse factum. Quapropter nulla res est in orbe, de qua magis cuperem certior fieri. Tractatum tamen hic est ab oratoribus regis Daciae exulis, qui cum his litteris sunt expediti, de matrimoniis inter illius written over os⌈osiusius written over os⌉ domini liberos et maiestatis regiae, quod cum primum cum aliis novis foederibus ad nos perferetur. Longior nunc esse nequeo, exspectantur istae litterae. Commendo me humiliter Dominationi Vestrae Reverendissimae.

Ex Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊ToletoToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋, prima Iunii 1525

Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋

BNW BOZ 2053, No. 582, f. 63v

Rev paper damaged⌈[Rev]Rev paper damaged⌉erendissimo in Christo Patri paper damaged⌈[tri]tri paper damaged⌉ Domino, domino Petro Dei gratia episcopo paper damaged⌈[episcopo]episcopo paper damaged⌉ Cracoviensi etc. Regni Poloniae paper damaged⌈[Poloniae]Poloniae paper damaged⌉ vicecancellario domino [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ ad manus proprias.

Cracoviae aut ubicumque feliciter agit

BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59r

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam servitiorum meorum commendationem.

Accepi Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ cf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-06-11, CIDTC IDL 249⌊litterascf. Piotr TOMICKI to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-06-11, CIDTC IDL 249⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae cum aliis Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊regiae ac reginalis maiestatisSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ litteris Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ 1525-06-13⌊13(!) Iunii1525-06-13⌋ datis 1525-08-10⌊10 mensis praeteriti1525-08-10⌋, quae mihi adeo fuerunt gratae, quod prae nimia animi laetitia eas ex gaudio lacrimis prorumpentibus perlegi saepius, praesertim cum me in hoc exilio consolatur et boni animi esse iubet, gratam asserens hic servitutem meam nostris esse principibus et me delationes quascumque non timere debere, cum fide et solita mea diligentia res mihi commissas tracto, debitam me gratiam promeriturum, unde cum aliud non possim, Dominationi Vestrae Reverendissimae, quas tenuitas mea potest, immortales habeo gratias. Deus Optimus Maximus rursus omnia vota et coepta Dominationis Vestrae Reverendissimae prosperet et secundet illamque perpetuo gaudio afficiat.

Scribit mihi Dominatio Vestra Reverendissima, quod boni debeam consulere, quod rarius ad me dentur litterae. Illas certe numquam mihi tam ardenter efflagitabam, quam ipsis serenissimorum principum nostrorum negotiis, quae interdum scientiam, quomodo res apud nos haberent, postulare videbantur, nam multa huc ex curia archiducis Austriae et aliunde scribebantur, quae rebus nostris impedimenta ferebant. Hinc est, quod expeditio status Barensis hactenus in moram est protracta. Omnia Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ suspicionis sunt plena. Qualis quisque est, tales omnes retur esse alios. Hic profecto cf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌊ambiguis passibus fides errat encrypted ⌈fides erratfides errat encrypted ⌉ et si hic est nusquam infirmiorcf. Ov. Tr. 5.8 Passibus ambiguous Fortuna volubilis errat, / Et manet in nullo certa, tenaxque, loco. ⌋.

De negotio Pruteno et coram caesare ac aliis ubi videbatur expedire, id egi, quod existimationi et dignitati regiae conveniebat eoque libentius, quo haec res semper mihi cordi fuit, maxime idem egi in his, quae indutias cum Turcis confectas spectant, quas ego, ut fierent, semper ex animo precatus sum. Hic revera nullam adhuc in rem nostram spem video.

Quod haec mutatio de episcopatu Posnaniensi apud nos sit facta me maximopere male habuit, numquam ego id de S encrypted ⌈SS encrypted ⌉ mihi persuasissem et cum non habetur alia meritorum ratio, mihi etiam non parum spei ademit, quae tamen in Deum imprimis et deinde in Dominationem Vestram Reverendissimam tota est reposta, fortassis ad meliora haec mora tendit, sic plerumque fit, quoties voluit fortuna iocari, dat interdum indignis, ut digniores ab his dinoscantur.

