List #2361
Ioannes DANTISCUS do Tiedemann GIESEHeilsberg (Lidzbark Warmiński), 1540-11-29
Regest polski:
Dantyszek zawiadamia Giesego, że z [Lidzbarka] odjechał kasztelan gdański [Achacy Cema], który dzień wcześniej powrócił z dworu królewskiego. Na prośbę Cemy Dantyszek opisuje pokrótce jego działania w Wilnie: [Królowa Bona] (Nostra) próbowała zapobiec kontaktom Cemy z biskupem chełmskim [podkanclerzym Samuelem Maciejowskim]. Mimo to Cema we wpółpracy z Maciejowskim przedstawił królowi [Zygmuntowi I] na osobności powierzone sobie sprawy. Król zaprobował sugestie radców pruskich dotyczące układu z królem rzymskim [Ferdynandem Habsburgiem] w kwestiach dotyczących księcia [Albrechta Hohenzollerna]. Monarcha wyjaśnił, że twardy ton jego poselstwa na ubiegły sejm pruski w Grudziądzu był skutkiem nalegań senatorów Królestwa, jednakże [senatorowie pruscy] mogą nań odpowiedzieć zgodnie z interesem swoich ziem. Maciejowski doradził Cemie, aby nie poruszał kwestii odsunięcia w czasie egzekucji podatku, ponieważ obawiał się, żeby nie przypisano tego pomysłu wyłącznie Dantyszkowi i Giesemu. Sugerował, że można tę sprawę załatwić inną drogą. W sprawie dotyczącej Radzyna (causa Redense) Maciejowski obiecał porozmawiać z królem bez świadków w dogodnym czasie, tak aby nie dowiedziała się [królowa] (Nostra). Król, chcąc okazać łaskawość Giesemu, nie sprzeciwił się powierzeniu burgrabstwa [gdańskiego] [Janowi] Stutte, skoro został on wpisany do dokumentu zwyczajowo wystawianego przez magistrat. W kwestii stypendiów w Lipsku król oczekuje odpowiedzialnego stanowiska [pruskich dostojników kościelnych]; nie życzy sobie, by ktokolwiek z Prus Królewskich wysyłany był tam na studia. Opaci obszernie usprawiedliwili się przed królem, rzecz została jednak odłożona do wspólnej narady. Król udzieli odpowiedzi na list z sejmu [pruskiego] w Grudziądzu, gdy tylko pozwoli mu zdrowie. Wkrótce kasztelan gdański opisze wszystko obszerniej, o wielu sprawach nie można jednak pisać ze względu na dworskie intrygi.
Dantyszek za jedyny znaczący sukces poselstwa Cemy uważa wiadomość, że nieprzychylne [sprawom pruskim] poselstwo na sejm w Grudziądzu nie wyszło z inicjatywy króla. Kasztelan nie osiągnął niczego w sprawie zboża, ponieważ przeszkodziła w tym [królowa]. Napisała także do Dantyszka, aby się jej nie przeciwstawiano. Dantyszek prosi, by adresat wpłynął na wojewodę pomorskiego, by ten powstrzymał swojego syna [Jerzego Konopackiego jr], który chce pozyskać zboże wbrew postanowieniu Rady [Pruskiej]. Sam Dantyszek również pisał w tej sprawie do wojewody pomorskiego, napominając go równocześnie, by porozmawiał ze szlachtą swojego powiatu o tym, żeby na kolejnym sejmie [pruskim] okazać wreszcie życzliwość podkanclerzemu [Samuelowi Maciejowskiemu].
Dantyszek przekazuje Giesemu nowiny o trudnej sytuacji na Węgrzech, gdzie trwają walki między możnymi, z których jedni popierają sułtana tureckiego, inni króla [Zygmunta], inni jeszcze – króla Ferdynanda. Królowa Izabela, odzyskawszy wiano, wraz z synem [Janem Zygmuntem] i fraucymerem opuściła Budę i udała się do zamku, wskazanego jej przez króla rzymskiego [Ferdynanda Habsburga]. Ferdynand utracił bardzo wielu żołnierzy podczas oblężenia pewnego Węgierskiego zamku.
Król [Zygmunt I] ma się nieco lepiej. Zajmuje go kwestia zgody między dysydentami, nakłania papieża [Pawła III] i innych władców do zwołania soboru.
Dantyszek przesyła Giesemu zawierający inne jeszcze nowiny list, otrzymany od zaufanego królowej, podkomorzego sieradzkiego Mikołaja Grabii. Obiecuje Giesemu wspierać jego sprawy.
| odebrano [1540]-12-01 Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
| ||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
R[everendissimo]m[o] patri et domino, domin[o] [Tidem]anno Dei gratia episcopo [Cul]mensi, fratri et amico carissimo et honorandissimo
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater et amice carissime et honorande.
Salutem et fraternam commendationem.
