Reverendissimo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco, regis [P]oloniae apud caesarem [ora]tori, episcopo [Culm]ensi etc.

Bruxellis

Salutem plurimam.

Quandoquidem tecum coram agendi mihi potestas non integra fuit, Dantisce clarissime, id (etsi verecundius paulo) litteris tamen agere constitui. Et quamquam, veluti in proverbio est, epistulam non erubescere, puduit me tamen longe magis litteris nunc tecum agere, quam coram fecisset(!) verbis. Primum, quod illud mihi insolitum erat et antehac numquam tentatum, praesens vero, quae tua benignitas fuit, tecum persaepe locutus sum et suavitas atque amoenitas illa tui vultus nonnihil mihi animi addere solet. Tum verebar quoque, num satis ex urbanitate esset talem nugonem ad tam dignum atque omnibus numeris absolutum virum litteras dare, praesertim barbaras ac nihil fere aulicae civilitatis redolentes. Tuae tamen humanitati ac facilitati, optime Praesul, tantum tribuo, ut non dubitem, quin haec, qualiaqualia sint, ab amico homine amice sis accepturus.

Porro, quod incredibilis ille meus in te animus tibi nunc voluit, breve est et fortassis non magni momenti, certe parvi momenti, si haec: amicitia, observant[ia], caritas parva existimanda sunt. Verebar etenim, ne haec corporis disiunctio ac muta absentia profundam tui Caroli tibi oblivionem induceret. Huic itaque malo ocius litteris succurrendum putavi, nam tantum sane huic tribuo notitiae, quam tecum contraxi, ut nullius umquam magis exsultarim aut mihi placuerim et, quae mea simplicitas est, non prorsus me a te contemni mihi persuadeo. Quo suavissimo deliramento ut diutius mihi frui liceat, tu fac ac serio annitere, nam hac re plurimum felicitatis addideris mihi et tibi nihil incommodaveris.

De iis rebus, quae apud nos aguntur, nescio, quod scribere debeam. Omnes recte valemus. Robbius noster atque ego suavissimam hic vitam agimus, pe <r> petui sumus in compotatiunculis, in cantionibus, in lusibus, iocis ac strenuae Penelopis sponsos agimus. Subinde invisimus filias illas praetoris Iodocam ac Linkin, quae numquam cessant tui mentionem facere, cuius parentes quoque tui sane amantissimi sunt, qui omnes tibi plurimam salutem imprecantur. Cupiverant etiam vehementer tibi commendari dominus Gulielmus a Wale dominus scriba, cognatus meus Nicolaus Utenhovius et noster infacete facetus Robbius. Ad{d}erat quoque mihi tum forte, cum haec scriberem, soror mea, quae me interpellavit, ut tibi, quam possim officiosissime, suis verbis salutem adscriberem.

Quod reliquum est, hoc unum vehementer a te contendo, ut, si forte aliquando istic reperiatur, qui in aulam imperatoris Turcarum proficiscatur, id mihi indicare velis ac manum (quod aiunt) praebere iuvareque, ut una proficisci liceat, nam animus meus hoc avidissime cupit. Hoc enim officio gratificaveris mihi, ut qui maxime. Quod autem ad me attinet, si quid esset obsequii, quod Tuae Dignitati exhiberi possim, id non libenter modo, sed summo etiam cum gaudio fecero, hic enim Carolus, quantus est, in tuo officio ac potestate est.

Bene vale, clarissime ac doctissime Praesul.

Gandavi, et ex tempore, et tumultuanter, postridie festum Bartolomei anno M D XXXI.

Tuus, si suus, Carolus Uutenhoveus scripsit

Reverendo in Christo Patri ac Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, regis Polonorum apud caesarem oratori etc.

Tornaci

Salutem plurimam.

Tuam benevolentiam atque humanitatem erga me talem ac tantam, ornatissime Praesul, experior, ut existimem nullis aut officiis, aut obsequiis me satisfacere posse. Quantum enim illud est, quod me, nugonem talem, tuo diario ac tuorum numero asscribere haud dedignatus es et (quod inter tot negotia tua tibi rarum ac difficile esse arbitror) litteris etiam salutare subinde non es gravatus, ac iampridem misisti ad me cum litteris epistulam quandam tuam typis excusam de victoria regis Polonorum adversus Turcas(!), mihi quidem gratissimis tuis litteris multo gratiorem, vel hac potissimum de causa, quod impense faveam Polonis quodque semper horum fuerim studiosissimus ac, nescio quo pacto, iis coniunctior.