Saepius sum questus Dominationi Vestrae Reverendissimae, ut scribit, neque abs re, de provisione, quae mihi nescio quibus modis fit, quod semper aere alieno sum obnoxius quod, difficulter sine Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ hic haberi potest commissione. Superioribus diebus, si forte fortuna huc Wolfgang (Wolf) Haller von Hallerstein (*1492 – †1559), Fuggers' factor in Antwerp and their chief representative in Spain, financial advisor to Emperor Charles V and mediator for the financing of his election, from 1531 General Treasurer of the Netherands under regent Queen Mary of Hungary; Fuggers' factor (MUFFAT, p. 97)⌊Wolff HallerWolfgang (Wolf) Haller von Hallerstein (*1492 – †1559), Fuggers' factor in Antwerp and their chief representative in Spain, financial advisor to Emperor Charles V and mediator for the financing of his election, from 1531 General Treasurer of the Netherands under regent Queen Mary of Hungary; Fuggers' factor (MUFFAT, p. 97)⌋, The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuggarorumThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋ factor, non applicuisset, cum quo antiqua mihi est consuetudo, quomodo me hic usque ad pecunias per dominum Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊LudovicumLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋, collegam meum, ex Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapoliNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ missas sustinuissem, nullum sciebam modum. Ab eodem Wolfgang (Wolf) Haller von Hallerstein (*1492 – †1559), Fuggers' factor in Antwerp and their chief representative in Spain, financial advisor to Emperor Charles V and mediator for the financing of his election, from 1531 General Treasurer of the Netherands under regent Queen Mary of Hungary; Fuggers' factor (MUFFAT, p. 97)⌊HallerWolfgang (Wolf) Haller von Hallerstein (*1492 – †1559), Fuggers' factor in Antwerp and their chief representative in Spain, financial advisor to Emperor Charles V and mediator for the financing of his election, from 1531 General Treasurer of the Netherands under regent Queen Mary of Hungary; Fuggers' factor (MUFFAT, p. 97)⌋ trecentos ducatos 1525-05-05⌊5 Maii1525-05-05⌋ BNW BOZ 2053 nr 582 f. 59v accepi in mutuum, quemadmodum prius Dominationi Vestrae Reverendissimae scripsi, de iis statim centum evanuerunt, cum mulam pro 50 ducatis et vestes aestivales pro totidem emissem, cum reliquis ducentis aegre usque ad 1525-07-03⌊tertium diem Iulii1525-07-03⌋ me continui, in quo mihi ex parte domini Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊LudoviciLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ alii trecenti sunt numerati. Faciam quodcumque velim, tamen id cum honore Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ in hoc, quo fungor, munere efficere non possum, ut singulis computatis quolibet mense centum ducati non expendantur, sicut hoc Deo duce calculi mei aliquando plane testabuntur. De his trecentis, quos a domino Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊LudovicoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ accepi, usque in hunc diem vix mihi centum restant, cum quibus tamen usque ad finem istius mensis persistere possum, quod si interea nihil mihi mittetur, ⌊ire iterum in lacrimas, iterum temptare precando ⌋ trapesitas cogar, donec dominus Ludovicus mei miserebitur cum 70 ducatis, quos Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginalis maiestasBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ pro menstruo stipendio deputavit. Pro oratore, ut incepi, ad Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊utriusque maiestatisSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ decorem agere Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ non possum, pro agente et factore cum una mula et tribus vel et quattuor servis emptis ab aliquo tabernario prandiis possem, cum autem maiestas regia vult, ut etiam scribit Dominatio Vestra Reverendissima, quod hic sim non reliquis inferior orator, sicut suae regiae dignitati et hic apud exteros excelsae existimationi bene convenit et ut mihi debitus suae maiestatis nomine honor et locus concedatur, quodque habeam, cum ad curiam eundum est, comites et aliquando episcopos atque alios Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ aulicos, qui me conducant, ut hic moris est, et antecedant vel sequantur, necessarium est, quod locum et mensam iis illecebris, ut tales capiantur, habeam accommodam, quod hac menstrua impensa fieri nequit. Aliud est esse in Rome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌊UrbeRome (Roma), city in central Italy, on the Tiber river, seat of the Holy See⌋ aut in Italy (Italia)⌊ItaliaItaly (Italia)⌋ oratorem, aliud in aula Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarisCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ et in Spain (Hispania)⌊HispaniaSpain (Hispania)⌋, id enim iam ter sum expertus et numquam minus singulis computatis, immo plus interdum centum ducatis per mensem superinscribed⌈per mensemper mensem superinscribed⌉ a me est expositum, quemadmodum hoc rationibus on the margin⌈ionibusionibus on the margin⌉ ex thesauro maiestatis regiae manifestum fieri potest. Velim nihilominus, si hoc cum decoro maiestatis regiae assequi daretur, quod decem sufficerent. Habuit olim illustrissima Isabella d'Aragona (Isabella of Naples) (*1470 – †1524), duchess of Milan (1489-1494) and Bari (1499-1524); wife of duke of Milan Gian Galeazzo II Maria Sforza, daughter of king Alphonse II of Naples and Ippolita Maria Sforza; mother of queen Bona Sforza⌊domina duxIsabella d'Aragona (Isabella of Naples) (*1470 – †1524), duchess of Milan (1489-1494) and Bari (1499-1524); wife of duke of Milan Gian Galeazzo II Maria Sforza, daughter of king Alphonse II of Naples and Ippolita Maria Sforza; mother of queen Bona Sforza⌋, mater Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginalis maiestatisBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋, agentem seu factorem in aula caesaris Barcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌊BarchinonaeBarcelona (Barcinona, Barcino), city in northeastern Spain, Catalonia⌋, cum ego etiam illic essem, Goffredo Caracciolo at least in the period of 1518-1519 envoy of duchess of Milan Isabella d'Aragona at the Spanish court of Charles of Habsburg (POCIECHA 2, p. 214)⌊Gotifredum CaraczolumGoffredo Caracciolo at least in the period of 1518-1519 envoy of duchess of Milan Isabella d'Aragona at the Spanish court of Charles of Habsburg (POCIECHA 2, p. 214)⌋, cui quolibet mense 80 ducatos impendebat, qui nisi unam habuit mulam et tres aut quattuor servos; ego hic pro tanti regis oratore cum sex aut septem equis ac decem famulis et numquam sine hospitibus, qui etiam non vocati veniunt, 70 ducatis possum subsistere? Velim tamen certe, ut scripsi, quod possem citra Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ indignitatem, vel quod aliquis hic pro me ageret qui posset, et ego Dominationi Vestrae Reverendissimae BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60r ut consuevi, in cancellaria servirem sorte mea contentus. Est bene verum, quod cum dominus Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctor BorgiusStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ mecum ageret in Valladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌊ValleoletiValladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌋ — haec civitas unica est in Spain (Hispania)⌊HispaniaSpain (Hispania)⌋, in qua leviore impensa quam in aliis omnibus vivitur — quod tantum pro victu cotidiano non exponebatur, tamen cum ad accessoria itum est et ad ea, quae spectant equos, famulos, utensilia, domus et plurima alia, quae recensere longum esset neque sine molestia a Dominatione Vestra Reverendissima legi possent, ad priorem numerum, hoc est centum ducatos semper fuit perventum. Post illius abitionem frequentabant me et mensam meam vel ii, qui antiquam consuetudinem et familiaritatem mecum renovabant vel alii, qui novas amicitias mecum inire studebant. Et, ut scripsi, hoc pro regio decoro convenire mihi videbatur, ne solus in plateis, cum negotia agerem regia, ut scurra aliquis obequitarem, quod ne infimus quidem orator, ne dicam agens, hic facit, quin habeat aliquos suae farinae, qui in mulis eum comitentur. Nemo est praeterea de omnibus meis servis, ut scripsi domino Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctori BorgioStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ etiam de iis, quos ex domo mecum adduxi, qui hic Polonis stipendiis mecum militare velint; quisque fere menstruos ducatos a me exposcit, quandoquidem omnia hic sunt cariora, quam apud nos, et quae ad victum spectant in duplo cariora sunt, quam in Valladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌊ValleoletiValladolid (Vallisoletum, Oleti vallis), city in central Spain, Castile and León, on the Pisuerga river⌋ et Madrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌊MadrilisMadrid (Madritum, Maioretum, Madrillae), city in central Spain, Castile, on the Manzanares river, from 1561 capital of Spain⌋ fuerunt. Quod regesta mea aliquando testabuntur. Testabitur etiam is nuntius Pantaleon ⌊PantaleonPantaleon ⌋, qui mecum fuit usque in tertium mensem a domino Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊LudovicoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ ad me missus, cum ex Bari, castle and city in southern Italy, capital of Duchy of Bari⌊BaroBari, castle and city in southern Italy, capital of Duchy of Bari⌋, ut spero, omnium rerum secum ferens expeditionem ad reginalem maiestatem perveniet. In aestate praeterita et in iis infernalibus, non caloribus, sed ardoribus in tribus diebus a dispensatore meo semper decem ducati exponebantur; ad praesens vero ordinem feci in hoc autumno, in quo maior rerum copia esse solet aliquibus equis venditis, quos in ea spe servaveram, credens quod in dies cum primis litteris revocari debuissem, lucratusque sum unum diem; per dies enim quattuor decem ducati sufficiunt. Quod si diu durabit, nescitur. Postquam veniet Francis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌊rex FranciaeFrancis I of Valois (*1494 – †1547), 1515-1547 King of France; son of Charles, Count of Angoulême, and Louise of Savoy⌋, redibit Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋, et soror regis cum legato et tot oratoribus applicabit et cum se huc omnium istorum regnorum primores conferent, omnia in maius pretium excrescent; hic nempe sunt homines qui res suas aestimare sciunt. Nihilominus dabitur omnibus modis a me opera, quod in istis futuris pompis inter reliquos oratores serenissimi regis mei dignitatem et aestimationem, quemadmodum convenit, tueri possim etiamsi cum meo maximo damno in posterum fieri deberet. BNW BOZ 2053 nr 582 f. 60v Habeoque eam firmam in Dominationem Vestram Reverendissimam fiduciam, ut mihi pollicetur, si recepero id a The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuccarisThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋, quod necessitas et honor Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ postulabit, intercessuram ad eandem maiestatem Dominationem Vestram Reverendissimam, quo necessarium meum debitum et iusto ordine contractum dissolvetur. Et sicut effecit Dominatio Vestra Reverendissima, quod chirographus meus paulo ante a Georg Hegel (†1547), the Thurzons' and later the Fuggers' factor in Cracow (worked for the Fuggers at least from 1521); supplier to the royal court in Cracow (PSB 9, p. 336)⌊Georgio HegelGeorg Hegel (†1547), the Thurzons' and later the Fuggers' factor in Cracow (worked for the Fuggers at least from 1521); supplier to the royal court in Cracow (PSB 9, p. 336)⌋ est redemptus, sic etiam, quaeso, dignetur efficere, quod item alter super alios trecentos ducatos de 1525-05-05⌊quinta die Maii1525-05-05⌋ redimatur, quo fidem hic servare possem. Scripsi prius Dominationi Vestrae Reverendissimae, quod centum ducatos, quos a domino Stanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌊doctore BorgioStanisław Borek (*1474 – †1556), doctor of both laws; 1505 canon of Włocławek; 1508 - Poznań; 1520 - Gniezno; 1523 - Cracow; 1524 royal secretary; 1538 cantor at the Gniezno chapter; 1540 - at the Cracow chapter; 1542 dean at the Cracow chapter; 1523 royal envoy to Rome; 1524 - to emperor Charles V; 1526 - to Bari (WYCZAŃSKI 1990, p. 248; PSB 2, p. 320-322)⌋ in mutuum accepi, converti in argentum, unde cum nuper ex cf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌊litteriscf. Sigismund I Jagiellon & Bona Sforza to Ioannes DANTISCUS Cracow, 1525-03-13, CIDTC IDL 228⌋ Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ 1525-03-13⌊13 Martii1525-03-13⌋ datis intellexissem, mihi diutius hic esse immorandum, ut aliis etiam oratoribus par viderer, accepi alios centum ab ipso amico meo singulari Wolff Haller, quos illi antequam ex aula caesaris divertam solvere promisi. Pro iis etiam argentum emi. Quando erit redeundum, et hoc debitum solvendum, rursus argentum hoc vendi potest et parum in eo in fabrica saltem amittetur. Haec igitur omnia tam diffuse in notitiam Dominationis Vestrae Reverendissimae perducere volui, ut quomodo omnia haberent atque etiam ipsum meum animum in omnibus cognosceret, porro nollem minimum de me male suspicionis locum relinquere, verum omnia ingenue et aperte pro fide mea tam in rebus mihi commissis, quam in singulis aliis me hic egisse videri, quod Deo Optimo Maximo duce numquam a me secus videbitur.