Rediit tandem huc ad me sospes ex aula nostra generosus dominus castellanus Gdanensis nudius tertius et hodie hinc solvit. Qui, licet Dominationi Vestrae Reverendissimae scripturus sit omnia, quae egerit, quaedam tamen potiora annotare libuit, quibus exspectationem litterarum illius feret commodius. Retulit imprimis, quod priusquam Vilnam applicuisset, iam aliquot ante dies adventurum se eo delatum fuisse et ob id Nostram etc. ad reverendissimum dominum Chelmensem misisse nuntiasseque, ut sibi ab adventuro, qui non frustra profectionem hanc cepi[s]set, modis omnibus caveret, fidei suae iuratae memor (addit plerisque aliis duris acule[atisque] verbis) cautissime hominem tractaret. Sic haec tela qu[odammodo] [exor]sa est, sed non absoluta, reverendissimus enim dominus Chelmensis human[issime] [illum] habuit et magna sub fiducia, verum secreto c[um apud] se, tum etiam apud maiestatem regiam cum eo omnia transegit, [Reverendissim]aeque Dominationis Vestrae et meo nomine se illi in omnibus propensissimum exhibuit, et ad maiestatem regiam perduxit, ubi singula nemine praeterquam reverendissimo domino Chelmensi pr[ae]sente libere, quae tum expedire videbantur, exposuit.
Consilium nostrum, quod ad tractatus cum serenissimo Romanorum rege pertinet, in rebus illustrissimi domini ducis, vicini nostri, maiestas regia summop[ere] probavit, seque, ubi res postulaverit, non immemorem futu[rum] pollicita est.
Quod attingit duram illam legationem, quam n[u]p[er] in Graudencz audivimus, maiestas regia respondit, ut ad eum m[o]dum illa ad conventum nostrum mitteretur, senatores regni flagitasse, verum nobis pateret et liberum esse respondere ea, qu[ae] ex re nostra esse putaremus.
De non exigenda hoc tempor[e] contributione, consuluit reverendissimus dominus Chelmensis, ne verba faceret, ut non Dominationi Vestrae Reverendissimae et mihi, hoc est nobis duobus solis, imput[a]retur, quasi illam impedire niteremur. Possit hoc agi aliis modis etc.
Negotium Redense reverendissimus dominus Chelmensis tractandum oportuno quopiam tempore et sine arbitris cum maiestate regia suscepit, ne Nostra resciscat etc.
In burgrabiatu pro domino Stutte, cum sit schedae, quae a magistratu mitti solet, inscriptus, non se maiestas regia difficilem praestitit, ut Dominationi Vestrae Reverendissimae gratificetur.
De stipendiis Lipcensibus adhuc est difficultas, nollet quidem maiestas regia, ut quispiam eo mitteretur nostratium, tamen adhuc ea in re mentem et sententiam nostram maturiorem praestolatur. Abbates se maiestati regiae longis litteris excusarunt, nihilominus res in commune nostrum consilium reicitur.
Ad eas litteras ex conventu Graudnicensi datas maiestas regia, quamprimum per valetudinem poterit, responsuram se pollicetur.
Summatim haec utcumque attigi. Dominus castellanus Gdanensis paulo post de omnibus scribet copiosius, sunt tamen non pauca, quae scribi non possunt ob eas turbas, quae in olla aut aula hac mirabilibus condimentis in dies coquunt.
Ceterum, si nihil aliud ex hac per dominum castellanum legat[ione] sumus assecuti, hoc tamen lucri fecimus, quod scimus durum hunc [nun]tium, quem in Graudencz accepimus, ex mente regia n[on] processisse. Hoc itaque in negotio consilium nobis resque locusq[ue] dabunt. Ipse dominus castellanus in re frumentorum nihil obtinu[it], adeo obstitit etc., quae seorsum etiam mihi iniungens scripsit, ne voluntati eius adversaretur. Non esset abs re, si Dominatio Vestra Reverendissima magnifico domino palatino Pomeraniae scriberet, ut filium su[um] ab hac impetitione abducat. Qui ea frumenta contra domin[orum] consiliariorum, quibus et ipse assensit, decretum, impetrandus, siquidem filius ille hac in causa contra dominum castellanum manifeste se opposuit etc. Scripsi et ego eapropter domino palat[ino], quem com[monui], ne obliviscatur cum nobilitate sui distric[tus] de gra[tia a] reverendissimo domino Chelmensi praestanda agere, quo in proxi[mis] [comi]tiis illa tandem transigi possit. Hoc ips[um] ut apu[d] [eo]s per loci palatinum Dominatio Vestra Reverendissima agat, oro.
Hungaricae res confusae sunt. Inter primores dissid[iae], digladiationes, nulla, ut gentis natura est, fides. Sunt, qui a[d] Turcam, qui ad regem nostrum, et qui ad Ferdinandum [in]clinant. Isabella cum filio, recepta, quam attulit, dote et [cum] muliebri mundo, ad quoddam ex Buda divertit cast[rum], quod Romanorum rex illi contulit. Qui iis diebus in cuiusdam ca[stri] Hungarici oppugnatione suorum plurimos desideravit. Qu[ando] aut quomodo tragoedia haec cothurnos deponet, incertum [est].
Serenissimus rex noster meliuscule valens inter dissidentes pac[em] et apud summum pontificem et alios monarchos de concilio tractat.
Alia, quae mihi dominus succamerarius Siradiensis Nicolaus Grabya scripsit (is est apud reginalem inter primos), mitto.
Quod reliquum est, Dominationem Vestram Reverendissimam in rebus suis bene sperare iubeo. Iis si adminiculum meum prodesse potest, omnem polliceor operam, eandemque Dominationem Vestram Reverendissimam felicissime multis bonis annis valere meque ab illa fraterno amori complecti, in eoque commendatus haberi cupio ex animo.
Datae Heilsberg, paenultima Novembris MDXL.
Reverendissimae Dominationis Vestrae frater integerrimus Ioannes episcopus Varmiensis etc. scripsi