Certe potior causa esse debeat Christianae religionis utilitas, et esset sane, si cernerem hac occasione aliquid generosioris animi principibus Christianis accrescere. Verum cum video nostros adeo desides ac segnes, ut his nihil moveantur sintque in adversis ac prosperis aeque negligentes, vehementer vereor, ne Turca nostram hanc perpendens socordiam, animos suscipiat atque ita nos invadat copiosissimaque sua manu s<tr>ingat, ut tandem et sero, misere nos nobis defuisse perpendamus. At nolo iam hoc in argumento diutius persistere, scio enim, quam nihil hodie sit tutum proloqui, quamque omni sub lapide (ut in proverbio est) dormiat scorpio, sed haec fortassis apud te licuerunt.

Ex libellis, quos ad me misisti, unum misi ad dominum Gulielmum a Wale, alterum ad dominum scribam, tertium ad praetorem summum, quartum mihi servavi. Fuit omnibus istis mea haec donatio, quinimo tua, multo gratissima, utrumque praetorem salutavi diligenter tuis verbis, nec minus nymphas nostras Iodocam ac Livinam cum sorore nostra, quae omnes multipliciter auctam salutem tibi reddunt.

Commendat se tibi quam officiosissime satyrus noster Robbius, qui has tibi reddet. Iuvenis est utraque li<n>gua doctus ac mira modestia praeditus, mihique summa familiaritate coniunctus, quare hunc gratissimum tibi hospitem fore nihil dubito.

Ex tempore, ut vides, quarto Calend{i}as Decembres anno M D XXXI.

Tuus, si suus, Carolus Utenhoveus

Reverendo Patri ac Domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, regis Po[lo]niae apud caesarem [ora]tori etc.

Bruxellis

Salutem plurimam.

Vide, quanta mea sit infelicitas, ornatissime Praesul, ut cum nuper ad te litteras scribere pararem, subito mihi abeundum fuit in Hannoniam. Ac non ita multo post, cum audissem caesarem Tornaci affuturum, dedi per quendam sodalem nostrum ad te litteras, sed frustra, nam tu Bruxellis permanseras, quod adeo me fugerat, ut etiam a paucis abhinc diebus pertransierim Bruxellas nec de te quippiam animadverti. Utque credas hic non fucum esse, audies rem omnem planius ex tuo Michaele. Verum et litteras, quas Tornaci ad te dederam una cum iis mitto, ut facilius mihi fidem adhibeas utque aequiore in me sis animo. Audieram enim vehementer te quaerere de mea tarditate et meas litteras requirere, qua in re obtempera{m}bo tibi et libenter, et ex animo, ac sedulo curabo, ne hic meum officium desiderare possis neque pudor aut dysopia (quae mihi innata est) obstare poterit, quominus hoc faciam.

At audio te propediem parare iter in tuam Poloniam, quam profectionem imprimis optarim tibi feliciter ac bonis auspiciis cedere. Si mihi propemodum constaret tempus tuae profectionis, ego et Robbius te ante tuum abitum istic inviseremus. At quoquo pacto res cadat, tui certe, ornatissime Dantisce, numquam non erimus memores. Et si quid erit, in quo nostra opera, industria aut diligentia tibi usui esse possit, utere tuo Utenovio aeque libere atque illo usurus esses, qui tibi addictissimus est. Nihil enim inveniri possit, quod in rebus Dantisci mihi grave futurum sit. Quicquid enim ille iusserit, id, si non ingenio admodum magno aut dexteritate, certe fide summa ac integritate exaequaturus sum. Nam nullum profecto novi (sit citra adulationem dictum), quem plus faciam aut impensius colam ac diligam. Hoc, ut credas tibique certo persuadeas, te etiam atque etiam rogo. Et hunc sincerum Utenovii in te animum cave, contempseris.

Se quam potest officiosissime tibi commendat noster Robbius, qui etiam, ut reor, nunc ad te scribit.

Vale.

Gandavi, 4 Calendas Decembres anno M D XXXI.

Tuus, adde, quod voles, Carolus Utenhoveus

Reverendo in Christo Patri, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi ac regis Poloniae apud caes[ar]em oratori facundissimo etc.

Ubi, ubi fuerit.

Salutem plurimam.

Incredibilem voluptatem accepi ex tuis tam humanis tamque festivis litteris, ornatissime Praesul. Certe humaniores fuere, quam quae mihi a tanto viro scribi debuerant, festivae vero adeo, ut nec ipsa festivitas potuisset excogitare festiviores. Si vera sunt, quae de Robbio nostro audio, quod non omnino difficile crediderim, felix est nimium, inquam, felix, quod uxor eius non resciverit, alioqui audiret, quod minime vellet, nam ego arbitror illam minime mutam esse. Ostendisset, mihi crede, sibi non deesse linguam ac fortassis etiam nec manus, at ego tum optarim vultus illius contemplari ac gestus, dum ita tractaretur. Nimirum Chaeream, illum, qui eunuchum induerat, nobis exprimeret. Scis, quid is nunc agat? Iactat cyathos, quos istic ebibit et delicatos bolos, quos voravit, ac tuo munusculo superbus nusquam se non ostentat. Iis superioribus diebus celebravimus Dyonisia, sed quae ille tum egerit, nemo pictor, nemo poeta satis exprimere possit. Quae si vidisses, iurares hominem magis ridiculum reperiri non posse. Sed de illo hactenus.