De oratore caesaris, qui cum vellere aureo hinc fuit expeditus, quod no<n>dum de eo quicquam Dominatio Vestra Reverendissima ut scribit, intellexerit, non parum miror causas, tamen morae illius esse suspicor, quas maiestati regiae descripsi.

De matrimonio vero reginulae nostrae, quod ille proponere debuit, post mortem ducis Frederici Saxoniae nihil futurum certo credo, sic enim haec agebatur practica. Postquam marchio Brandeburgensis Ioachimus in electione desciverat a caesare, soror caesaris Caterina, quam nunc habet rex Portugaliae, promissa filio Ioachimi marchionis illi fuit adempta et iterum nepoti ducis Frederici ex fratre Ioanne promissa cum ampla dote. Cum autem hoc promissum, nescio qua de re, servari non potuit et ista Caterina regi Portugalensi in coniugem fuit data, ut huiusmodi promissum rependeretur, caesar voluit apud serenissimum regem nostrum agere, ut nepoti ducis Frederici reginula nostra daretur, promittens de suo pro dote centum milia ducatorum. Ad praesens autem, cum dux Fredericus est mortuus, suspicor etiam haec omnia una cum illo interisse. Aliud his de rebus in meam notitiam non pervenit. Habet tamen alios reginula nostra procos, ut ducem Mediolani et marchionem Mantuae, sicut de iis latius ex cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌊meis ad maiestatem regiamcf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌋ BNW BOZ 2053 nr 582 f. 66r Dominatio Vestra Reverendissima intelleget, habitura multo etiam his digniores, modo magistro Prussiae, ut huc est perscriptum, non sit desponsata, quem rumorem hic quantum potui in nihilum redegi.

Gaudeo plurimum quemadmodum scribit Dominatio Vestra Reverendissima, quod tam verbosae ac incultae meae litterae vel potius volumina non sint ingrata maiestati regiae. Qua de re, quandocumque mihi dabitur tempus et occasio, non omittam istas omnium rerum ephemerides prosequi. Nec me labor iste gravabit, praesertim cum hanc maiestatis regiae voluntatem esse sciam, a qua me, cf. Verg. A. IV 336 ⌊dum spiritus hos reget artuscf. Verg. A. IV 336 ⌋ et Deus mihi intellectum dederit, nullus labor neque ulla on the margin⌈ullaulla on the margin⌉ difficultas sive grave etiam discrimen amovere poterit, quod sibi certo Dominatio Vestra Reverendissima de me polliceatur, non frangam Deo duce fidei tesseram. Quo fit, ut hoc exilium donec illius maiestas voluerit non gravate feram.

Quae in negotio Barensi egi et quantum difficultatis, laboris atque indignitatis sustulerim, cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌊litteraecf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost⌋ meae ad maiestatem regiam referent. Omnia tamen superinscribed⌈tamentamen superinscribed⌉ sic sunt transacta, quod spero nos deinceps istius status pacificam possessionem habituros, penitus, ut reor castro amisso encrypted ⌈castro amissocastro amisso encrypted ⌉. In hunc finem omnia acta sunt. Si fuisset melius custoditum encrypted ⌈custoditumcustoditum encrypted ⌉ meum non de culpa disputare, numque factum fuisset sequestrum encrypted ⌈sequestrumsequestrum encrypted ⌉. Ego tamen consulerem, si quicquam in me est consilii, quod status iste venderetur encrypted ⌈status iste vendereturstatus iste venderetur encrypted ⌉, numquam carebit difficultatibus encrypted ⌈difficultatibusdifficultatibus encrypted ⌉ Sic iste vicerex encrypted ⌈vicerexvicerex encrypted ⌉ inhiat; sunt etiam alii multi respectus, sed ista una ratio est potissima.

Optime fecit Dominatio Vestra Reverendissima, quod mihi epistulam ad nuntium pontificis reverendissimi domini Premisliensis et copias de rebus Prutenis quam etiam de indutiis cum Turca confectis miserit. His enim et caesari satisfeci et plurimorum rabiem compescui, ut ex decretationibus desuper cognoscet.

Gedanenses, quos cogor dicere conterraneos meos, nihil in malam rem moror. Utinam Deus maiestati regiae cum regni sui primoribus eum daret animum, quo illorum pertinacia et fastus dignis et eisdem, ut meriti sunt, modis puniretur, quod suspicor commode posse fieri, si ex animo et bona fide dissidium hoc inter maiestatem regiam et magistrum seu ducem Prussiae est compositum. Scripsit mihi ex Antverpia 8 Iulii praeteriti cancellarius domini magistri Clingenbegk, qui hic in Hispania tanto tempore mecum habuit commercium, in haec verba: „quibus modis facta est concordia inter maiestatem regiam, dominum vestrum, et inter magistrum Prussiae, dominum meum, credo vos non ignorare. Deus faciat, quod ista concordia sit stabilis et firma. Amen.” Et hoc „Amen” quemadmodum illum nosco, valde mihi est suspectum.

Dominus archiepiscopus Lundensis, qui hic agit nomine regis Daciae extorris et mecum est continue in contubernio, rettulit mihi antequam haec compositio facta esset, BNW BOZ 2053 nr 582 f. 62v regem suum dixisse: „si nunc rex Poloniae saperet et vellet[1], cum magister Prussiae nihil habet, et ea, quibus me fraudavit, absumpsit desertusque est ab omnibus amicis et nemo ei credit amplius, actum esset de Prussia et omnibus fortunis eius.” Si omnia sic se habent, quemadmodum iste archiepiscopus de magistro loquitur, parum illi foret fidendum; sed meum non est in iis divinare, cf. Ov. Hal. II 85 ⌊exitus acta probabitcf. Ov. Hal. II 85 ⌋ etc. Magna spes fuit domino magistro in fratre suo marchione Ioanne, de quo scripsi, quibus modis aliquoties inter nos conventum fuit. Cum vero rex Franciae captivus Hispaniae applicuisset, caesar marchionem Valentiam, ubi regina coniunx eius degebat, praemisit, ut illic regem advenientem bene tractaret; unde bonus iste marchio, vel ut commissioni caesaris aut uxoris suae desideriis et mandatis satisfaceret in summis caloribus per postas Valentiam accelerabat. Quo cum pervenisset ac imprimis caesari in exceptione regis Galliae et deinde plus fortassis, quam tempori conveniebat, votis coniugis suae obsequens fuisset, in acutissimas febres incidit et condito testamento in illis 5 die Iulii animam exhalavit non sine plurimorum in aula dolore et multorum Hispanorum summo gaudio. Certe, cum sic res inter maiestatem regiam et dominum magistrum transacta est, summopere eum vivere cuperem. Fuit alias apud omnes gratiosus princeps et aulicae humanitatis plenus. Deus Omnipotens dignetur illi aeternam dare beatitudinem.

Reverendissime Domine. Ea, quae mihi in notis Dominatio Vestra Reverendissima descripsit, ducem Mediolani a N encrypted ⌈NN encrypted ⌉ pendere et quod illi quotannis sex milia ducatorum solvere sit solitus, dudum ante domino Ludovico etiam in notis significavi; nihil tamen hic sine illo fieri potest neque cum nobis; his praesertim temporibus valde contrarium expertus sum; magis metuendum est a vicerege encrypted ⌈a viceregea vicerege encrypted ⌉ qui has nobis adversas machinas omnes struxit, neque ab iis desinet, placuit enim illi ... encrypted ⌈...... encrypted ⌉ in eo statu fuit in persona et omnia bene conspexit. Adhuc mea sententia est, quam supra annotavi, salvo tamen meliore iudicio, volo hac in re plus sapere quam oportet.