Quod scribis, ut te certiorem facerem de his, quae hic aguntur, prorsus non video, quid scribere possim, quam nos valere, suaviter vivere ac tui haud quaquam immemores esse. Quod tuum officium ac, quacumque in re possis, auxilium offers, habeo gratias immortales nec video, quid umquam dignum tam immodica tua erga me benevolentia praestare possim. Hoc autem, quod vel imprimis tibi gratum fore arbitror, faciam, te dum vivam amabo, colam, venerabor.

Qui has ad te fert, est mihi sanguinitate coniunctus, Francisco Utenoveo huic nomen est. Qui vehementer cupit per me tibi commendari ac peroptaret, si tibi commodum esset, tuae familiae adscribi tecumque in Poloniam proficisci. Iuvenis, ut arbitror, non omnino ineleganti ingenio est, at nonnihil feroculus fide tali, ut pro illo non dubitarem meam opponere. Si videas illum, ubi fo[r]te in Poloniam perveneris, tibi parum idoneum, commoda illum, quaeso, alicui bono domino. Si id efficere poteris, me tibi plurimum devinxeris, quamvis iamdudum tibi sim sane devictissimus. Certe verebar nonnihil hac commendatione tibi molestus esse, sed istis persuasum est me tantum apud te valere, ut plane puderit abnuere.

Vale.

Dominus Gulielmus a Wale, dominus scriba et soror nostra Iodoca commendant se tibi plurimum. Si qui istic sunt, qui Utenhovium norunt, quaeso, ut et illis commendatus sim.

Rursus vale Dantisce, Maecenas huius temporis.

Gandaui, festivans XIIII Calendas Februarias, anno M D XXXI.

Carolus Utenhoveus Tuae Dignitati addictissimus scripsit

Et litteris, et omni virtutum genere ornatissimo Domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi etc.

Ubi, ubi fuerit.

Salutem plurimam.

Tametsi, Reverende Praesul, altum omnino inter nos silentium iamdudum fuit, adeo tamen (Deum testor) non excidit menti nostrae Dantisci numquam satis laudata virtus, ut etiam non raro illius humanitas, comitas ac morum insignis decor (vel in summis) obversentur mihi. Et quod eo magis sic saepe benevolentiae ac tui desiderio oestro concitus fui, ut de petenda Polonia tui unius visendi gratia cogitarem. Haec tu aegre fortassis crediturus es, sed revera sic se res habet. Quinimo, si commoda sese obtulisset occasio, habuisses iamdudum pro litteris Utenhovium ipsum.

Iam alter agitur annus, ni fallor, quo hic rumor fuit te vita defunctum fuisse, sed ex hoc metu iam pridem nos liberavit dominus Cornelius Scepperus, Aequanae ditionis dominus, tuus olim individuus comes, qui asserebat et vivere te, et valere, et summa in tranquillitate istic vitam agere. Quod quidem adeo nobis fuit iucundum, ut nihil potuisset narrari iucundius, hoc magis, quod perpaucis admodum contingere videmus, quod tibi contigisse audimus, ut videlicet post multos exanclatos labores, post ardua ac impedita (summa cum laude) peracta negotia, in tranquillissimum otium sese recipere detur. Verum nos istam tibi felicitatem vehementer gratulamur, haud ignorantes, quibus tu studiis id, quicquid otii est, impartias.

De me vero quid agatur, si forte rogas, scias. Imprimis valere me quidem atque ita instituisse vitam, ut a publicis negotiis, quantum potuerim, me subtraxerim, ac in rusculum quoddam meum Marchemianum recepisse meme Musis ac literariis studiis sacris potissimum, quicquid otii est, impendens, vocatus tamen interdum, et rei publicae meam operam pro virili accomodo.

Reliqui hic tui, qui tibi aliquo consuetudinis iure coniuncti fuere, vivunt fere et rem sic satis feliciter agunt. Arnoldus Stormius, olim hospes tuus, homo octuagenarius, et vivit, et valet perbelle. Praeturam deposuit et ea proxima sibi affinitate convictum induit. Utraque illius filia iuncta viro est, felices utraque nacta nuptias, feliciores tamen Lynkia, quae etiam et sobolem numerosiorem protulit. Ego tamen hac in parte utramque vinco, ut cui modo sex superstites sunt filii cum unica filia, verum hoc felix, quod uxor contigit ex animi sententia. Michael Vryndius sive Amicus, olim tuae oeconomiae praefect[us], et ipse uxorem duxit bene dotatam, sed ann<i>s se graviorem, qua cum sine liberis vitam solutam curis peragit. Hic certe tuae virtutis unicus ac candidissimus est buccinator, nusqu[am] enim convenimus, ubi ille non statim de te amicam ac honorificam mentionem faciat ac tui nobis memoriam refricet. Nunc etiam apud me institit, ut non meo tantum, sed etiam illius nomine ad te scriberem. Robbius noster iam Antwerpiae practicum agit, alteram duxit uxorem et magnam habet liberorum turbam, usque sui similis est, interdum facetus facetas ad nos litteras mittit. Dominus ille a Fossis senior, dominus Gulielmus a Wala, cuius neptem uxorem duxi, item et dominus scriba Edingus iamdudum ex hac vita migrarunt. De aulicis scribet dominus Schepperus vel alius quispiam ex aula.

Ego si quid habuissem, quod tibi gratum aut acceptum fore fuissem arbitratus, transcripsissem. Id, quicquid est , sit tibi veluti nostrae erga te benevolentiae pignus obsecro. Nam novarum hic rerum nihil est, quod scribi possit, praeter id unum memorab<i>le ac paene incredibile, quod pauc[is] ab hinc diebus accidit Machliniae, nempe septimo Idus Augusti circa undecimam noctis horam. Exorta est enim ingens tempestas contrariis ingruentibus ventis, coepit horend[is] tonitruis mugire ac fulminibus ardere caelum sicque cuncta turbari, ut tam caelum terramque misceri dixisses. Iuxta caesar[is] ibi palatium porta est, quam Arenosam vocant, ubi duae turr[es] praegrandes, quae refertae erant pulvere tormentario. Quarum altera icta fulmine tam triste edidit civibus spectaculum, ut admodum difficile explicare, difficiliu[s] etiam quis credere possit. Primum impetu tota demolita est regia, turris autem ipsa, in qua erat pulvis, ita prorsus evulsa ac funditus eversa est, ut in ipso fundamento ne vel lapillus minimus remanserit. Domus Hochstratana vicina et ipsa eodem impetu solo strata est, qu[ae] miris impensis ac sumptibus non ita pridem constructa fuerat. Deiecta est et huic non inferior domus quondam divae Margaretae Sabaudianae cum templo proximo Sancto Petro sacratum, dirutae aedes domini a Nassau, thesaurarii et ea, quae foeneratorum erat, quam Lombardam vocant, et nescio quae aliae, quae omnes insignes fuere. Concidit etiam monasterium Augustinentium(!) et magna pars aedium vici illius, quem Tutorium vocant.

Tota civitate dirutae sunt aedes fere 600 aut eo amplius et aiunt nullam fere fuisse domum, quae illaesa et sine ullo prorsus damno evaserit. Sic per totam volitabant urbem saxa, ut nusquam se esset tutatum abdere, omnia praesentem hominibus intentabat mortem: foris saxa, tonitrua, fulgura, intus ruina. Luctus ubique ingens, ubique pavor et plurima mortis imago. Putabant omnes extremum adesse diem, tanta erat hominum perplexitas, ultra tamen ducentos hom<in>es non puto interiisse. Innumeri tamen fuere laesi et mutilati, sic ut sauciorum plena fuerint nosodochia postridie.

Aiunt totam tremuisse urbem et paulo ante tempestatem ululasse in agris feras ac in circumvicina loca armenta. Immissi fuerant dubio procul cohortes aut legiones aliquot malignorum spirituum, nam plane stupenda sunt, quae ibi tum contigerunt. Aiunt quidam lapides proiectos ad unum miliare extra urbem, pisces e lacubus ac stagnis excussos ac in summitate arborum inventos. Quaedam matrona nobilis et forma (ut aiunt) praestanti, dum fenestram cubiculi nititur occludere, illi amputatum est capud(!) spectante pedisequa, quae alteram fenestram clauserat. Quodam in oenopolio ludebant quidam chartis. Derepente concidit domus ac omnes perierunt excepta hospita, quae forte in penum promptura vinum descenderat. Postridie reperti mortui, manu chartas tenentes. Reperti sunt et alii, qui inter parietes trabesque succlusi fuerant, exanimes paene metu, illaesi tamen, qui dum extr<a>herentur, rogabant, num qui adhuc superstites essent.

Magna sunt, quae narramus, sed profecto maiora hi[s] contigerunt, quae omnia persequi prolixum esset. Tu, quaeso, et fidem his habeas (nam res certa est et testium apud nos plus satis), et narrationem hanc parum comodam boni consulas. Audies ea fortassis luculentius narrat[a] ab aliis. Salutant te officiose tui hic omnes.

Bene vale, ornatissime praesul, et nos numero tuorum asscribe.

Gandavi, pridie Idus Septembris, anno M D XLVI.

Tuae Paternitati deditissimus Carolus Utenhouius scripsit