Quod Dominatio Vestra Reverendissima de rebus meis et proventibus Columbanis est sollicita, habeo illi quas possum immensas gratias. Scripsi igitur domino doctori Borgio, de quo ut viro probo et integro singularem concepi fiduciam, illumque rogavi, ut omnium rerum mearum curam haberet, quam ne gravate suscipiat Dominationi Vestrae Reverendissimae supplico, illum bonis modis inducere dignetur, nihil enim votis Dominationis Vestrae Reverendissimae negabit, sic cum illi auctoratum atque deditum certo scio.

Postremo scribit Dominatio Vestra Reverendissima Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginalem maiestatemBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ me ad ecclesiam Dominationis Vestrae Reverendissimae Cracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌊CracoviaeCracow (Kraków, Cracovia), city in southern Poland, Małopolska, on the Vistula river, from 1038 capital of the Kingdom of Poland⌋ nominasse, et licet sint BNW BOZ 2053 nr 582 f. 63r aliae etiam priores nominationes, dat tamen mihi spem Dominatio Vestra Reverendissima, meam etiam posse in effectum aliquando pervenire polliceturque mihi ea in re favorem et patrocinium suum. Negotium praeterea I encrypted ⌈II encrypted ⌉, ubi se occasio offerret, recenti memoria conditum habere et se semper fortunis meis superinscribed⌈meismeis superinscribed⌉ consulturam concludit. Explicare nequeo Reverendissime Domine, quantum haec gratia et propensio Dominationis Vestrae Reverendissimae erga me animum meum tot curis hic confectum erexit et bonae spei plenum effecerit, hocque nullis meis fit meritis, sed solius Dei clementia, qui iam a multis annis Dominationem Vestram Reverendissimam sic mihi facit propitiam. Illum igitur pro longaeva incolumitate et felici omnium rerum successu Dominationis Vestrae Reverendissimae orare non desino. Cui me ut domino meo gratiosissimo humillime commendo.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊Tolleti ad TagumToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋, 4 Septembris anno Domini 1525.

Eiusdem Dominationis Vestrae Reverendissimae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋.

BNW BOZ 2053 nr 590 f. 79v

Se paper damaged⌈[Se]Se paper damaged⌉renissimae Regiae Mai paper damaged⌈[Mai]Mai paper damaged⌉estati Poloniae etc. [...] paper damaged⌈[...][...] paper damaged⌉ Domino meo clementissimo so paper damaged⌈[so]so paper damaged⌉li legendae

Serenissima Maiestas Regia et Domine, domine clementissime. Post humillimam perpetuae meae servitutis commendationem.

Cum Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hincToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ nuntium, quem Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊dominus collega meusLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ ex Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapoliNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ huc ad me miserat 1525-09-10⌊decima Septembris praeteriti1525-09-10⌋ expedivissem cum illo longo volumine, de omnibus Maiestati Vestrae Serenissimae copiose scripsi et cf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost, probably⌊litterascf. Ioannes DANTISCUS to Sigismund I Jagiellon Toledo, 1525-09-10 or shortly before, CIDTC IDL 6555, letter lost, probably⌋ meas ad manus domini collegae mei transmisi, quas reor cum primis Maiestati Vestrae Serenissimae deferri curavit. Ex iis omnia et quae statum Barensem ac istius temporis et curiae historiam spectant, intellexit. Ea quae interea se obtulerunt, quantum per angustiam hanc scribendi licet, sic se habent.

Aeger fuit plurimum serenissimus rex Franciae acuta et cotidiana febri, ut etiam medici de salute illius desperarent, qua de re caesar ex Segovia versus Madrill(as) ad invisendum eum acceleravit, invenitque eum in lecto vix caput attollentem illumque humaniter salutavit et boni animi esse iussit, quodque nihil aliud quam salutem suam curaret adhortatus est, de reliquis negotiis bonam spem pollicitus. Ad ea rex dignas gratias habuit Deo imprimis, quod caesari eam benignitatem indidisset et quod illum videre coram, quemadmodum id dudum desiderasset, licuisset, deinde caesari, quod cum invisere captivum suum dignatus fuisset, commendans illi, si moreretur, liberos suos, ferunturque simul una sine arbitris ad decursum unius horae fuisse. Et postquam ab eo caesar discessisset regem dixisse aiunt, „pereant illi, qui inter nos ista dissidia fecerunt. Istene est iuvenis tam deformis ut monstrum et sine ingenio balbutiens?” laudavitque summe eius prudentiam et facundiam. Supervenit interea, morbo magis invalescente, domina dux de Alenchon, soror regis, admissa ad illum per caesarem, quae sua praesentia non parum illius saluti profuit, nam cum rex in 24 horis in extasi nihil fuisset locutus et huc iam pro mortuo descriptus, illa, ut fertur, plurimum religiosa post missam ante regem habitam cum sacerdote, accepto sacramento Corporis Domini, genibus flexis monstrante hostiam sacerdote, regem ante lectum alacri vultu et voce sic dicitur fuisse allocuta: „domine frater, cognosce Deum et creatorem tuum.” Ille suspiciens lacrimosis oculis, cum tanto tempore nihil fuisset locutus, miraculose respondit: BNW BOZ 2053 nr 590 f. 76v „cognosco et paratus sum, licet indignus, et peto mihi eum dari”. Dataque fuit illi cum omni admiratione Eucharistia, et ex eo tempore melius habere coepit iamque bene convaluit.

Cum rex in eo esset vitae discrimine, subito se huc ad consultandum Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ contulit erantque hic aliquot diebus et noctibus etiam perpetua consilia. Eo enim mortuo omnia essent inversa fuissetque dubium, ubi se iste fluctus frangeret. Sed convalescente rege, rursus se inclinati animi erigebant. Venit interim Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hucToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ 1525-09-29⌊paenultima Septembris1525-09-29⌋ praeteriti legatus Clement VII (Giulio de' Medici) (*1478 – †1534), 1523-1534 Pope⌊pontificisClement VII (Giulio de' Medici) (*1478 – †1534), 1523-1534 Pope⌋, Giovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌊cardinalis SalviatisGiovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌋. Ivit Giovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌊illiGiovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌋, vocatis ad se omnibus oratoribus, Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ obviam extra Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊civitatisToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ portam et cum in illo tumultu et pulvere, qui fuit densissimus, legatum excepisset, deinde nos oratores sigillatim quemlibet digito demonstrando, cuius quisque principis esset, edocuit, illumque magno cum honore ad sinistrum latus obequitantem usque ad ecclesiam maiorem conduxit et accepta benedictione illic reliquit, ubi deversorium paratum habuit.

Post Giovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌊illiusGiovanni Salviati (*1490 – †1553), nephew of Pope Leo X, friend and correspondent ot Niccolò Machiavelli; 1517 cardinal, 1520-1550 bishop of Ferrara, 1543-1546 bishop of Albano, 1546–1553 bishop of Porto e Santa Rufina, protonotary apostolic, papal legate in France⌋ ingressum 1525-10-01⌊tertia die1525-10-01⌋ dominum legatum accessi, qui me certe humaniter pro honore Maiestatis Vestrae Serenissimae excepit extra cameram suam mihi obvius, in quam ingressi, feci ea ad illum verba, quae et Vestra et reginalis Maiestas mihi aliquoties praescripsit et quae ad hoc tempus expedire videbantur, edoctusque a me, quomodo negotium status Barensis haberet, reservationem castri Barensis admiratus est pollicebaturque operam suam, quemadmodum a sede apostolica illi foret commissum, opportuno tempore apud caesarem se temptaturum, si castrum hoc expugnare posset, quod in dies exspecto; sed timeo, frustra scalas eum admoliturum, causis his obicibus, quas abunde novissimis meis litteris Maiestati Vestrae Serenissimae descripsi.

Appulerat huc etiam, rege melius habente, 1525-10-03⌊tertia Octobris praeteriti1525-10-03⌋ domina dux de Alenchon, cui Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ usque ad portam Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊civitatisToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ iverat obviam sine oratoribus illamque dextrum latus in progressu habentem usque ad domum illi paratam conduxit et cum illa usque fere in conclave, multo sermone utrimque habito, ingressus, osculo, more Gallico, dimisit. Sequenti die primos de consiliariis suis pro illa misit, cumque in palatium venisset, iterum illi usque ad gradus processit obviam BNW BOZ 2053 nr 590 f. 77r et iterum osculo excepit. Tandem in penetralia introgressi, paucis utrimque adhibitis, per aliquot horas inter eos tractatum est, ferturque, caesar has condiciones proposuisse: imprimis, ut rex Galliae tres milliones pro damno bellico persolveret et deinde se Romam cum eo ad coronationem conferret, restituta prius Burgundia et, pro maiore istarum rerum firmamento, filio suo primogenito Delphino et successore pro obside dato, donec omnia perfecta essent. Dicunturque Galli unam millionem hoc est decem centena milia ducatorum et eam profectionem regis ad urbem obtulisse, Burgundiam vero coram pontifice in decisionem iuris deposuisse, obsidem autem quasi non necessarium omnino negasse. Post hos tractatus, cum quater domina dux soror regis apud caesarem fuisset, re infecta et in ulteriorem deliberationem accepta, discessum est. Nihilominus Caesar dominam hanc superinscribed⌈hanchanc superinscribed⌉ hinc exeuntem, cum ipse venatum etiam iret, conductu extra civitatis portam persequebatur. Illaque adhuc in Madrill apud fratrem agit, misso celeri ad matrem ac parlamentum in Franciam de iis rebus tabellario. Adhuc quid sperandum sit, incertum est.

Habentur hic mirabiles tractatus. Propositum est hic ex Brabantia praeter ista coniugia, de quibus in novissimis scripsi, quod regi Franciae domina Margereta, maior caesaris amita, iungeretur et quod illa nomine caesaris exsistens regina Franciae praeesset Burgundiae. Si non procrearent liberos, parum referret, cum illorum rex Franciae iam satis haberet; et quod Delphino Franciae filia regis Portugaliae et Leonorae, sororis caesaris, daretur in coniugem, quo omnia pacta certius firmarentur. Multi multa proponunt. Quid subsequetur, exitus docebit. Parum adhuc temporis ad indutiarum exspirationem, hoc est ad primum Ianuarii diem restat. Quod si nihil interea certi concludetur, nescio quomodo ab utraque parte ulterius, nervo utrimque deficiente, erit belligerandum, praesertim rege in captivitate exsistente, qui omnibus modis cupit liberari, ferturque caesar illi dixisse, cum boni animi eum esse iuberet, quod sic eum velit tractare, quemadmodum ipse vellet tractari si apud illum in similem fortunam incidisset, verumtamen intellego bonum hunc regem non nisi valde gravate hanc captivitatem ferre, spem licet vultu simulet, qui intimo dolore non caret.

BNW BOZ 2053 nr 590 f. 77v Agente hic domina duce de Alenchon libenter me illa vidisset et ego illam vicissim, sed ne qua suspicio de utrisque fieret, consulto cavimus; fuit tamen apud me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ Venceslaus Zaramba, qui illi servit, relictus a magnifico domino palatino Siradiensi. Ille me excusavit et mihi rursus ab ea rettulit, quod si per Gallias aliquando redirem, me omnino ad illam conferrem, habituram se aliqua verba mecum de iis rebus, quas illic dominus palatinus Siradiensis egerat. Quod pollicitus sum. Ego illi rursus significavi, quomodo Serenissima Maiestas Vestra mihi litteris suis iniunxisset, postquam huc legatus pontificis et serenissimi Hungariae etc. regis orator applicuissent, quod pariter cum illis ad hanc pacem conficiendam omnes conatus impenderem, et licet orator Hungarus Romae remanens huc non venisset, ego tamen mandatis Maiestatis Vestrae Serenissimae insistens caesarem nomine Maiestatis Vestrae modis omnibus ad concordiam ineundam cum rege christianissimo adhortatus fuissem, exponendo difficultates et discrimina, in quibus hoc potissimum tempore Respublica Christiana versaretur, et quod caesar Maiestati Vestrae Serenissimae de hac fraterna adhortatione gratias habuisset et se pacem cupere summopere asseruisset, pollicitus, se omnem daturum operam, quo universalis aliquando conficeretur. Haec etiam sic egi nomine Maiestatis Vestrae Serenissimae cum caesare. Fuit dominae duci haec sollicitudo, quam ad hanc pacem gerit Maiestas Vestra, plurimum grata, postulavitque a me, ut ubi se occasio offerret, modis omnibus huic Maiestatis Vestrae Serenissimae sancto desiderio me accommodarem. Quod post caesarem apud dominum magnum cancellarium aliquoties egi et illi desuper litteras et mandata Maiestatis Vestrae Serenissimae ostendi, qui mihi respondit: nimium tardi et segnes in agendo sumus, timeo, ne flagellum Dei ex hac somnolentia nos excitabit; res certe omnis, quantum ego coniectura consequi possum, in moram ducitur. Quid ex ea Deus futurum esse voluerit, cum magno fortassis detrimento aliquando facient periculum.

Firmatum est 1525-10-10⌊decima mensis praeteriti1525-10-10⌋ coniugium inter Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesaremCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ et regis Portugaliae sororem, magna vi, ut fertur, auri, unde nunc fama est, quod in fine istius mensis caesar in Seville (Sevilla, Hispalis, Sivillia), city in southwestern Spain, Andalusia, on the Guadalquivir river⌊SiviliaSeville (Sevilla, Hispalis, Sivillia), city in southwestern Spain, Andalusia, on the Guadalquivir river⌋, quae Hispalis dicitur, constitui debeat pro istius matrimonii consummatione. BNW BOZ 2053 nr 590 f. 78r Seville (Sevilla, Hispalis, Sivillia), city in southwestern Spain, Andalusia, on the Guadalquivir river⌊IllacSeville (Sevilla, Hispalis, Sivillia), city in southwestern Spain, Andalusia, on the Guadalquivir river⌋ Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesaremCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ omnes sequemur, iterum novi sumptus erunt necessarii et ego adhuc sicuti Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginali maiestatiBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ scripsi, nullam a Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊domino LudovicoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ accepi provisionem praeter trecentos ducatos, quos Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ 1525-07-03⌊tertia die Iulii praeteriti1525-07-03⌋ accepi, durabantque usque ad mensis Septembris decursum, unde hic rursus per datos fideiussores ducentos ducatos in mutuum accepi, ut collega meus, dominus Ludovicus, illos Naples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌊NeapoliNaples (Napoli, Neapolis), city in Italy, on the coast of the Tyrrhenian Sea, capital of the region of Campania⌋ persolveret; Quod si non fiet, ego depactabor. Eo modo hic hactenus vixi et nisi factores dominorum The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuggarorumThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋, nullam a Vestra Regia aut Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊reginali MaiestateBona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ habentes commissionem, mihi affuissent, dudum hic cum ignominia et rerum mearum iactura discedere coactus fuissem. Nihilominus mihi interdicitur, ne deinceps quicquam a The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuggarisThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋ in mutuum accipiam, cum etiam mihi aliunde nihil mittitur, unde erit vivendum? Et praesertim, si is hic esse debeo, ut fui hactenus Serenissimae Maiestatis Vestrae orator. Potest mihi tuto Maiestas Vestra Serenissima credere, quod nullum hic mihi promercale aurum est, nec erit in reditu. Quo circa iterum mihi ad The Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌊FuggarosThe Fuggers German family of merchants and bankers that dominated European business during the 15th and 16th centuries⌋ confugiendum erit, qui ad honorem Serenissimae Maiestatis Vestrae me numquam deseruerunt.

1525-11-01⌊Hodie1525-11-01⌋, quae est dies Omnium Sanctorum et natalis meus, cum apud caesarem cum oratoribus aliis essem antequam iret ad missam, vocato me et magno cancellario, per illum mihi referri iussit, quomodo dominus Iacobus Fugger, suae maiestatis consiliarius fidelis dilectus, multa bona in auro, cupro et aliis rebus circa fodinas montium in Hungaria habuisset, quae omnia illi per quandam iuris apparentiam vi fuissent in Hungaria ablata contra omnem aequitatem et veram iuris formam. Qua de re cum dominus Iacobus Fugger de maiestate sua superinscribed⌈suasua superinscribed⌉ multifariam esset bene meritus indignumque foret, quod eo pacto per vim illius bona diripi deberent, sua maiestas serenissimo Hingariae regi et Ferdinando, archiduci fratri suo, omnibusque in conventu imperii principibus scripsisset, ad hoc animum intenderent, ut domino Fugger bona illius omnimode restituerentur. BNW BOZ 2053 nr 590 f. 78v Et cum sua maiestas de prudentia ac aequitate Maiestatis Vestrae Serenissimae plurimum confideret illamque et apud serenissimum Hungariae regem et illius regni consiliarios magnam auctoritatem habere sciret, mihi hoc idem negotium, qui hic Serenissimae Maiestatis Vestrae nomine agerem, iniungere decrevit, hortareturque me, ut hoc domini Fuggeri negotium nomine suae caesareae maiestatis magna cum diligentia Maiestati Vestrae Serenissimae commendarem rogaremque, ut intuitu suae caesareae maiestatis ac etiam, quia id ipsa aequitas expostularet Maiestas Vestra Serenissima illi apud serenissimum Hungariae regem nepotem suum et apud illos consiliarios adesse velit, quo bona sua recuperare posset et hanc suae caesareae maiestatis commendationem sibi plurimum profuisse sentiret, quod sua maiestas omnibus studiis et fraternis officiis Maiestati Vestrae Serenissimae rependere et semper referre vellet. Meque ea in re singulariter Germanice Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊sua maiestasCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ est allocuta his verbis: „thut das Beste.” Quapropter, Serenissime Rex, cum hoc negotium caesareae maiestati sic curae et cordi esse intellego et quod etiam dominus Iacobus Fugger aliquoties Maiestati Vestrae Serenissimae libenter inservivit et ego in servitio Serenissimae Maiestatis Vestrae ab eo non parvam benevolentiam expertus sum, humillime Maiestati Vestrae Serenissimae supplico, ut maiestas caesarea aliquid ea in re Maiestatem Vestram fecisse cognoscat: dignetur huic bono viro, sic bonis suis spoliato, ubi id opportunum cognoverit, ope et intercessione sua adesse. Rem maiestati caesareae profecto gratissimam et illi summe necessariam et qua illum perpetuo sibi devinciet factura, et ut hic dicere possem, Maiestatem Vestram Serenissimam libenter semper re ipsa maiestati caesareae gratificari solere. Haec quemadmodum mihi a maiestate caesarea scribenda sunt commissa in notitiam Maiestatis Vestrae Serenissimae deducenda existimavi.

Essent plurima alia scribenda, sed cum haec posta hac nocte hinc proficiscitur in compendium omnia conferre cogor aliquando de iis longiore volumine scripturus, quando haec tragoedia, quorsum adhuc tendet, sciri poterit.

BNW BOZ 2053 nr 590 f. 79r Regis Angliae oratores adhuc hic sunt, sed male contenti sicut fere omnes alii. Evanuit hoc matrimonium, quod cum filia regis eorum fuit contractum. Dicitur, quod inter Anglos et Gallos triennales factae sint indutiae et quod inter istam desertam et Delphinum Franciae coniugium tractetur. Quicquid erit, nihil boni hinc futurum esse suspicor.

Hic adhuc ea rerum penuria, qua prius semper, laboratur, a duobus annis hic plurimis stipendium non est solutum, et credo, quod illa hoc confecit matrimonium.

Alia de levioribus, quae hic aguntur, temporis angustia et quod iam iam a me postulantur litterae, scribere vetat. Commendo me humillime Maiestati Vestrae Serenissimae, ut domino meo clementissimo et rogo cum aliud certe his gravibus expensis dignum Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ agendum non restat, me ex hoc exilio clementer cum primis revocare dignetur meique reditus propitiam rationem habeat. Et quo itinere redire debeam, demandet.

Dat(ae) or Dat(um)⌈Dat(ae)Dat(ae) or Dat(um)⌉ Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊Toleti ad TagumToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ prima die Novembris anno Domini MDXXV.

Serenissimae Maiestatis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋.

BNW BOZ 2053 nr 591 f. 81v

Reverendissimo paper damaged⌈[Reverendissimo]Reverendissimo paper damaged⌉ in Christo Patri et Domino Petro Dei gratia episcopo Cracoviensi paper damaged⌈[Cracoviensi]Cracoviensi paper damaged⌉ etc. Regni Poloniae Vicecancella paper damaged⌈[Vicecancella]Vicecancella paper damaged⌉rio etc. Domino meo gratiosissimo

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine gratiosissime. Humillimam commendationem.

Vix mihi tantum suppetebat temporis superinscribed⌈temporistemporis superinscribed⌉, ut has saltem Dominationi Vestrae Reverendissimae exararem, ea solum de causa, ne a solita mea erga Dominationem Vestram Reverendissimam observantia destitisse viderer. Quae hic aguntur ex litteris ad maiestatem regiam intelleget. Rogo summopere domino Jakob Fugger ⌊Iacobo FuggerJakob Fugger ⌋, cuius beneficio a Lodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌊collega meoLodovico Alifio (*1499 – †1543), chancellor of Queen Bona Sforza; 1523-1537 Cracow burgrave; from 1523 royal secretary; governor of Bari and Rossano (WYCZAŃSKI 1990, p. 246; Urzędnicy 4/2, p. 210)⌋ destitutus Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ vivo, in rebus suis adesse velit, sicut per me Charles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌊caesarCharles V of Habsburg (*1500 – †1558), ruler of the Burgundian territories (1506-1555), King of Spain as Charles I (1516-1556), King of Naples and Sicily, King of the Romans (1519-1530), Holy Roman Emperor of the German Nation (elected 1519, crowned 1530, abdicated 1556); son of Philip I the Handsome and Joanna the Mad of Castile⌋ Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestati regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ significavit. Omisi in litteris ad maiestatem regiam, quod dux Borbonensis ex Italia salvus et incolumis huc in Hispanias traiecit et brevi huc ad caesarem est venturus. Alia non restant propter hanc scribendi angustiam. Commendo me suppliciter Dominationi Vestrae Reverendissimae ut domino meo clementissimo et rogo, si frater meus Georg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌊GeorgiusGeorg von Höfen (Georg Flachsbinder, Georgius de Curiis) (†after 1550-02-07), Ioannes Dantiscus' brother; Starosta of Rössel (HARTMANN 1525-1550, No. 584, 586, 588; AGAD, MK, 77, f. 385-386v)⌋ alicubi in curia vagatur, dignetur eum pro me suo servitio ascribere et, si est possibile, efficere, ut quantocius redire possim, iam hac Hispana aura usque ad nauseam sum satiatus et timeo, ne propter tot expensas, apud nostros insolitas, concepto Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊hicToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ dolore et taedio a Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌊principibus nostrisSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria

Bona Sforza (*1494 – †1557), Queen of Poland and Grand Duchess of Lithuania (1518-1557); the second wife of Sigismund I Jagiellon; Duchess of Bari and Rossano; daughter of Gian Galeazzo Sforza of Milan and Isabella of Aragon⌋ indignationem mihi pariam. Certe aliter hic vivere non possum quam, ut diffuse Dominationi Vestrae Reverendissimae cf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Toledo, 1525-09-04, CIDTC IDL 263, probably⌊scripsicf. Ioannes DANTISCUS to Piotr TOMICKI Toledo, 1525-09-04, CIDTC IDL 263, probably⌋ 1525-09-10⌊X(!) Septembris praeteriti1525-09-10⌋. Reverendissimo domino meo Premisliensi omnia fausta precor.

Ex Toledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌊ToletoToledo (Toletum), city in central Spain, Castilla-La Mancha, on the Tagus (Tajo) river⌋ I Novembris 1525.

Eiusdem Reverendissimae Dominationis Vestrae humillimus servus Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioannes DantiscusIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋.