| 1 | IDL 143 |    Maciej DRZEWICKI & Rafał LESZCZYŃSKI to Ioannes DANTISCUS, Frankfurt am Main, 1519-07-03 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 39-40
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8240 (TK 2), f. 53
|
Prints: | 1 | POCIECHA 1947 Polska p. 86 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
 BCz 249, p. 40
Nobili et excellenti viro, domino ⌊Iohanni Dantisco⌋, secretario serenissimi domini ⌊regis⌋ ⌊Poloniae⌋ ac nuntio apud serenissimum ⌊regem Romanorum⌋, amico in Christo dilecto.
BCz 249, p. 39
Nobilis domine frater in Christo carissime, salutem in Domino et felicitatem.
Quo studio et affectu serenissimus dominus ⌊rex⌋ noster egit, ut serenissimus dominus ⌊Carolus rex catholicus⌋ in Romanorum regem eligeretur, sine dubio iam domini mandatarii suae maiestati plane apperuerint. Nec dubium, quod ⌊serenissimus dominus noster⌋ eodem affectu semper studebit se accomodare omnibus rebus ⌊suae maiestatis⌋, dummodo suae serenitati ab ista sacra maiestate regia ex affectu et amore respondeatur. Domini mandatarii dixerunt, se habere plenum mandatum agendi nobiscum de omnibus rebus ⌊serenissimi domini nostri⌋, post electionem vero factam in mandato deficere. Scribimus igitur sacrae isti ⌊Romanorum et catholicae regiae maiestati⌋ petentes, ut serenissimum dominum ⌊regem nostrum⌋ in quibusdam articulis resolvat, immo verius, ut aliqua concedat et aliqua pro serenissimo domino nostro rege faciat, sicuti videbis in articulis his inclusis. Tu igitur, ex quo aduc istic existas, magnopere cures et sollicites, ut quantocius resolutio, vel effectus istarum petitionum sive per te, sive per postas serenissimo domino ⌊regi nostro⌋ mittantur.
Exspectaremus nos in aliquo loco responsum super litteras nostras, sed cum maximo damno et impensa, nam ultra 80 equis comittamur, sed cum domino mag(nifi)co Maximiliano de Berghes hunc ordinem fecimus, ut litteras regias, si quae per postam mittentur, in manibus dominorum ⌊Fucarorum⌋ ⌊Augustae⌋, vel ⌊Turzonis⌋ deponat.
Res ⌊regni⌋ nostri in bono statu sunt et ⌊parens⌋ tuus sanus est et queritur, quod tam remote exules. Tu vale et nostra servitia fideliter et proficue ⌊sacrae isti maiestati⌋ exhibita suae maiestati commendes et nostras condiciones reverenter, ubi opus est, referas.
Ex ⌊Frankfordia ad Menum⌋, 3 Iulii 1519.
⌊Mathias Dei gratia episcopus Vladislaviensis⌋ et ⌊Raphael de Leschno⌋, oratores serenissimi domini ⌊Poloniae⌋ etc. ⌊regis⌋
| |
| 2 | IDL 199 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gdańsk (Danzig), 1524-03-12 |
received [Madrid], [1524]-11-28
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 67- 68
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8239 (TK 1), part 1, p. 1-3 after f. 17
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 66, Bez daty (excerpt in Polish translation) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 68
Venerabili domino ⌊Iohanni Dantisco⌋, regio secretario et Gdanensi archiplebano tamquam fratri in Christo dilecto
BCz, 249, p. 67
Venerabilis domine, frater in Christo dilecte.
Salutem in Domino et felicitatem.
Licet tu exsistas rarus in scribendo, tamen ego, qui tibi dudum singulariter afficior tibi scribere numquam gravabor.
Scias me hic in ⌊domo tua⌋ esse et vices tuas, quam diu hic sum, supplere cum tuo commendario ⌊Urbano⌋, viro bono, sed revera esset necessarium, ut aliquando huc ad aliquot dies venires, nam a multis desideraris probis. ⌊Pater⌋ tuus, Simeon senex, hic mecum est, bonus senex et politus cupitque, ut omnia in bono statu essent ad urbem et ecclesiam pertinentia, sed etiam nonnihil passus est calamitatis, tunc quando tumultus, dum in dote tua essem, adversus me motus fuerit a plebe vili. Detinueram enim unum pseudosacerdotem ortum ex ⌊Pomerania⌋, in praesentia mea publice haeresim profitentem et temerarie docentem, et servavi eum per noctem domi in cellario volens adveniente reverendissimo domino ⌊archiepiscopo⌋ de eodem disponere, quod aequitas suasisset. Mane autem donec missam legerem tumultus ortus est nonnullis laicis eiusdem sectae Luterianae tutoribus et nonnullis sacerdotibus et religiosis instigantibus. Et dum exivissem ecclesiam comitatus proconsulibus, quibus eum sacerdotem haereticum in manus dederam, ecce ille tumultus venit ad postes domus et vi conabatur postes effringere clamore magno edito. Mei tamen prohibuere ostii effractionem et interim sacerdos ille, quem detinueram, exivit. Et ita motus cessavit. Ambrosius scriba tunc erat in dote, pauper adeo fuit deterritus, quod vix spirare potuerit.
Ecce ⌊tuorum gentilium⌋ religiositas, nihil itaque proficere potui una cum reverendissimo domino ⌊archiepiscopo⌋ in emendanda religione, et in emendandis pseudosacerdotibus et religiosis et vereor, quod post nostrum abitum res in deterius cedent, tu non multo offertorio gaudebis.
Ego magna commoditate usus sum, tuam domum inhabitans. Decrevi igitur et tribunal meum hinc auferre et alibi locare, nam nec officialis tutus est, et sacerdotes probi, quibus notio apud me era{n}t, nonnisi more Nicodemi propter metum ad me veniebant. Domini Gdanenses cupiunt, ut parochi cum eis maneant, et ubi non manserint, timent haeresim alas suas latius expansuram. Vescuntur multi carnibus et butyro, omnia in fide et non in operibus constituta esse credentes ad salutem. Orator ducis Megapolensis doctor senex, qui hic fuit, dicit se fuisse magistrum ⌊Luteri⌋, quem a puero improbissimum novit et lenonem fuisse profitetur neque habere litteras ad doctrinam sufficientes, sed eum habere dicit quosdam litteratos, qui ipsi plus confingunt, quam ipse et adornant. Idem doctor dixit ante annum ipsum convenisse et vidisse et allocutum fuisse perquirendo, quomodo in errorem incidisset. Cui ⌊Qui⌋ sibi respondisset se nescire, quomodo
BCz, 249, p. 68
incidisset, sed professus est, quod in nomine diaboli ordinem suscepisset et iterum reliquisset et postea iterum reassu<m>psisset et quod intelligat se male facere velleque libenter desistere, sed nequaquam se posse, unde est, quod conicio, ipsum spiritu maligno esse occupatum, quod sui non sit compos. Et idem spiritus malignus non quiescit discurrens alios inficiendo, dominium ⌊magistri⌋ totum iam infectum habetur et arae in ⌊Monte Regio⌋ demolitae unica reservata. Haec tibi scribere placuit, tu scribe aliquando meliora et ⌊reverendissimo domino Premisliensi⌋ nos commendes.
Ex ⌊Gdano⌋, in die Gregorii 1524.
⌊Mathias⌋ Dei gratia episcopus Cuyaviensis
| |
| 3 | IDL 474 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow, 1530-03-14 |
received Augsburg, [1530]-08-23
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 89-90
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 106
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 60, p. 72-73 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 89
Generose et eximie vir, domine amice in Christo dilecte et honorande. Salutem in Domino et optatam felicitatem.
Nuper litteras tuas magna animi gratitudine accepimus, testes tuae in nos firmae benevolentiae, et eo gratiores, quod istic sospes vivas et cum dignitate virtutis tuae agas atque nostri oblitus non sis, et praesertim quod nostrum nepotem Iohannem Drevitium, ad te collegeris, ut tuo ductu et eruditione officiosa vivere in mundo cum hominibus et inter homines discat imperialisque maiestatis praesentiam et aliorum optimatum discat noscere. Nam nos, ut nosti, suae maiestati non incongruum servitium, quod omnibus electoribus manifestissimum est, fecimus, quia discrepantes concordes fecimus, ita ut favente domino Deo electio me instrumento quietissime celebrata est, praesertim ea constantia et mandato serenissimi regis mei spretis magnis pecuniarum summis oblatis rem eo deduxi, ut et illi, qui corrupti erant et munera receperant, in nostram sententiam ire coacti sunt. Illustrissima tamen princeps domina Margareta, imperialis maiestatis amita, per quendam suum secretarium Maratonem sex milia florenorum dare pollicita fuit. Equidem tamen officio debito, ut regis mei mandatum fuit, defunctus modestiam servavi neque illos monui, a quibus recipienda erant; recepissem tamen, cum sponte dati fuissent; nam regum munera numquam spernenda sunt. Non indignum tamen esset, ut Vestrae Dominationis opera et ope per imperialis maiestatis intercessionem nepos meus ad Gnesnensem et Cracoviensem ecclesiam aliquam gratiae exspectativam cum bonis et fortibus clausulis a sanctissimo domino nostro obtineret, quod quidem Vestrae Dominationis bono consilio committo et permaximas gratias ago, quod ita intuitu nostri de nepote nostro agat; habebit enim me et meos sibi ob eam rem devinctissimos; eundem itaque tibi nepotem committo, ut de eo consulas et facias, quod tibi visum erit, confidens, quod virtutis studiis ipsum applicare curabis. Nos coronavimus 20 Februarii serenissimum filium sacrae maiestatis regiae in regem futurum, cuius electio divina inspiratione non cogitata neque ullis praeparationibus instructa in comitiis Pyotrkoviensibus miro modo facta est. Sed optamus et precamur a domino Deo, ut nobis senem regem longaeve vivere faciat et hunc interim, qui est optimae indolis, erudiat bene eruditionis instrumento, ut post fata paterna feliciter regnet et victoriose; exempli enim stimulus sacrae caesareae maiestatis nos potissimum in hoc ms. hunc(!)
⌈hochoc ms. hunc(!)
⌉ perficiendum adegit, quod etiam sua maiestas filium puerum, quem Deus servet longaeve, coronari fecit. Rumore communi hic dicitur, quod accusemur istic, tamquam Iohanni regi faveremus, et de Turcis culpemur. Revera iniuste culpamur, nam serenissimi regis Ferdinandi partes summo amore summoque studio fovemus et ob eam rem Turci minis deterremur. Quod vero Lasky adhaereat regi Iohanni, sua sit et non nostra culpa. Tu vale et me ames.
Ex ⌊Cracovia⌋, 14 Martii 1530.
⌊Mathias Drevitius⌋, Dei gratia episcopus Cuyaviensis.
| |
| 4 | IDL 3472 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow, 1530-03-29 |
received Augsburg, [1530]-06-27
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 39-40
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 114
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 73, p. 85-86 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCK, 1595, p. 39
Generose domine, amice tamquam frater in Christo dilecte. Salutem in Domino et felicitatem.
Scripsi nuper tibi, recensens nostrae mutuae benevolentiae argumenta, quae quidem benevolentia inter nos intermoritura non est, praesertim quod magna gratitudine eandem foves, nepotem nostrum Iohannem commendatum habens, quod mihi gratissimum est. Tu igitur cures, ut eundem hominem esse imbuas, ita tamen, quod sese a litterario studio non subtrahat, ubi enim aliquid sciverit et valuerit, adhibebitur ei statui, qui ipsum honorabit et amicis referre acceptum poterit, tibi itaque ante omnia una nobiscum debebit. Coronato principe comitias celebravimus hactenus, defensionem adversus Turcam instruentes, nam ob eam rem, quod Iohanni regi opitulari rex noster non vult, minis nos deterret, et ne post minas noceat, expedit vigilanti cura prospicere, ne noceat. Magna infelicitate ferimur, Turcus hostilia minatur et domini Germani nos insimulant, tamquam Iohanni faveremus et opitularemur. Sed contrarium verum, nobis enim revera insolentia partium Iohannis exosa est et cupimus paventes, ne hoc malum ex Hungaria in nos transferatur. Sed utinam Dei Omnipotentis ordinatione fiat et prima capita Christianitatis mutuis viribus et consiliis et nos et totam rempublicam Christianam liberent ab istoc metu periculoso et maxime nunc, cum Turcus exercitum suum Austriam spolians in magna parte perdidit et exinanivit. Mira enim a nostris Armenis audivi, qui nuper ex Constantinopoli venientes rettulerunt, quomodo imperator Turcorum misere, hominibus et equis amissis, domum rediit, et ut dicitur, decem et octo milia camelorum perdidit. Tempus enim est, dummodo velimus, ut divino auxilio invocato hostem vincamus. Si quid Dominatio Vestra potest per auctoritatem imperialis maiestatis efficere pro nepote meo apud Sedem Apostolicam, pro gratia ad ecclesias Cracoviensem et Gnesnensem efficiat, et feliciter valeat.
Ex Cracovia, 29 Martii 1530.
Mathias, Dei gratia episcopus Cuyaviensis
| |
| 5 | IDL 480 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow, 1530-04-05 |
received Augsburg, [1530]-06-27
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 91-92
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 117
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 84, p. 92-93 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 92
Generoso et eximio viro domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, oratori et consiliario serenissimi regis Poloniae apud caesaream maiestatem, amico in Cristo carissimo
BCz, 249, p. 91
Generose domine amice in Cristo carissime. Salutem in Domino et optatam felicitatem.
Cum vos intellexissem cum ⌊caesarea maiestate⌋ ⌊Bononiae⌋ esse, scripsi vobis per quendam Romipetam gratias agens ob testatae benevolentia<e> officia, quae nostro nepoti Iohanni exhibere voluit et eundem rebus praeclarissimis et memorandis adhibere. Et nunc gratias agimus, cumulatiore enim amore a nobis omnibus Dreuitiis amaberis. Sed hoc me plurimum angit, quod aliis saepe scribens, mihi raro scribas, cum utique me non inter postremos fautores semper habueris et deinceps semper habebit. Et crede, quod tui bonam habemus rationem et principi ingerimus per occasionem, ut tuorum servitiorum rationem habeat. Spero autem, sciens maiestatis optimam in te mentem, quod prima occasione digne praemiaberis. Nos sumus hic in terrore, terremur enim Turco, qui in proximo subornare deberet Valachum ob eam rem, quod Iohanni regi non auxiliamur; sed sacrae caesareae maiestatis nos solatur magnanimitas, quae non patietur et sui serenissimi fratris et totius christianitatis iniuriam inultam fore et praesertim quod nunc exsistens in Germania Germanorum vires altae suae prudentiae stimulo de facili excitabit, ut ei hosti tempestive, antequam vires suas extendat, obvient. Iam certa nova habemus, quod Tartari transierint versus nos Boristenem, clementem hiemem habentes, et Valachus parat exercitum. Et nos etiam curabimus prospicere, ne praeveniamur. Scribite nobis, quid istic agatur et reverendissimo domino Tridentino nos commendetis.
Ex ⌊Cracovia⌋, 5 Aprilis 1530.
⌊Mathias Drevitius⌋ Dei gratia episcopus Cujaviensis
| |
| 6 | IDL 7121 | Ioannes DANTISCUS to Maciej DRZEWICKI, Augsburg, 1530-08-01 Letter lost |
received 1530-08-24
Letter lost, reconstructed on the basis of IDL 3489: 24 Augusti per incertum tabellarium redditae sunt mihi litterae Vestrae Reverendissimae Dominationis Augustae prima Augusti scriptae. |
| |
| 7 | IDL 3489 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Włocławek, 1530-08-25 |
received Cologne, [1531]-01-07
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 145-148
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8242 (TK 4), a.1530, f. 63
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 257, p. 241-242 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 145
Reverendissime Domine, amice et frater in Christo carissime et honorande.
Salutem in Domino et felicitatem.
1530-08-24⌊24 Augusti1530-08-24⌋ per incertum tabellarium redditae sunt mihi ⌊⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationis ⌊Augustae⌋ 1530-08-01⌊prima Augusti1530-08-01⌋ scriptae. Et tunc obiter nactus eum, qui ⌊Cracoviam⌋ iret et iam equum superinscribed in place of crossed-out haec⌈haec equum equum superinscribed in place of crossed-out haec⌉ conscenderet, breviter Vestrae Reverendissimae Dominationi rescribendum putavi.
Imprimis ago gratias, quod mihi scripserit et mei oblita non est, virtutem enim Vestrae Reverendissimae Dominationis metiens superinscribed in place of crossed-out metitus⌈metitus metiens metiens superinscribed in place of crossed-out metitus⌉ semper speravi ipsam non fore immemorem benevolentiae nostrae. Testatur id quidem et hoc beneficium, quod nepoti meo ⌊Iohanni⌋ liberaliter exhibet, ipsum secum fovendo. Cuius servitio, si ad id dexter est, utatur, immo verius ex simplici dexterum et industrium facere curet. Et valde placet, quod ipsum ad se colligere dignata est et maiorem in modum rogo, ut non sit oneri eidem ipsum in suo servitio istic servare, quamdiu ipsa penes ⌊imperatorem⌋ manebit, plus enim istic manendo inter homines comprehendet ad discretionem illustrandam, quam si maneret longiori tempore in studio, confidimusque, quod Vestra Reverendissima Dominatio id causa nostri faciet.
De re non remittendo ⌊ipso⌋ in ⌊Italiam⌋ hac vice sequemur consilium Vestrae Reverendissimae Dominationis, placet enim prius ipsum videre et discutere de eo, ad quid educandus sit. Satis enim mihi est molestum, quod nequam homo ille temptaverit nos famose traducere. Fortassis aliquando cognoscet, in quem transfixerit. Hominem illum vix ego nosco, sed ⌊Iohannis⌋ litteris et aliorum fuit mihi commendatus, quam ob rem credens in eodem esse humanitatem et virtutem, quippe quod etiam de Iohanne aliqua vera antea scripsisset, quae displicebant, me seduxit, ut eius curam sibi committerem. Nam de ⌊Iohanne⌋ significaverat, quod parum intenderet studiis, sed potius crebra commigratione ⌊Venetias⌋ et studia negligeret, et sumptus faceret prodigos. Quod et ab aliis confirmatum fuit, et ob eam rem fuit causa de ⌊Iohanne⌋ male sentiendi et illi credendum. Sed amplius non decipiet.
Magna a(?) admiratione sustinemus istius vestri ⌊conventus imperialis⌋ cunctationem, quod tam diu nihil insigne in rem reipublicae Christianae parturit, et iam spes incipit frigescere, ut aliquid boni eveniat. Ista enim de religione disceptatio religionem perdit et in scandalum ponit, improbitatemque auctorum malorum erigit, et pessima ominatur. Sine enim multa disputatione posset auctoritas imperialis dicere: sic volo, sic iubeo etc. Ecce dum Christiani de caerimoniis disputant, ⌊Turcus⌋ omnia sibi suppeditare contendit et de facili voto potietur, si ⌊Hungariae Regnum⌋ in eius potestate relinq(ue)tur. Nam et noster ⌊princeps⌋ ob eam rem ⌊Turcum⌋ sibi infensum habet et per mirabiles modos et conatus id quaerit, quod princeps noster ⌊Iohanni⌋ opem ferat, et fortassis cogetur, ubi in isto ⌊Germaniae⌋ ⌊conventu⌋ super firma defensione provisum non fuerit, bello intolerabili se implicare. Haec autem ⌊princeps⌋ noster BCz, 1595, p. 146 in gratiam ⌊imperialis maiestatis⌋ et serenissimi ⌊regis Ferdinandi⌋ faciens, periculis maximis se et sua regna et exponit, et nos irridemur, qui Ferdinandianas partes fovemus, et illis favemus et a Domino Deo omnia optima precamur.
Ego, ut nosti, imperiali familiae et ipsi ⌊imperiali maiestati⌋ dudum servivi et electionem quietissimam feci, cum omnium principum, qui aderant, magna commendatione, nec maximis muneribus oblatis me flecti permisi, quia serenissimi ⌊regis⌋ mei mandato singulari munitus eram, ut rem in favorem modernae maiestatis imperialis omnimodo statuerem, vel potius ab electione discederem. Quod reverendissimo domino ⌊cardinali Maguntinensi⌋ ignotum non est, q(uonia)m ad eum, quem videbam ⌊imperiali maiestati⌋ modernae integre favere, deflexeram. Et promissa mihi superinscribed⌈mihimihi superinscribed⌉ fuerunt 6000 florenorum, sed nihil datum est, et in promptu numerata a ⌊Galliarum rege⌋ sprevi. Quid ergo mihi inde praemii? Saltem nepoti meo Dominationis Vestrae Reverendissimae opera
aliq(uando) or aliq(ua)⌈aliq(uando)aliq(uando) or aliq(ua)⌉ gratia fieret, ut ea munitus studere posset. Haec autem Vestrae Dominationis industriae et in me amori committo.
Domino ⌊Georgio Egel⌋ scripsi ⌊Cracoviam⌋, ut sit certus, quod ei mittam vestro nomine centum florenos, utque sit contentus, et mittam infra 14 dies, Vestra Dominatio vero solvet, cum feliciter redierit. Et plus darem, sed insumpsi nunc aera in aedificiis sumptuosis, quibus patriam orno, tum etiam bonis comparandis, et debitores tardi ad solvendum.
Raptim haec scribere contigit, nuntio festinante. Ideoque boni consulat et utinam ab istoc exilio, ecclesiae et patriae profuturus, cito feliciter redeas. Et vale feliciter.
Ex ⌊Vladislavia⌋, 25 Augusti 1530.
Vester ⌊Mathias Drevitius⌋ episcopus Cuyaviensis
| |
| 8 | IDL 553 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Włocławek, 1530-10-01 |
received Augsburg, [1530]-10-22
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 101-104
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 219
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 312, p. 283-284 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 101
Reverendissime domine amice et frater singulariter in Christo carissime et honorande. Salutem in domino et felicitatem optatam.
Paulo ante misimus centum aureos Hungaricales per dominum Narapyensky in manus domini ⌊Georgii Hegel⌋, dominorum ⌊Fucarorum⌋ factorem, sicut optastis, et amplius misissemus, sed aurum non habuimus; nam semper nobis in votis est Vestrae Reverendissimae Dominationi placere et id ipsum semper antiquum fuit et pergratum est nobis, quod in litteris vestris gratitudinem nostrorum officiorum, erga vos aliquamdiu licet tenaciter exhibitorum, recensetis et in nepote nostro recompensa virtutis vestrae resarcitis. Quam ob rem Vestrae Reverendissimae Dominationi maiori cumulo debiti semper obligatus ero et tanto commodius, quanto Deus ipsam mihi viciniorem fecit. Regratiamur autem, quod ⌊nepotem nostrum⌋ circa se fovet, et rogo, ut ipsum in suum usum serviendi erudiat urgeatque, ut tempus frustra non terat, sed ut bonis moribus studeat vivereque inter homines bonae conversationis addiscat, et ut denique studendi et legendi usum non negligat. Nolo enim, quod ludis cartarum vel aliis profanis se immisceat, nam ubi in mea praecepta praevaricationem fecerit, non nepos carus, sed ethnicus mihi erit. Est enim nobis adhuc animus, si se bene circa mores curialium erudierit et rudem simplicitatem a se abegerit, eum studiis restituere Italiae, sed non prius, quam ad conspectum nostrum venerit; nam et ipsimet de ipso iudicium, ad quid valeat, facere intendimus, et tunc de eodem disponemus, quod operae pretium putabimus. Sed hoc maxime rogamus, ut, donec istic exsistatis, vobiscum maneat et vobis serviat. Facimus supplicationes per universum regnum in omnibus ecclesiis, ut opera serenissimi regis nostri ad concordiam regum dissidentium efficaciter bono exitu terminetur, licet nobis in optatis est, ut serenissimus Ferdinandus, cuius partibus semper favimus et favemus, regnum illud opulentissimum pro se et suis successoribus assequatur et retineat feliciter, et Deum precamur, ut nostris optatis clementer concordet. Novi apud nos nihil aliud est, nisi quod filius ducis Constantini hisce diebus profligaverit aliqua centena Tartarorum, qui experiri conati sunt, si post mortem Constantini habeatur defensionis ratio. Prussia nostra in religione et Gdanum resipuit, licet adhuc aliquos ex nobilitate noto, qui ubi non resipuerint, invadam illos severius ope Dei et restituam eos Deo vel igni. Reverendissimum dominum Sedis apostolicae legatum, dominum cardinalem Campeium, tum etiam reverendissimos Salczburgensem et Tridentinum cardinales nomine meo salutetis et offeratis servitia, qui ut mei memoriam habeant et me noscant, in memoriam reducatis, quod orator fuerim apud divae memoriae Maximilianum in Issbrug, tum
BCz, 249, p. 102
etiam, quod caesareae maiestatis electionem, omnibus promissis aliorum et muneribus spretis, fideliter et cum magno affectu promovi et tranquillum feci praeter spem multorum. — Libenter viderem, si fieret(?) fieri posset vestra ope et consilio, cum vos redire in patriam continget, ut Iohannes adhuc circa caesarem vel in alio quopiam loco honesto applicatus maneret et serviret, ubi aliqua honesta occasione vel conditione id fieri posset; fortassis honoratior in patriam rediret et commodius ad patriae negotia adhiberi posset. Nam ubi vestra opera id assequetur, omnes una cum ipso vobis deberemus. Haec autem vestrae prudentiae et in nos amori committimus. Et feliciter valete.
Ex Vladislavia, 1 Octobris 1530.
Vester Mathias Dei gratia episcopus Cuyaviensis
| |
| 9 | IDL 3500 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1530-12-12 |
received Cologne, [1530]-12-31
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 179-182
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8246 (TK 8), f. 246
|
Prints: | 1 | AT 12 No. 394, p. 376-377 (in extenso) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 181
Reverendissime domine amice et frater in Christo carissime et honorande. Salutem in Domino et optatam felicitatem.
Nos hic sacra ⌊maiestate regia⌋ sana exsistente comitias celebramus, futuris periculis, quae undequaque oriri videntur, quantum divina clementia permiserit, prospecturi. Nam negotiatores, qui ex Turcia veniunt, testantur Turcum mirum apparatum bellicum instruere pro aestate ventura. Cavendum igitur est dominiis Christianorum vicinioribus, cum a principibus Christianis male prospicitur crudelibus periculis. Eam igitur ob rem indutias putamus necessarias inter serenissimum regem Ferdinandum et Ianussium, indutiis enim stantibus, inspiratione divina possent principes Christiani imperialis maiestatis ductu et opera aliquid firmum constituere ad defensionem. Hungari enim partium Ianussii pollicentur, quod Turcus approbaturus sit eas indutias, quae condictae sunt inter reges dissidentes. Quia tamen Ianussius obsidione vallatus est, non potuit declarare suam voluntatem serenissimo regi nostro, an ne ratas habere superinscribed⌈haberehabere superinscribed⌉ velit eas condictas indutias. Consulitur itaque denuo serenissimus rex Ferdinandus, si easdem acceptare velit tempore praefinito praeterito, si etiam Ianussius susceperit, credibile namque est, quod Turcus superinscribed in place of crossed-out Ianussius⌈Ianussius Turcus Turcus superinscribed in place of crossed-out Ianussius⌉ easdem amplectetur, ut ex obsidionis angustiis liberetur. Hic dicitur, quod exercitus serenissimi regis Ferdinandi civitatem Budensem receperit, si vero civitate potitur, superior erit illis, qui in civitate arce inclusi sunt. Sed pernecessarium, ut utrimque istae indutiae amplectantur, ut illis durantibus sanguis Christianus securus sit et nostri principes, populi sui miserti, se concordia inter se constituta fortiter arment. Nihil enim dubitari debet, quod hostis frangeretur et semel fractus non statim resurgeret. Revera serenissimus rex noster integerrimo amore et affectu curat res serenissimi regis Ferdinandi et non sine suspicione partis adversae. Cum vero magnificus dominus comes de Nogarolis venisset repente huc, miratus sum, quod nullas a te habuerit litteras. Res Vestrae Reverendissimae Dominationis in bono statu sunt, sed iam possessio accipienda esset episcopatus, postquam litteras apostolicas adepta sit, quas quidem mittat, et ubi nostra opera opus erit, non deerimus. Nepos noster sit commendatus Vestrae Dominationi et Vestrae Dominationis Reverendissimae opera serenissimo regi Ferdinando in notitiam inferatur. Nam sua maiestas litteris suis et mihi et nepoti meo pollicetur gratiam suam et serenissimus rex noster contentus est, ut mores et actiones istas exoticas percipiat et addiscat. Vestra autem Dominatio me amet, ut assolet. Nam cum tota domo mea in eius beneplacita sum paratissimus. Et bene valeat, posta properante.
Ex ⌊Pyotrkovia⌋, 12 Decembris 1530.
⌊Mathias Drevitius⌋ Dei gratia episcopus Cuyaviensis
Enclosure:
BCz, 1595, p. 179
Iohannes, nepos in Christo carissime, obsequaris reverendissimo domino episcopo, domino et patrono tuo et perseveres penes ipsum quam diu istic penes caesaream maiestatem maneat, ea lege, ut bona consideratione discas virtutem et bonos mores hominum atque etiam quomodo actionibus accommodus esse possis. Curia enim caesaris varietatem hominum et actionum habens lima est ad limandam ms. os(!)
⌈amam ms. os(!)
⌉ et expoliendam ms. os(!)
⌈amam ms. os(!)
⌉ ruditatem humanam. Et litteris incumbas. Serenissimo viro Ferdinando regi, qui sit felix et faustus, per domini reverendissimi episcopi operam te cognitum facias. Nam sua maiestas meam in se fidem constantem magni faciens et tibi gratiam pollicetur. Tu itaque episcopi Cuyaviensis Mathiae Drevitii te nepotem esse patefacias. Parentes tui bene valent.
Ex ⌊Pyotrkovia⌋, 12 Decembris 1530.
⌊Mathias Drevitius⌋, episcopus Cuyaviensis
| |
| 10 | IDL 742 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Cracow, 1532-02-01 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 123-126
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 53, p. 94-95 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 123
Reverende in Christo Pater et Domine, amice et fautor in Christo carissime et honorande.
Salutem in Domino et optatam felicitatem ac caritatis divinae augmentum.
Acceptis superiori tempore litteris vestris, testibus in nos vetusti amoris et observantiae, gavisi sumus, inde argumentum accipientes, quod nostri obliti non estis, gratissimum enim nobis fuit post longum silentium eam a vobis consolationem accipere de vestro statu ac desiderio ad propria remeandi. Reditus siquidem vester ad sponsam suam est pernecessarius, necessitatis enim rationem redderem, si nescirem eius prudentiam, qua etiam occultiora cognoscere et consequi potest.
Equidem vero, dum essem Cuyaviensis episcopus, vicinus vestro episcopatui, curavi intelligentiam habendo cum administratore, ut illic omnia meo terrore in sacra religione integra haberentur. Nunc vero in certis locis videntur laxatis habenis labi in deteriora, sed animavi reverendissimum ⌊dominum modernum Cuyaviensem⌋, ut scandalo occurreret, quia tunc sua res ageretur, cum proximus paries ardet, nec dubito, quod insegniter faciet eo modo, quo ipse feci, dum ad incolendum episcopatum venerit.
Exspectavi praeterea Tuum adventum magno desiderio et omnia parata, quibus Te ungerem ornaremque parata habui. Sed nunc, dum veneris honore et auctoritate maiori ornatus, pertinentius id ipsum faciam, modo desideratus ad nos redeas, pro Tuo vero reditu egi et ago apud ⌊nostras maiestates⌋ diligenter, itidem et reverendissimus ⌊dominus Cracoviensis⌋, sed sacra ⌊maiestas regia⌋, observans sacram ⌊imperialem maiestatem⌋ summo amore, mavult adhuc Te istic esse, ut Tu repraesentes suae maiestatis praesentiam, quod suffectus Tibi facere nequiret neque sciret, tamen maiestas sua Tui iam miserebitur et ego, qui Te diligo, Tibi deesse nolo. Tu vero etiam sis nostri memor, etiam ubi se offeret occasio coram ⌊caesarea maiestate⌋, nam ei sacrosanctae familiae inservivi integra fide a multis annis et nunc volente Domino Deo magis inserviam, cum ea dignitate in regno eminentiori adornatus sim. Quantum vero sacrae maiestatis ms. maiestati(!)
⌈maiestatismaiestatis ms. maiestati(!)
⌉ ⌊Romanorum regis⌋ rebus faveo, quantumve favoris exhibeo, iam Deus novit et multorum cognitioni occultum non est.
BCz, 249, p. 124
Indutiae inter ⌊reges⌋ de ⌊regno Hungariae⌋ dissidentes brevi cessabunt et metuendum est, ne ⌊Turcus⌋ in detrimentum Christianae reipublicae formidandas vires suas interponat. Nam uti huc a fidedignis scriptum et nuntiatum est, conatus suos parat in ⌊Italiam⌋ et ⌊Austriam⌋, serenissimus autem ⌊rex⌋ noster, cui est bellum cum ⌊Valacho⌋ et quem feliciter attrivit, hactenus egit pro concordandis ipsis ⌊regibus⌋, nam ea dissensio est perniciosissima universae Christianae reipublicae, praesertim cum haeresis Luteriana semine malo superseminavit zisanias inter Christianos principes, quorum concordia, uti fortissimo clipeo, respublica Christiana salvari deberet. Sed fortassis ira Dei non permittit, ut tuti, ut concordes simus, licet habeat alios modos puniendi nos, sed cum superbus animus excelso non cedit superbiaque Deo exosa excellere conatur, omnia in ruinam vertuntur. Pro Deo, detur bona spes populo Christiano caesaris auctoritate. Nam non ignoramus, quid sit ⌊Turcus⌋, ubi ei strenue repugnatur. Faciendum quandoque periculum esset, praemia divina clementia et procul dubio omnibus consolatio daretur. Si istic est reverendissimus ⌊dominus Campeius⌋ cardinalis atque etiam reverendissimus dominus Gurcensis[1], illis me commendet et devoveat Vestra Reverendissima Dominatio. Quae feliciter valeat et nos amet et saepius scribat.
Ex ⌊Cracovia⌋, prima Februarii 1532.
⌊Mathias⌋ Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis et primas ⌊regni Poloniae⌋ legatusque natus
[1] Most probably ⌊Girolamo Balbi⌋, who after having resigned the bishopric of Gurk to ⌊Antonio Hoyos de Salamanca⌋ in 1526, still used the title of bishop of Gurk.
| |
| 11 | IDL 3536 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1532-08-08 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 419-420+ f. [1] missed in numbering after p. 420
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 120
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 381, p. 575-576 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 420
Reverendissime in Christo Pater et Domine Frater in Christo carissime et honorande.
Salutem in Domino et optatam felicitatem.
Vester reditus ex ⌊Germania⌋ est nobis iucundissimus supra, quam dici potest, quia vestro et nostro disiderio satisfactum est, qui cupivimus semper eam sanam videre, et Vestra etiam Reverendissima Dominatio sollicita fuit, ut in ⌊patriam⌋ repedaret, felix itaque et faustus sit sibi hic reditus et gratiam ⌊sacrae maiestatis regiae⌋ accumulet, ut cum gratia cumulatissima oves suae caulae inviset. Sed ante omnia prius ad nos divertat, ut post longum silentium mutuum iucunda conversatione varia mutuo conferamus. Quod autem nobis ⌊caesareae maiestatis⌋ litteras attulerit et miserit, eas reverenter accepimus. ⌊Cuius maiestati⌋ ceu Christianorum propugnatori victorias gloriosas et apud Deum meritorias favemus et a domino Deo precamur. Et multo ante adventum Vestrae Reverendissimae Dominationis indiximus in tota ⌊dioecesi nostra⌋ supplicationes, ut Christiani prosperentur et istum hostem invertant. Sed heus malus rumor oritur. Dicitur enim, quod ⌊Gallus⌋ ⌊Mediolanum⌋ oppugnare interea nitatur, donec ⌊caesari⌋ cum ⌊Turco⌋ belligeratio est. Si vero verum est superinscribed⌈estest superinscribed⌉, non Christianissimi sed sceleratissimi regis opus patraret. Sed credimus vos istic haec et alia recentioribus nuntiis habituros. Valere Vestram Reverendissimam Dominationem optamus feliciter et obviis ulnis excipiendam expectabimus. Bene valeat.
Ex ⌊Squirnyowicze⌋, 8 Augusti 1532.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis et primas⌋ etc.
Postscript:
BCz, 1595, p. 419
⌊Tur hidden by binding⌈[Tur]Tur hidden by binding⌉cus⌋ oratores ⌊caesaris⌋ manumittens, his verbis dicitur allocutus: Cum unus Deus s hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉it orbis terrarum, huius etiam est dominus unaque fides esse debet, cui nomen caesar (tal hidden by binding⌈[l]l hidden by binding⌉em se esse asserens). Qui reges quidem se pati[1], si illum[2] maiorem nomine et titulo co hidden by binding⌈[co]co hidden by binding⌉gnoscant iussaque capessant, caesarem vero nec nomine, nec potentia parem si hidden by binding⌈[si]si hidden by binding⌉bi sufferendum. Quem itaque talem novit esse apud ⌊Germanos⌋. Venisse se ad i hidden by binding⌈[ad i]ad i hidden by binding⌉llum causa quaerendi, sin minus eum comperit in terra, in posterum per mare minatus est quaesiturum. Nota(?) verba, signa(?), mysteria.
[1] viz. Suleiman the Magnificent can stand kings.
[2] himself, viz. Suleiman the Magnificent.
| |
| 12 | IDL 833 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1532-09-18 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, AAWO, AB, D. 64, f. 7
|
Auxiliary sources: | 1 | register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 135
|
Prints: | 1 | UBC No. 873, p. 733-734 (in extenso; German register) | | 2 | AT 14 No. 431, p. 643-644 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
AAWO, AB, D. 64, f. 7r
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater in Cristo carissime et honorande. Salutatione fraterna praemissa, omne bonum Vestrae Reverendissimae Dominationi a Domino Deo precamur.
Sanctissimi domini nostri ⌊Clementis papae VII⌋ in religionem sancta pietas nos christifide<le>s inflammans et excitans ad devotionem et cupiens, ut christifidelium devotio religiosa apud Dominum Deum, Salvatorem nostrum, accepta sit atque ut preces devotae omnium christifidelium pro peccatis humiliter paenitentium in hac moderna necessitate, qua premitur res publica Christiana ⌊Turci⌋ crudelissimis viribus, misericorditer exaudiantur, misit sua sanctitas nobis breve apostolicum cum copiis seu transsumptibus bullae, plenariam indulgentiam seu iubilaeum praesentem per universam christianitatem indicent(is), nobis mandan(do), ut in nostra provincia diligentissime per omnes dioeceses omnibus suffraganeis nostris easdem indulgentias et copias seu transsumpta bullae publicanda mitteremus. Quapropter nos mandato sanctissimi domini nostri ⌊papae⌋ obsequentissime paren(tes), Vestrae Reverendissimae Dominationi voluntatem sanctissimi domini nostri intimamus et copiam seu transsumptum bullae iubilaei plenariam indulgentiam tribuent(is) cum brevis apostolici ad nos dati insertione mittimus, Vestram Reverendissimam Dominationem in virtute sanctae oboedientiae adhortan(do), ut in ⌊sua dioecesi⌋ eundem iubilaeum publicari iuxta bullae tenorem faciat, ut tam pientissima gratia omnibus christifidelibus fructum ex sincera devotione afferat et hostis perfidissimi truculentiam, qua christifideles persequitur, conterat, quod faxit Deus per suae misericordiae plenitudinem, ut Christianus populus ab omni formidine tam crudelis hostis, qui non modo corpus sed et animam perimere conatur, liberetur. Cupimus autem Vestram Reverendissimam Dominationem bene valere.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ et primas legatusque natus apostolicus manu propria subscripsit
| |
| 13 | IDL 3539 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1532-09-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 425-426
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 135
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 432, p. 644-645 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 426
Reverendissimo Domino ⌊Iohanni Dei gratia episcopo Chulmensi⌋, domino amico et fratri in Christo carissimo et honorando
BCz, 1595, p. 425
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater in Christo carissime et honorande. In Domino salutem et omne felix et faustum.
Reverendissimus ⌊dominus Cracoviensis⌋ misit nobis breve apostolicum et transsumpta bullae apostolicae, indulgentiam plenariam in profectum christifidelium intimantis. Et quia ⌊summus pontifex⌋ nobis mandare dignatus est, ut eiusmodi transsumpta dominis ordinariis, suffraganeis provinciae nostrae, mitteremus, quatenus eiusmodi indulgentias in suis dioecesibus intimarent et exsequi facerent, nos vero parentes mandatis ⌊Sedis Apostolicae⌋ obsequentissime, ut aliis dominis episcopis misimus, ita et Reverendissimae Dominationi Vestrae transsumpta mittimus et in absentia eiusdem ab ecclesia ⌊capitulo⌋ Vestrae Reverendissimae Dominationis dari procuravimus. Vestra igitur Reverendissima Dominatio iuxta tenorem bullae eandem tam amplam et piam gratiam in ⌊sua dioecesi⌋ exsequi diligenter faciat, ut populus per devotionem et sacram paenitentiam tantae gratiae fructum lucretur.
Deterruit nos reverendissimus ⌊dominus Cracoviensis⌋ nobis significans sibi scriptum esse, quod vix sperari potest, quod ⌊caesar⌋ adversus ⌊Turcam⌋ aliquid proficiat, licet scribatur semper exercitus. Nam principes Germaniae ita discordiis tumultuantur, quod etiam ⌊caesar⌋ nondum ausus sit ⌊Ratisponam⌋ relinquere et se eorum discordiae committere, et ⌊Turcus⌋ dicitur expugnata ⌊Gyncz⌋ illicque multitudine magna trucidata et devastata ⌊Austria⌋ velle retrocedere. Proh pudor, si retrocedet non recepta aliquali repulsa, studebit postea deteriora in detrimentum christianorum.
⌊Andreas Doria⌋ in mari bene militat, ita ex ⌊urbe⌋ scribunt, et iam sibi iunxit classem Rhodianam et Sicilem. Deus ipsum prosperet, ut coepta bene peragat. ⌊Lusitaniae vero rex⌋, iunctis viribus cum presbitero Iohanne, portum Thor ⌊Maris Rubri⌋ per ⌊Turcos⌋ occupatum et firmissime munitum delesse scribitur. Alia nova non sunt. Vestram Reverendissimam Dominationem bene valere optamus.
⌊Reverendissimo Cracoviensi⌋ in Vestrae Reverendissimae Paternitatis negotio scripsimus, ut commendatum habeat et ubi ipse iusserit, archidiaconus, nepos noster, quem illuc mittimus, etiam cum maiestate regia ad partem loquetur.
Ex ⌊Squirnyewicze⌋, 19 Septembris 1532.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 14 | IDL 3543 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1532-10-06 |
received 1532-10-13
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 437-438
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 145
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 462, p. 706-708 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 438
Reverendissimo in Christo Patri et Domino ⌊Iohanni Dei gratia pontifici Chulmensi⌋, amico et fratri in Christo carissimo et honorando
BCz, 1595, p. 437
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater in Christo carissime et honorande. Salutem et omne optimum Vestrae Reverendissimae Dominationi a Domino Deo ex animo precamur.
Paulo ante misimus Vestrae Reverendissimae Dominationi gratiam iubilaei cum ⌊⌋. Credimus et iubilaeum, et litteras nostras eidem esse redditas et utinam ea gratia iubilaei Vestra Reverendissima Dominatio sui gregis oviculas ab haeresis morbis salvare possit. Magnam enim vim ea gratia habet et prius non audita, quod sine ullo questu homines christicolas a criminibus quomodocumque enormibus absolvit. Sperare itaque debemus, quod mundati a criminibus a Domino Deo victoriam gloriosam de isto truculento hoste impetrabimus. Scribitur enim nobis, quod hostis terga vertit tam ob potentiam ⌊caesaris⌋, qui iam ex certo versus ⌊Viennam⌋ appropinquasse dicitur et ⌊Cancianum⌋ misisse, ut terga ⌊Turci⌋ silvis incisis et viis impeditis vexaret, tum etiam ob ⌊Andreae Doriae⌋ classem, qua, habens coniunctas Rodianam, Siculam et Ianuensium classes, Traciam et Macedoniam urget et ideo dicitur ⌊Turcus⌋ accelerare ad propria. Dicitur etiam, quod ⌊Grittum⌋ relinquat in ⌊Hungaria⌋, stipatum octoginta milibus hominum atque ut Ianussium sub custodia habeat. Sed brevi absolvemur a dubio, quandoquidem ⌊rex noster⌋ sacratissimus misit nuntios certos, qui veritate totius huius actionis explorata, redire et nuntiare suae maiestati debent, quicquid vob vero ad nos certi venerit, Vestrae Reverendissimae Dominationi scribemus.
Intelleximus, quod ⌊civitas Gdanensis⌋ praedicatorum culpa plurimum inclinet ad lapsum priorum errorum, quam ob rem nos magistratum praemonemus, ut prospiciant futuro periculo, ne cadant in laqueum in id ipsum, Vestrae tamen Reverendissimae Dominationis interest, ut plebani, ut ipsa quoque prospiciat. Dicitur enim, quod illic sit quidam ⌊Pancratius⌋, declamator, quem nos banniveramus de haeresi suspectissimum, immo quod ipse suis praedicationibus cum quibusdam aliis initium haeresi dederat. Qui quidem post relegationem semper fuit in dominiis illustris ⌊principis Prussiae⌋ et ideo non est possibile, ut illic aliquid tale didicerit, quod ipsum meliorem quam antea reddat. Provideat itaque Vestra Reverendissima Dominatio mature, quia
cf. Luc. 1.281 tolle moras: semper nocuit differre paratis ⌊nocuit differre paratiscf. Luc. 1.281 tolle moras: semper nocuit differre paratis ⌋
et feliciter valeat nosque fraterne amet.
Ex ⌊Squirnyowicze⌋, 6 Octobris 1532.
Vestrae Reverendissimae Dominationis frater bonus ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis et primas ⌋etc.
| |
| 15 | IDL 3544 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1532-10-19 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 439-440
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 150
|
Prints: | 1 | AT 14 No. 470, p. 723-724 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 440
Reverendissimo Domino ⌊Iohanni Dantisco⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico et fratri in Christo carissimo et honorando
BCz, 1595, p. 439
Reverendissime Domine, frater in Christo carissime et honorande. Salutem cum aucta prosperitate Vestrae Reverendissimae Dominationi a Domino Deo precamur.
Credimus nihil latere Vestram Reverendissimam Dominationem eorum, quae in bello caesareo et Turcico gerantur. Spes siquidem nostra et exspectatio suspiriosa nobis qualem optabamus consolationem non attulit. Nam cum ⌊caesar⌋ cum serenissimo ⌊rege Ferdinando⌋ ⌊Viennam⌋ applicuit, ⌊Turcus⌋ terga vertit et per Sclavoniam in ⌊Albam Nand(or)⌋ pervenit, quem secutus est ⌊bascha⌋ non sine iactura sui exercitus. Utcumque est, Dominus Deus laudandus est, quod animum hostis ita depresserit, ut nihil gloriosum temptare ausus sit, neque aliquem vilem locum obtinuerit, sed iactura in hominibus et bestiis accepta, non sine commodo Christianorum retrocessit, serenissimus vero ⌊rex Romanorum⌋, ⌊imperatori ms. e(!)
⌈ii ms. e(!)
⌉⌋ versus ⌊Hispaniam⌋ itinere accepto, in ⌊Hungariam⌋ cum triginta <milibus> delectis ingreditur, operam daturus, ut hostem inde pellat, ubi enim in hoc prosperabitur (quod faxit Deus), fundamenta universalis pacis iaciet et Christianos in securitate constituet.
De ⌊Gritto⌋ adhuc non audimus, quorsum ibit. Scriptum enim nobis est, quod multi, qui Ianussio adhaerebant, ad ⌊caesarem⌋ pro gratia tamquam ad asylum confugerunt, quos benigne suscipiens, pollicitus est eos non deserere. Scriptum est etiam nobis, quod ⌊Doria⌋ Macedoniam caede et igne afflixit et quasdam civitates eripuerit. Habuimus etiam litteras a ⌊Viennensi episcopo⌋ reverendissimo ⌊domino Olomuniensi⌋ scriptas, eandem testantes materiam, his additis, quod circa ⌊Bad(en)⌋ ⌊Turcorum⌋ 14000 {milia} caesa sunt, qui popularant usque ad ⌊Lyncz⌋, quodque etiam ⌊Cancianus⌋ 8000 straverit exitialiter. Haec utique sunt, quae hominem alacrem faciunt.
M hidden by binding⌈[M]M hidden by binding⌉ittimus Vestrae Reverendissimae Dominationi articulos in synodo proxima canonisatos et aliquos editos. Vestra vero Reverendissima Dominatio in ⌊diocesi sua⌋ eosdem divulgari faciet et curabit sacrae religionis integritatem et bonis moribus suum clerum vivere faciet, ut cesset haereticorum vana in nostrum clerum detractio. Et feliciter valeat nosque fraterne amet.
Ex ⌊Squirnyowicze⌋, 19 Octobris 1532.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 16 | IDL 3550 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1533-01-16 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, address in secretary's hand, BCz, 1595, p. 471-474
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 209
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 18, p. 32-33 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 474
Reverendissimo domino ⌊Ioanni Dantisco⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico et fratri in Christo carissimo
BCz, 1595, p. 471
Reverendissime domine, amice et frater in Christo carissime et honorande.
Salutem in Domino et optatam felicitatem Vestrae Reverendissimae Dominationi a Domino Deo precamur.
Non inutile fuisset, si Vestra Reverendissima Dominatio ad hunc ⌊conventum⌋ venisset, nam munere consecrationis statum suum adornasset ac perfectiorem faceret et accesioni futurae solidiora fundamenta iacere favore omnium potuisset. Quia tamen adversa valetudo id ipsum impedivit, aequo animo ferendum est et sperandum, quod Deus praescivit, illud tempore suo futurum est. Nos vero, quia principis erga ipsam animum exploratum habemus, bene ominamur, et faxit Deus, quod optamus. Super illa quaestione matrimonii satis superque Vestrae Reverendissimae Dominationi per filium Schachtman civis Gdanensis ve(?) rescripseramus, probantes responsa data
illustr(i) or illustr(issimo)⌈illustr(i)illustr(i) or illustr(issimo)⌉
principi Prussiae et pseudo episcopis mirarerque litteras nostras ad eandem non pervenisse, nam ille ipsas in Culmen officiali tradere debuit. Reverendissimus quoque dominus Cracoviensis in eandem sententiam se Vestrae Reverendissimae Dominationi scripsisse nobis retulit, probans illis bene esse responsum, igitur Vestra Reverendissima Dominatio persistat in sua sententia et nolit suum honorem dare alteri, nec patiatur, ut lupi eius ovibus insidientur. Quod vero debiti meminerit, ut patienter exspecte written over us⌈usee written over us⌉mus, sumus contenti, quia nostrae intentionis est Vestrae Reverendissimae Dominationi semper placere.
In hoc nostro conventu, aliorum adventum exspectando praeter principis dignitatem, convivamur et nihil adhuc egregii in rem rei publicae aggressi sumus, sed iam hoc biduo Spiritus Sancti gratia invocata aggrediemur, sperantes, quod Dominus Deus noster non deseret nos et suggeret consilia securitatis et pacis.
Nipssicz nondum a serenissimo Romanorum rege nondum rediit, sicque dubium est, uter alteri regum herbam porriget. Caesar aduc Bononiae est una cum summo pontifice, concilii celebrandi rem
tractan(tes) or tractan(do)⌈tractan(tes)tractan(tes) or tractan(do)⌉, quo autem eventu res cedet, incertum est, praesertim aliis regibus delirantibus. Opinio tamen est, quod auctoritas caesaris praevalebit pro religione reparanda et ubi concilium celebrabitur, dubio procul Vestra Reverendissima Dominatio ad volvendum saxum adhibebitur. Turci orator ad regem nostrum huc veniet. Sed de Opalensky nihil adhuc certi auditur, quid autem is afferet, audiemus, verum id suspicamur, quod pro Valacho intercedet. Alia nova hic modo non habemus praeter id, quod ambitiones ex morte olim domini Cracoviensis mirabiles succreverunt de officiis ab illo relictis. Optime valere eandem optamus et nos valebimus, si quid macis plus habebimus. Campensi nostro salutem dicatis.
Ex ⌊Pyotrkovia⌋, 16 Ianuarii 1533.
⌊Mathias archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 17 | IDL 933 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gniezno, 1533-04-12 |
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 127-130
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 265
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 196, p. 275-277 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Dominus ⌊Michael Zelislawsky⌋, sciens Vestram Dominationem Reverendissimam me amare, petiit a me, ut ipsum Vestrae Dominationi Reverendissimae maiori, quo possem, studio commendarem. Fortassis Vestram Reverendissimam Dominationem a ⌊maiestate regia⌋ sacra in commissarium obtinuit, ut controversiam inter ipsum et dominum ⌊palatinum Marienburgensem⌋ una cum aliis dominis sibi adiunctis audiat videatque et discutiat, in qua iam sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ sententiam se habuisse perhibetur, tamen in executione impeditur. ⌊Eundem⌋ itaque Vestrae Reverendissimae Dominationi commendamus et maximopere petimus, velit eius iustitiam, quantum aequum est superinscribed⌈estest superinscribed⌉, relevare, ut aliquando finem habeat, ne potentia plus posse apud vos videatur, quam iustitia. Rem enim valde gratam nobis faciet, si ⌊eidem⌋ prae se tulerit nostram intercessionem apud se valere. Vir profecto bonus est et non meretur istas turbationes, quibus affligitur.
Nuper accepimus litteras Vestrae Reverendissimae Dominationis cum unguento macis ex ⌊Cracovia⌋ allatas, quas quidem cum voluptate legimus, Vestrae Reverendissimae Dominationis ex eisdem statum cognoscentes, et pro unguento gratias habemus, eodem enim dolorem, cum nobis accidit, lenimus Vestraeque Dominationi gratias agimus. Referemus autem aliquando, nam ex voto vestro semper sumus. Ea etiam significatione consolati sumus, quod Vestra Reverendissima Dominatio iam animo conceperit et constituit ope Dei sacris ordinibus se initiari, quod quidem Deus eidem ad profectum animae salutis bene auspicetur.
Credimus Vestram Reverendissimam Dominationem iam scire, quid sit factum de concordia ⌊regum dissidentium⌋. Nobis autem scriptum de ⌊Cracovia⌋ a certis auctoribus, quod discessum est ab invicem nedum sine concordia, sed etiam sine spe concordiae. Interea enim, dum concordia per utriusque partis comissarios ms. concordia(!)
⌈comissarioscomissarios ms. concordia(!)
⌉ tractaretur, serenissimus ⌊rex Romanorum⌋ stratagemate sollerti usus est. Nam apud ⌊Turcum⌋ per dominum ⌊Ieronimum de Zara⌋ obtinuit longas indutias et cum magno amore, quod ipsum in filium adoptaverit indutiisque constitutis ⌊Turcarum caesar⌋ illico ⌊Iohanni regi⌋ scribens mandavit, ut ab omni hostilitate adversus serenissimum ⌊Romanorum regem⌋ se contineret. Itidem et serenissimo ⌊regi Romanorum⌋ commisit, et mandavit suis gentibus in finibus constitutis, ut ab omni hostilitate inferenda se continerent. ⌊Uterque autem rex candidatus⌋ debet mittere ad ⌊Turcum⌋ oratores, ipse enim vult inter eos concordiam constituere et ob eam rem tam ⌊Ieronimum de Zara⌋, quam dominum ⌊Opalensky⌋ apud se retinet. Dicitur autem, quod ⌊rex Romanorum⌋ eidem ⌊regno Sclavoniae⌋ cesserit et his insulis et civitatibus, quas ⌊Andreas Doria⌋ ceperat.
BCz, 249, p. 128
Scribitur etiam, quod ⌊caesarea maiestas⌋ ob mortem ⌊regis Portug ms. l(!)
⌈gg ms. l(!)
⌉aliae⌋ acceleret in ⌊Hispaniam⌋, praesertim quod ⌊rex Galliarum⌋ illic manum ponere decreverit. Soluto itaque congressu cum ⌊summo pontifice⌋ et non facta determinatione de celebrando concilio, ⌊Mediolanum⌋ profectus est et inde ⌊Ianuam⌋ concedit, ubi ⌊Doria⌋ acceptis octoginta milibus florenorum eundem ⌊caesarem⌋ cum classe parata exspectat.
Haec ad nos scripta sunt, quae, hanc nactus occasionem, Vestrae Reverendissimae Dominationi ignota esse nolui. Cuius amori nos commendamus.
Ex ⌊Gneszna⌋, in vigilia Pascae 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis frater bonus ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 18 | IDL 973 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Łowicz, 1533-07-06 |
received 1533-07-27
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, address in secretary's hand, BCz, 249, p. 137-138
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 314
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 346, p. 474-475 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 137
Reverendissime in Christo pater et domine, amice et fautor in Christo carissime et honorande.
Sui commendatione praemissa, sanitatis integritatem felicesque successus Vestrae Reverendissimae Dominationi a domino Deo precamur, eandem praesentibus visemus salutamusque et vetustae benevolentiae tenorem offerimus. Cui sit ius optimum, nostra benevolentia ex arbitrio utendi.
At hoc non probamus, quod Vestra Reverendissima Dominatio in quiete et otio exsistens, tamquam nostri oblita, nobis nihil scribit, quae fortassis excusabit inopiam materiae scribendae ob eam rem, quod se ab his negotiis, quae argumenta scribendi suggerebant, separavit. Viro tamen docto et multarum rerum experientia exercitato talis excusatio non videtur convenire ideoque Vestra Reverendissima Dominatio, cuius litterae nobis sunt semper gratissimae iocundissimaeque, deinceps nos non privet ea voluptate, quam litterae eiusdem nobis afferre cumulatim solent et scribat frequentius, quia quod scribat, semper eius prudentiae accidet. Nepos noster profectus est in Italiam, ut studia repetat, non improbo, quod acquisitis vitae necessariis illuc se contulerit cum sacrae Maiestatis plena gratia. Si enim illic proficiet, de facili hic, Domino Deo volente, statum honestum habebit. Qui quidem transeundo Viennae apud dominum ⌊Sigismundum Erberstayn⌋ fuit, ab illoque honoratus et serenissimo Romanorum regi atque reverendissimo domino cardinali Tridentino praesentatus. Et quoniam nova, quae Vestrae Reverendissimae Dominationi scribamus, non habemus, participem tamen eorum Vestram Dominationem facimus, quae nobis a domino Sigismundo scripta sunt. Hic tamen pro certo habetur, quod opera Laski Mori Laczslaw a sua arce Palotha sit eiectus eademque ita exutus, ut vix suam personam salvaverit et ad asilum serenissimi Romanorum regis periculum effugerit. Iste enim fuit neutralis et neutri parti parens, crudelia in subditos partis utriusque exercuit. Dives vero erat et 28 septimanis obsessus, tandem victus. Sed opes Turci, qui eum expugnabant, rapuerunt, ex quibus parva, ut dicitur, sors Lasky data est. Vestra Reverendissima Dominatio nos amet, quam nos redamabimus.
Ex ⌊Lowicz⌋, 6 iulii 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias⌋ Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis etc.
| |
| 19 | IDL 3572 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Łowicz, 1533-08-21 |
received 1533-08-31
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 1595, p. 581-584
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 348
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 410, p. 562-564 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 1595, p. 584
Reverendissimo Domino ⌊Iohanni⌋ Dei gratia electo et confirmato ecclesiae Chulmensis, amico et fratri in Cristo carissimo et honorando
BCz, 1595, p. 581
Reverendissime Domine, amice unice et frater in Cristo carissime et honorande. Salutem in Domino cum sanitatis plenitudine et prosperos optatos successus post tristem casum cum consolatione.
Legentes litteras Vestrae Dominationis nuper nobis redditas usque ad declarationem casus incendii laetum animum habuimus, sperantes, quod in litteris meliora et iucundiora sequerentur. At cum attigimus casum ab igne partum, in compassionem vestri incidimus, turbatum concipientes animum. Et sic fuit nostrum gaudium versum in tristitiam. Sed quoniam plagae eiuscemodi in nos emendandos a Domino Deo permittuntur, cuius iudicia occulta sunt, aequo animo ferendum est, quicquid accidit. Et licet humanum sit in talibus ex primis motibus, qui in nostra potestate non sunt, scrupulosum et tristem concipere solere animum, tamen nostrum obsequium rationabile esse debet, ita enim damna nostra aestimare debemus, ut ob eorum casum et iacturam nec Deum neque nos ipsos offendamus. Nam ipse dat et recipit et facit ex sui voti sententia, quod lubet. Si enim bona de eius manu recepimus, cur et mala patienter non sustineamus? Ecce nos, qui post antecessorem nostrum arces, oppida ruraque et curias recepimus conflagratas, iam in magna parte resarcivimus, utique et posteri gratias agent et nos illis utemur, quoad Deus vivere concesserit. Vestra vero Reverendissima Dominatio, quae prudens est et rerum experientia offirmata est, ut dixi, ferat aequo animo et Deus meliora adiciet superinscribed in place of crossed-out diciet⌈diciet adiciet adiciet superinscribed in place of crossed-out diciet⌉. Non sollicitet Vestram Reverendissimam Dominationem archiepiscopi Rigensis intentio, respondebit enim illi, si poposcerit ab eadem debitam reverentiam, id quod Vestrae Dominationis antecessores respondere solebant, videlicet quod eaedem nihil facere, licet sacra maiestate regia non permittente et archiepiscopo Gnesznensi, primate Regni. Is enim episcopatus a tempore fundationis semper Gnesnensis provinciae fuit.
Credebamus Vestram Reverendissimam Dominationem iam munus consecrationis in nomine Domini recepisse, quia tamen ob causas allegatas distulerat, Vestrae Reverendissimae Dominationi domum nostram et operam ac studium nostrum liberaliter offerimus. Quae dignetur ad nos venire, ut in domum suam, tamen nos praemoneat, ut advocemus nobis conconsecratores tempestive. Omnia Vestrae Reverendissimae Dominationi cedent cum honore suo ad vota.
BCz, 1595, p. 582
Caesar catholicus triumphat in Hispania, sed illi pauperes in Peloponeso, qui Andreae Doriae a Turco deficientes adhaeserunt, mira crudelitate a Turco invaduntur et caeduntur, Corthonum tamen bis Turcum afflictum propulit, quod vero sequetur, dubium est, tamen datur bona spes, quod Doria classe armata et valida Turcum urgere nititur.
De serenissimo Romanorum rege nihil certi habemus, quomodo ad finem cum Turco composuerit, partium enim Ianussii fautores famam spargunt tamquam certam, quod Turcus ex compromisso adiudicaverit(?) Ianussio regnum, tamquam primum coronato, ex Vratislavia autem scribitur contrarium, tamen brevi enucleabitur veritas. Quicquid igitur certi ad nos perveniet, Vestram Reverendissimam Dominationem non celabimus.
Concilii celebratio silet, licet dicatur, quod pontifex nitatur regem Galliarum inducere, ut cum caesare redeat in gratiam et subinde, ut concilium celebretur. Sed dubitamus de principibus Germaniae, qui videntur habere quandam cum rege Galliae intelligentiam, quod isti ea, quae agi bene possent, impedient. Nam regis Galliae <orator> ad Turcum profectus esse dicitur et quod Budae visus sit, ducis vero Bavariae <orator> Buda rediens nuper Cracoviae fuit, hic itaque est aliquid coniecturandum, quid isti seminent. Lasky vero facta altercatione cum Ianussio rege, satis odiosa written over e⌈eaa written over e⌉(?), iratus ad Turcum concessit, quid vero illic novi cudet, etiam aliquando patefiet, sed Ianussius pluribus nuntiis ipsum revocare conatus est, quid vero tandem profecerit, incertum est.
⌊Henrico⌋(!) Daciae rege mortuo, quanto incommodo Gdanenses premuntur, et nos premimur. Utinam Deus inspiraret talem regem constituendum, qui pacem diligeret et mare tranquillum servaret foederaque vetusta cum nostris regionibus servaret.
Optime tandem Vestram Reverendissimam Dominationem valere optamus. Cui nos et nostra offerimus.
Ex ⌊arce Lowicensi⌋, 21 Augusti 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis totus ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesznensis⌋ etc.
| |
| 20 | IDL 1039 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Łowicz, 1533-11-13 |
received 1533-11-18
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 143-146
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 406
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 544, p. 760-762 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 146
Reverendissimo in Christo patri et domino ⌊Ioanni⌋ Dei gratia episcopo Culmensi, domino amico et fratri in Christo carissimo ac honorando
BCz, 249, p. 143
Reverendissime in Christo pater et domine, frater in Christo carissime et honorande. Sanitatem propitiam atque omne felix et faustum Vestrae Dominationi Reverendissimae precamur,
visentes eandem hisce nostris incultis litterulis et eandem ad scribendum excitare volentes. Quae quidem, dum in remotis agebat, frequentius scribere solebat amicis. Rumpat itaque silentium et redeat in pristinum usum scribendi et praesertim ad nos libenter scribat, apud quem semper litterae vestrae gratissimum habere hospitium consueverunt. Reddat saltem nos de suo statu certiorem et, an a superinscribed⌈aa superinscribed⌉ Rigensi metropolito postea apud ipsam innovatum aliquid superinscribed⌈aliquidaliquid superinscribed⌉ fuerit de reverentia illi exhibenda. Fuit quondam ecclesia Reverendissimae Dominationis <Vestrae> de facto per Ordinem Cruciferorum illi metropoli annexa, sed postea, post illam pacem perpetuam, iterum nostrae Gnesnensi metropoli fuit restituta, ita quod iam plures episcopi, Vestrae Reverendissimae Dominationis antecessores, Gnesnensibus archiepiscopis commendati a Sede Apostolica fuere. Et ideo Vestra Reverendissima Dominatio habet iustam causam, ubi moneretur, respondendi declinandi superinscribed⌈declinandi or declarandi⌈declinandideclinandi or declarandi⌉declinandi superinscribed⌉ se habere alium metropolitum, a cuius sede sic sacra maiestate regia volente se nequaquam avellere posse.
In novis nihil aliud habemus, nisi quod recrudescat bellum inter serenissimos reges de Hungariae regno dissidentes. Serenissimus enim rex Romanorum a Turco promissione recepta, quod neutrum iuvare velit, uti dicitur, comparat exercitum ad invadendum regem Ianussium et iam Cancianum cum certis copiis hominum, uti dicitur, praemisit. Quid sequetur, brevi sciemus. Dominus Lasky est in Rithuani. Quid ille denuo faciet, videbimus. Turcum vero crudelissima pestis perdomuit et Andreas de Oria, sed et rex Persarum. Andreas enim de Oria habet secum duos cardinales in exercitu, unum videlicet suum nepotem et alium nepotem summi pontificis, de Salviatis. Spes itaque optima est, praesertim quia caesar eius exercitum auxerit, quod Turcum prospere urgebit. Quia tamen summus pontifex in Galliam profectus est caesarem cum Gallo concordaturus, secutus est eundem Andreas de Oria, ne forte illic aliquid constituent fructuosum in rem rei publicae Christianae. Quod ut fiat, faxit Deus. Credibile quoque est, quod et Angliae
BCz, 249, p. 144
regem in sua vota pertrahent. Concordia enim eorum Christianae rei publicae capitum Turcum Dei Optimi Maximi auxilio ita domare posset, ut amplius arrogantiam crudelem in Christianos non exerceret. Sed exitus istarum practicarum brevi sciemus. Si quid vero Vestra Reverendissima Dominatio prius quam nos de rebus eiuscemodi intellexerit, quo exitu finientur, reddat nos certiores. Nos vero itidem faciemus. Arbitramur Vestram Reverendissimam Dominationem non ignorare, quod pro 1534-01-06⌊festo Epiphaniarum1534-01-06⌋ ⌊Pyotrkoviae⌋ ⌊conventum⌋ celebrabimus, ubi vero Vestra Reverendissima Dominatio illic non constituetur, quod nollemus, scribat nobis de omnibus, quae putaverit nostrae cognitioni indigna non esse, faciet enim nos prudentem(?), cum nos de circumstantiis rerum docuerit, et erit nobis gratissimus. Quam optime et feliciter valere cupimus eiusque nos caritati commendamus.
Ex ⌊arce Lovicensi⌋, 13 Novembris 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 21 | IDL 1049 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Łowicz, 1533-11-30 |
received [1533]-12-25
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 147-150
| | 2 | copy in Latin, 16th-century, BCz, 1595, p. 633-634
|
Prints: | 1 | AT 15 No. 568, p. 798-800 (in extenso; Polish register) | | 2 | DE VOCHT 1961 p. 189 (English register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 150
Reverendissimo in Christo patri et domino ⌊Ioanni Dantisco⌋, Dei gratia episcopo Culmensi, amico et fratri in Christo carissimo
BCz, 249, p. 147
Reverendissime in Christo pater et domine, frater in Christo carissime et honorande. Salutem in Domino et optatam felicitatem cum propitia sanitate a domino Deo eidem precamur.
Dominus ⌊Stanislaus Costhka⌋ thesaurarius ⌊terrarum Prussiae⌋ et provisor ⌊arcis regiae Mariembergensis⌋ litteris significavit nobis, quod indigne ac ignominiose sit tractatus in ⌊conventu Graudecensi⌋ per Vestram Reverendissimam Dominationem quodque ipsum a consilio tamquam suspectum hominem repulerit, aliis illo tempore in loco consilii manentibus, quibus locus in consilio non est. Rem vero magnifaciens, plurimum gravat, asserens se nullam causam umquam causam dedisse, qua id ipsum demeruisset. Nos revera cum molestia eius litteras legimus et maxime, quod istud sibi a Reverendissima Dominatione Vestra acciderit ita publice, officium honestum thesaurariatus terrae istius et castri primi terrae Prussiae magistratum gerenti, praesertim quod tales officiales in regio consilio et honorantur et loco dignantur. Nec dubium est, quod nostrates mirum in modum, cum hoc intellexerint, commovebuntur et murmurabunt Vestraeque Reverendissimae Dominationi, quod nollemus, imputabunt, quod ipsa Polonos odio haberet et propterea etiam eos a consiliis abigit. Certe mirati sumus et ferme obstupuimus litteras de hoc casu legentes, scientes ipsam semper fuisse bonum Polonum et nunc sese alium prae se ferre, si credendum est. Tametsi Prussia iura et consuetudines suas habeat, tamen pars Regni est et omnibus dominis conceditur honor consularis in consilio Regni, verendum itaque est, ne eiuscemodi separationibus invehatur suspicio ad odia promovenda. Sacra enim maiestas regia, dominus noster clementissimus, cum secretiora consilia habere vult, clam illis praedicit, quos illis consiliis adhibere non velit, quoniam turpius eicitur, quam admittitur hospes. Et Vestra Reverendissima Dominatio, ut prudens, declinando fomites odiorum mansuetiori consilio rem hanc componat, ne firmetur apud homines invecta in multos opinio, quod istic iuratur ab his, qui consilio adhibentur, praeter iuramentum, quod sacrae maiestati regiae praestatur, quod nullum consilium maiestati regiae et Regni consiliariis pandi debet, quod istic editur. Nos vero, qui diligimus fraterne Vestram Reverendissimam Dominationem, haec eidem scribendum putavimus et eandem praemonere, ne sibi sine causa negotium et odium conflet. Quae feliciter valeat et nos amet fraterne.
Ex ⌊arce Lowicensi⌋, ultima Novembris 1533.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 22 | IDL 1096 | [Ioannes DANTISCUS] to [Maciej DRZEWICKI], Löbau (Lubawa), 1534-01-11 |
Manuscript sources: | 1 | office copy in Latin, in secretary's hand, BCz, 244, p. 5-6
| | 2 | copy in Latin, 18th-century, BK, 232, p. 143-144
| | 3 | copy in Latin, 18th-century, B. Ossol., 151/II, f. 121v-122v
| | 4 | copy in Latin, 18th-century, BCz, 50 (TN), No. 10, p. 36-38
| | 5 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1537, f. 1-2
|
Prints: | 1 | AT 16/1 No. 26, p. 46-47 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 244, p. 5
Reverendissime et amplissime in Christo Pater et Domine, domine colendissime. Obsequiorum meorum et mei commendationem plurimam.
Accepi XXIII Decembris ⌊⌋ Dominationis Vestrae Reverendissimae per dominum ⌊Kostka⌋ mihi missas, datas ex ⌊arce Loviciensi⌋ ultima Novembris, quae duriores contra me fuerunt, quam summa illa mea erga Dominationem Vestram Reverendissimam observantia et fides mea, iam a multis annis Dominationi Vestrae Reverendissimae cognita et perspecta, meretur. Neque sine admiratione legi, quod ad traductionem a veritate alienissimam domini ⌊Kostczae⌋ induci Dominatio Vestra Reverendissima potuerit ad eum modum tam acriter mecum expostulare, quasi vero iam talis essem, qualem me ille falso apud Dominationem Vestram Reverendissimam perstrinxit. Commodum se eo tempore ad me contulerant ⌊domini consiliarii serenissimae maiestatis regiae terrarum et civitatum Prussiae⌋, quibus, cum litterae Dominationis Vestrae Reverendissimae eos etiam de iuramento attigerant, illas in consilio perlegi iussi, stupebant una mecum omnes, quod adeo affirmative nos iurasse contra iuramentum serenissimae maiestatis regiae a nobis praestitum expresserit, quemadmodum hoc ex eorum litteris ad Dominationem Vestram Reverendissimam atque etiam ab ipso generoso domino ⌊castellano Gdanensi⌋ latius intelleget, ad quae me refero et ob id in respondendo eisdem ad me Dominationis Vestrae Reverendissimae litteris nolo esse longior. Hoc dumtaxat unum addendum censui, quod, quantum possum, impensius Dominationem Vestram Reverendissimam et oro atque obtestor, ne deinceps adeo facilis ad credendum contra me et ordines hic ⌊consilii⌋ nostri, in quo boni viri sunt multi et Dominationis Vestrae Reverendissimae observandissimi, esse velit. De hoc ⌊homine⌋, qui sic fidei et honori nostro insidiatur, Deus viderit, iustus enim iudex est. Cui etiam causam hanc nostram et aequitati incomparabili ⌊serenissimae maiestatis regiae⌋ commisimus. Quod autem ego esse debeam tantus ⌊Polonorum⌋ osor, non est Dominationi Vestrae Reverendissimae incognitum, quae me superinscribed⌈meme superinscribed⌉ fere educavit et non pauca in ⌊curia⌋ ⌊maiestatis regiae⌋ mihi credidit, credita etiam mihi sunt per hos annos multo plura, in quibus Deo gratia sic me gessi, quod in reditu meo serenissima regia et ⌊reginalis maiesta(te)s⌋ mihi ore proprio gratias agebant, tantum abest, quod proceres ⌊Regni⌋ contra me commoveri et murmurare BCz, 244, p. 6 merito possint, ad quod numquam daturus sum occasionem, quod Dominatio Vestra Reverendissima
cf. Pl. Capt. 644; Apul. Met. IX 41.21 ⌊certo certiuscf. Pl. Capt. 644; Apul. Met. IX 41.21 ⌋ credat. Facile est calumniari, sed calumniatori dicere hoc, quod verum est, difficile est. Veritas enim affligi potest a malis, opprimi non potest cognoscetque aliquando Dominatio Vestra Reverendissima ⌊hominem illum⌋, opera eius, qualis est, contestabuntur. Quod reliquum est, in pristinam illam gratiam et favorem me Dominationi Vestrae Reverendissimae commendo, quae me numquam alium, quam ut fui semper fidei et honoris amantem, cognoscet meque ut ⌊dominus et patronus meus⌋ colendissimus solita benevolentia sua prosequetur. ⌊Christus Iesus⌋, Dominus noster, eandem Dominationem Vestram Reverendissimam quam diutissime sospitet et prosperet in omnibus.
Ex ⌊castro Lubaviensi⌋, XI Ianuarii anno Domini MDXXXIIII.
| |
| 23 | IDL 1099 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Piotrków, 1534-01-21 |
received [1534]-01-31
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 189-192
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 466-467
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 66, Z Piotrkowa d. 21. Stycz. r. 1537 (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 16/1 No. 43, p. 86-87 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 192
Reverendissimo in Christo Patri et Domino ⌊Ioanni Dei gratia episcopo Culmensi⌋, domino amico et fratri in Christo carissimo
Testari voluimus animi nostri erga Vestram Reverendissimam Dominationem integritatem, ⌊⌋ igitur superinscribed⌈igiturigitur superinscribed⌉ manu nostra ad Vestram Reverendissimam Dominationem eaedem(!) significantes ea, quae dominus ⌊Costhka⌋ ad struendum adversus eandem fomitem odiorum ad nos et alios scrip{si}serat, scripseramusque liberius et fusius, adicientes id, quod inter vulgum quandoque iactatur de affectu ⌊dominorum Prutenorum⌋ in ⌊Poloniae regnicolas⌋, cupientes, ut nequaquam Polonorum affectus et gratia erga eandem temeraretur. At nostra confidentia, quae nobis vobiscum fuit, nos fefellit. Nam odia, quae nos a vobis avertere studuimus, in nos apud vestrates conflastis, nostras litteras in vulgum, confidenter scriptas, circumferentes et ideo cogemur postea etiam cum amicis cautiores esse. Novit enim Vestra Reverendissima Dominatio nos semper fuisse erga ⌊dominos Prussiae⌋ ex nostra humanitate bene affectos et tamen nobis nunc mala gratia refertur, quod ab eis traducimur sine culpa. Si enim aliquid de ⌊dominis Prussiae⌋ sciremus adversi, pro debito et officio nostro non celaremus, sed haec, quae vulgi opinio habet, vobis confidenter scripsimus, ut vos contineremus, si quibus simultatibus ⌊Kosthkam⌋
afficien(tes) or afficien(do)⌈afficien(tes)afficien(tes) or afficien(do)⌉
, aliorum quoque animos offenderetis. At quia ita factum est, aequo animo ferendum est et Vestra Reverendissima Dominatio deinceps sit cautior et sciat amicos non offendere, experta enim est per tot annos, quibus nobis vobiscum familiaris conversatio fuit, quantum ipsam amavimus quantique fecimus. Conveniebat itaque, ut nec ipsa de nobis tragoedias ederet odiosas et ab nostro animo prorsus alienas.
Bene Vestram Reverendissimam Dominationem valere optamus.
Ex ⌊Pyotrkovia⌋, 21 Ianuarii 1534.
⌊Mathias Dei gratia sanctae Gnesznensis ecclesiae archiepiscopus⌋ et primas ac legatus natus apostolicus
| |
| 24 | IDL 1149 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gniezno, 1534-04-18 |
received [1534]-04-21
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 201-204
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 541
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 66, Z Gniezna d. 18 Kwiet. r. t. (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 16/1 No. 253, p. 473-475 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Anxius animus afflicto respondet. Iam pridem declaravimus Vestrae Reverendissimae Dominationi, quam grav text damaged⌈[v]v text damaged⌉i et offenso animo tulerimus, quod Vestra Reverendissima Dominatio nostras ad se superinscribed⌈sese superinscribed⌉ scriptas litteras consuetudine confidenti aliis palam fecerit, ut inde motus non necessarii excitarentur, quos nos semper abhorruimus et donec vivemus abhorrebimus. Si enim nos aliquid sinistri et malevoli de ⌊senatu terrarum Prussiae⌋ sentiremus vel sciremus et praesertim, quod sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ et ⌊Regni⌋ dignitatem offendere deberet, alium processum facere sciremus, ut id ipsum averteretur. Sed ea, quae Vestrae Reverendissimae Dominationi scripsimus calamo, ut noster mos semper fuit, confidenti, Vestrae Reverendissimae Dominationis commodo, odiorum fomites ab ipsa pellere volentes, consulendo scripsimus et adiecimus vulgarem opinionem, eam permovere volentes, ut animum a talibus contineat suum, quae vulgum ad detrahendum quibusvis probis provocant. Nemo enim est, cui vulgus, liberum os habens, non detrahat, sed nec ipsi Salvatori nostro a blasphemis parcitur, vel etiam principibus in maximis dignitatibus constitutis. Semper enim nos ⌊optimates Prussiae⌋ in honore habuimus et habemus.
Igitur id, quod nos vobis scripserimus, ne firmetur opinio vulgarium de affectu non bono ⌊dominorum Prutenorum⌋ in ⌊Polonos⌋, id ad Vestrae Reverendissimae Dominationis commodum superinscribed⌈commodumcommodum superinscribed⌉ scripsimus, faventes, ut ipsa ab omni homine et imprimis a principibus diligatur, et ⌊Costhkam⌋, cui id imputatur, numquam nominavimus vel detulimus, quia Costhka numquam ad nos tale aliquid detulit. Sed vulgo itaque possibile est os claudere, uti ⌊Istulae⌋ meatum suum prohibere. Anxii itaque animi hactenus fuimus, sed et vestrae turbationi compatimur, sperantes, quod Vestra Reverendissima Dominatio pro prudentiae suae captu postea se cautiorem in talibus faciet. Nostra enim interest, qui senatoria dignitate ornati sumus, ea semper agere eaque intendere, quae non modo inter privatos, sed etiam inter communitates concordiam et tranquillitatem conservent.
Nos vero ⌊reverendissimi domini Cracoviensis⌋ adhortationi et mutuae nostrae vetustae benevolentiae parentes, boni consulimus et cum ipsa in gratiam redimus, ea tamen lege, ut Vestra Reverendissima Dominatio apud ⌊optimates Prussiae⌋, si quae est de nobis sinistra superinscribed⌈sinistrasinistra superinscribed⌉ erga se persuasio, aboleat. Nam nos semper ⌊dominis Prussiae⌋ liberaliter nostram benevolentiam exhibuimus et deinceps exhibebimus. Et suademus,
BCz, 249, p. 202
ut oborta odia et controversias opprimatis et componatis, ut sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ animus non inquietetur.
⌊Costhka⌋ vero superinscribed⌈verovero superinscribed⌉ nulla necessitudine nobis attinet, neque umquam talem se nobis exhibuit, ut pro eo nedum cum Vestra Reverendissima Dominatione, quam semper candide amamus, sed nec cum alio quopiam minoris momenti contendere velimus. Sed id certe scimus, quod sacra ⌊maiestas regia⌋ ⌊ipsum⌋ habet pro utili sibi servitore, siquidem sua maiestas ore suo ipsius fidem industriamque commendavit et quod auxerit in ⌊castro suae maiestatis Marienborgensi⌋ utilitates non modice, nec ignorat sua maiestas ipsum ab nonnullis ob eam rem haberi odio.
Nos vero semper eos promovere consuevimus et illis favere, qui sciunt sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ commodis inservire et eadem fideliter augere. Vos quoque talem se superinscribed⌈sese superinscribed⌉ exhibeatis, non ferentes, ut alius quispiam suis rebus privatis consulens, vos in alium sensum seducat. Et sic ad metam optatam pervenire poteritis et nos non superinscribed⌈nonnon superinscribed⌉ deerimus vobis, modo vos exhibeatis talem, ut non carpi, sed laudari in conspectu principis possitis.
cf. Pl. Per. 729 Dictum sapienti sat est ⌊Sapienti satiscf. Pl. Per. 729 Dictum sapienti sat est ⌋
, nolo, ut non offendam, ad singularia descendere.
Probamus item, quod Vestra Dominatio in adulteros ex officio suo reformandos nitatur et pergat, ut coepit, ne ob aliena crimina ad reddendam rationem Domino Deo teneatur. Cum Vestra Reverendissima Dominatio abundaverit in peculio, debiti non obliviscatur, quia tantumdem ⌊Michaeli Keslerio⌋ civi Gdanensi tenemur, ut dubio procul ipsam pro debitore reciperet.
Et feliciter valeat.
Ex ⌊Gneszna⌋ 18 Aprilis 1534.
⌊Mathias⌋ Dei gratia sanctae Gnesnensis ecclesiae archiepiscopus et primas legatusque natus apostolicus
| |
| 25 | IDL 1153 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gniezno, 1534-04-26 |
received [1534]-05-10
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 205-208
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 545
|
Prints: | 1 | AT 16/1 No. 260, p. 485-486 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Miseret nos personarum orphanarum. Dudum probitas viduae dominae ⌊Wosczkowa⌋, civis Thoronensis, apud nos commendata est et propterea quantum iure possemus, eaedem(!) succurrere vellemus, ne in hoc statu miserabili exsistens, cuiuspiam in negotiis suis ullis cavillis gravaretur. At credimus Vestram Reverendissimam Dominationem non ignorare, quo in statu sit et quomodo affligatur non modicis gravaminibus ab his, qui ambiunt substantiae suae opes, qualescunque habeat, diminuere per fas et nefas. Equidem vero, qui omnes oppressos et gravatos ope mea adiuvare consuevi, huic quoque ⌊feminae viduae⌋ ex pietatis officio deesse nollem. Et quoniam, uti nobis relatum est, ⌊eius⌋ negotium ex commissione sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ in ⌊conventu Prussiano⌋ agi et tractari debet, maiorem in modum iustitiam eius Vestrae Reverendissimae Dominationi ex affectu commendamus, rogantes, velitis bona et aequabili ratione eaedem(!) subvenire, ne frustretur fructu iustitiae suae, ut cognoscat nostram intercessionem apud Vestram Reverendissimam Dominationem valere, pro ea enim pietate habebit Vestra Reverendissima Dominatio Dominum Deum propitium et nobis faciet rem pergratam. Quam optime ex candido affectu bene valere et vivere optamus. Tristitia nostra, qua obruti sumus propter ⌊germani nostri⌋ obitum, nos non permittit multa scribere.
Ex ⌊Gneszna⌋, 26 Aprilis 1534.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia sanctae ecclesiae Gnesznensis archiepiscopus⌋ et primas legatusque natus apostolicus
| |
| 26 | IDL 6586 | Ioannes DANTISCUS to Maciej DRZEWICKI?, 1534-05-10 — 1534-08-04 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1208; possibly addressed to the Queen Bona Sforza d'Aragona or to Piotr TOMICKI |
| |
| 27 | IDL 1230 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Skierniewice, 1534-10-21 |
received [1534]-10-26
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, in secretary's hand, author's signature, BCz, 249, p. 155-158
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 650
|
Prints: | 1 | AT 16/2 No. 548, p. 307-309 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Cum Vestra Reverendissima Dominatione silente hactenus silui, necessitas tamen religionis sanctae, quae negligentia pastorum a pravis et pseudo-catholicis depravatur haeresique commaculatur, fecit nos rumpere silentium et Vestrae Reverendissimae Dominationi pro officio nostro intimare, quae de ⌊Thorunensibus⌋, Vestrae Reverendissimae Dominationis dioecesanis et curae subiectis, ab hominibus fide dignis praedicantur. Porro hoc de ⌊Thorunensibus⌋ palam dicitur, quod praeter unum consules omnes depravati sunt et haeresim Lutheram, ut dicitur, auctore magistro Georgio scriba civitatis, amplexi sunt et eandem profitentur, caerimonias officii divini nihil
penden(tes) or penden(do)⌈penden(tes)penden(tes) or penden(do)⌉. Ne autem haec perversitas in scandalum proborum Christianorum perniciose illic crescat et firmetur, nostrum enim debitum est Vestram Reverendissimam Dominationem commonefacere et Vestrae Reverendissimae Dominationi interest sagaciter et impigre providere, ne malum hoc se extendat ulterius. Principiis nempe obstandum est, quatinus cf. Cic. Off. 1.81 Quamquam hoc animi, illud etiam ingenii magni est, praecipere cogitatione futura et aliquanto ante constituere, quid accidere possit in utramque partem et quid agendum sit, cum quid evenerit, nec committere, ut aliquando dicendum sit “non putaram”.; V. Max. 7.2.2 Scipio vero Africanus turpe esse aiebat in re militari dicere “non putaram”, videlicet quia explorato et excusso consilio quae ferro aguntur administrari oportere arbitrabatur. Summa ratione: inemendabilis est enim error, qui violentiae Martis committitur.; Sen. Dial. 4.31.4 Turpissimam aiebat Fabius imperatori excusationem esse “non putaui”, ego turpissimam homini puto. Omnia puta, exspecta ⌊non contingat dicere: non putaramcf. Cic. Off. 1.81 Quamquam hoc animi, illud etiam ingenii magni est, praecipere cogitatione futura et aliquanto ante constituere, quid accidere possit in utramque partem et quid agendum sit, cum quid evenerit, nec committere, ut aliquando dicendum sit “non putaram”.; V. Max. 7.2.2 Scipio vero Africanus turpe esse aiebat in re militari dicere “non putaram”, videlicet quia explorato et excusso consilio quae ferro aguntur administrari oportere arbitrabatur. Summa ratione: inemendabilis est enim error, qui violentiae Martis committitur.; Sen. Dial. 4.31.4 Turpissimam aiebat Fabius imperatori excusationem esse “non putaui”, ego turpissimam homini puto. Omnia puta, exspecta ⌋. Vestra itaque Reverendissima Dominatio pro suae prudentiae dexteritate atque pro debito officii sui mature provideat, ut si quid illic scrupulosum, quod offendat, natum sit, ne radices agat, illico evelatur. Certiores praeterea facti sumus, quod ⌊sanctissimus dominus noster⌋ vita functus sit. Solliciti autem de substituendo successore sunt ⌊imperialis maiestas⌋ et ⌊rex christianissimus⌋, ut eorum quilibet talem procuret eligere, qui parti suae adhaereat. Verendum itaque est, ne schisma perniciosum, quod Deus procul vertat, ad vexandam sanctam ecclesiam invehatur. Et ideo tanto vigilantius in hac nostra provincia per nos pontifices curandus est status sanctae religionis, ut nihil in libris et dogmatibus, quod perversum et temerarium sit, inseratur.
Kyesler, Gdanensis civis, scripsit nobis sibi 18 aureos per BCz, 249, p. 156 Vestram Reverendissimam Dominationem, quos dandos ordinaveramus, praeter spem nostram datos non esse, quam ob rem necessar(ium) eidem hinc misimus. Vestra itaque Reverendissima Dominatio per hunc nobis mittat. Et feliciter valeat et simultatis genus excutiat.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias⌋ Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis etc.
| |
| 28 | IDL 1250 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Tum near Łęczyca, 1534-12-24 |
received [1534]-12-29
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 217-220
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8247 (TK 9), f. 683
|
Prints: | 1 | Starożytności p. 66, Z Koszel(!) pod Łęczycą, w wigil. Boż. nar. r. t. (excerpt in Polish translation) | | 2 | AT 16/2 No. 674, p. 547-550 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Sanitatis incrementum et omne felix et faustum Vestrae Dominationi Reverendissimae a Domino Deo precamur, vetustam erga Vestram Reverendissimam Dominationem benevolentiam integram et sinceram retinentes, quia naturae nostrae insitum non est rancores in corde fovere. Dummodo Vestra Reverendissima Dominatio caritatem erga nos retineat vetustam, omnia inter nos convenient. Exemplum vero litterarum nostrarum ad ⌊Costhkam⌋ scriptarum, nobis missum, nescimus, in quem usum sit missum, litterae nempe ad nullam Vestrae Dominationis offensam scriptae fuere, sed pro concordia et unanimitate conservanda, quae ut inter vos sit et maneat optamus. Nam tunc sperare poterimus, quod ⌊maiestatis regiae⌋ commoda et istius provinciae bene et recte administrabuntur. Novit enim Reverendissima Dominatio Vestra, quam cari sunt servi mtis ⌊maiestati regiae⌋, qui suae maiestatis commoda promovent fideliter et auctim ideoque nos scientes ⌊Costhcam⌋ esse carum maiestati regiae, Vestrae Reverendissimae Dominationi scripsimus liberius, ut se contineret a persequendo eodem. Utilius enim semper erit Vestrae Reverendissimae Dominationi res sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ promovere, quam consiliis eorum parere, qui ip... illegible⌈...... illegible⌉ ipsi gratia maiestatis regiae indigent. Pecuniam missam nobis pro satisfactione debiti accepimus et nostram benevolentiam offerimus eaedem liberaliter, cum meliora accesserint redimenda. Eandem de debito quietamus.
⌊Thoronenses⌋ habuerunt ⌊nuntium⌋ bene litteratum in hoc conventu apud nos pro negotiis civitatis. Expedientes autem eundem nuntium exprobravimus ei, quomodo consulatus illius civitatis praeter unum traducatur et infametur de praevaricatione religionis quodque etiam ob eam rem superinscribed⌈remrem superinscribed⌉ in cives odium concipitur et mandavimus eidem, litteris creditivis datis, ut omnia referret. Nam nuntii terrarum offensi hoc depositorio, quod Thoronensibus superinscribed⌈⌊Thoronensibus⌋Thoronensibus superinscribed⌉ concessum est, mira murmuratione in Thoronenses expostulabant et nemo fuit, qui superinscribed⌈quiqui superinscribed⌉ eos excusaret et significatum est ⌊maiestati regiae⌋, ut prospicere dignaretur tempestive, ne ea licentia aliquid novi parturiret. Et similiter de ⌊Gdanensibus⌋, qui fovent ⌊Pancratium⌋ haereticum, sacramenta detestantem, Vestra Reverendissima Dominatione, quae illic plebanus est, indulgente. Vestra enim Reverendissima Dominatio pati non deberet talem perversum declamatorem in sua parochia. Satis horrida exempla nos docere et praemonere deberent, ut talibus malis tempestive prospiceremus et nos opponeremus, praesertim quia superinscribed⌈quiaquia superinscribed⌉ ⌊rex Angliae⌋ depravatus insanire et furere coepit. Iste enim iam perseverabit in malitia sua, quoad Deus castigatum divina potentia ab hoc saeculo evellet.
BCz, 249, p. 218
Perlegimus diligenter ea, quae Vestra Reverendissima Dominatio misit de rebus et gestis aquilonaribus ultra marinis, quae quidem quia saepius variantur, tum per successus utriusque fortunae, tum per tractatus, non videntur metuenda praesagire et praesertim belli nervo deficiente. Sed nec ⌊regis Angliae⌋ machinationes terribiles sunt. Tunna enim auri parvis ignis est pro bello incendendo, tamen ista parvifacienda non sunt et prudenti provisione elidenda. Si enim ista, quae Vestra Reverendissima Dominatio ad nos misit, legenda ⌊Pyotrkoviae⌋ in senatu deprompta fuissent, dubio procul dedissent nobis ad cogitandum et ad consulendum praebuissent materiam non vulgarem et illustri ⌊principi Prussiae⌋ non inutilem. Licet et in hoc conventu ⌊suae illustrissimae dominationis⌋ obliti non simus, operae pretium tamen videtur, ut Vestra Reverendissima Dominatio, quae Germanicarum rerum habet magnam experientiam et novit earum mutabilitatem, aliqua vigilanti cura invigilaret pro explorandis eorum principum intentionibus et ubi aliquid tale consideraret, quod metuendum esset, ⌊maiestati regiae⌋ indicaret. Et ista, quae ad nos mittere voluit, redigendo in breviorem stilum, optime posset sacrae ⌊maiestati regiae⌋ intimare, ut eius vigilantiam ceu consiliarii hidden by binding⌈[ii]ii hidden by binding⌉ probaret, praesertim quod consiliarii sumus, nobis convenit de talibus habere indaginem et principi pro nostro debito patefacere.
Apud nos nova alia non sunt, nisi quod summus pontifex electus sit et factus sit de ⌊Alexandro Fernesio Paulus tertius⌋, homo senex, sed semper virtuti amicus, qui accepto pontificatu statim curiam reformare coepit multaque officia gravantia populum abrogasse dicitur et ad celebrandum concilium fertur esse consentiens. De ⌊Doria⌋ et ⌊Rodo⌋ eadem nova dudum vulgata sunt, quae et apud vos. De ⌊caesare⌋ scribitur, quod in ⌊Italiam⌋ et in ⌊Germaniam⌋ multum aurum miserit pro milite comparando. At nescitur, in quem usum, coniectura tamen est pro ⌊Hungaria⌋ occupanda. ⌊Ianussius⌋ vero rex, ⌊Grittone⌋ perempto, totam ⌊Transsilvaniam⌋ in potestatem recepit et eam partem, quae ⌊regi Romanorum⌋ adhaerebat. Nam ⌊Cancianus⌋ tarde in subsidium illis advenit. Dominus ⌊Laski⌋ adhuc liber non est. Sunt nunc aduc in ⌊Hungaria⌋ magnifici domini: ⌊Cracoviensis castellanus⌋ et palatinus Russiae ⌊dominus de Tarnow⌋, operam BCz, 249, p. 219 navantes, ut ⌊ipsum⌋ a nodo captivitatis solvant scribuntque ad nostrates se habere bonam spem ad liberandum eum et praesertim quia magnificus dominus Cracoviensis castellanus admittitur ad colloquendum cum eo. ⌊Turci⌋ ab ⌊Hungaris⌋ male tractantur, quibus ⌊rex Janussius⌋ medio sacramento pollicitus est, quod amplius cum ⌊Turco⌋ nihil commune habere debeat. Quid autem ⌊rex Romanorum⌋ cogitet et intendat, nec coniectura consequi datur, sed istud dudum latere nequaquam potest.
Valere Vestram Reverendissimam Dominationem optime optamus, quae dignetur nos ut quondam amare, quam nos redamabimus et officiis benevolis prosequemur.
Ex ⌊Cosczol⌋ circa ⌊Lancitiam⌋, in vigilia Natalis Christi 1534.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias⌋ Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis etc.
| |
| 29 | IDL 1270 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Opatów, 1535-01-27 |
received [1535]-02-07
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 163-166
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 8r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 7r-v
|
Prints: | 1 | AT 17 No. 55, p. 77-78 (excerpt; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 163
Reverendissime in Christo Pater et Domine, frater in Christo carissime et honorande.
Vestrae Reverendissimae Dominationi sanitatis integritatem atque omne felix et faustum precamur, nostram eaedem vetustam benevolentiam cum caritate fraterna offerentes.
Tametsi tunc quando Vestrae Reverendissimae Dominationis germanus ⌊Lanciciae⌋ apud nos fuit atrocissimo frigore correpti quadamque lassitudine gravati non omnia exacte de rebus, quae in ⌊Dania⌋ aut ⌊Lubeca⌋ cum Holsato principe gesta sunt et a Vestra Reverendissima Dominatione missa perlegeramus, tamen ad locum quietiorem pervenientes diligentius perlegimus et recensuimus. Quae qualia illa sunt, quae geruntur, iam Vestra Reverendissima Dominatio prudentia sua, dubio procul, ponderavit et quorsum tendant possibilibus coniecturis consecuta est, et plurimum laudamus Vestrae Reverendissimae Dominationis vigilem sollicitudinem, qua movetur, ne ea mala aliquando dum aliis occupati erimus, in iacturam regni ad nos transferantur. Quia tamen praevisa sagitta minus laedit, suasimus nos, ut Vestra Reverendissima Dominatio sacrae ⌊maiestati regiae⌋ ea omnia simul cum consilio suo patefaceret, ut sua maiestas Vestram Reverendissimam Dominationem tanto maiori affectu suae gratiae asciret, quanto intelligeret ipsam esse curiosam et vigilem in rebus suis et dominiorum suorum. Novit enim Vestra Reverendissima Dominatio, cum ageret apud ⌊caesarem⌋, eius scripta suae maiestati semper grata fuisse, maluit enim sua maiestas scire res exoticas a fonte quam a rivis, et ideo Vestra Reverendissima Dominatio frequentius suae maiestati scribat. Sed nos, qui ratione partim partimque rerum experientia dirigimur, nihil tale metuimus in nostrum malum inde oriturum, quia istorum foedera semper mutantia comperta sunt et nunc ex ⌊Vratislavia⌋ novum huc allatum est ⌊regem Angliae⌋ cum ⌊caesare⌋ foedus inisse et consortem primam ad torum revocasse quodque caesar relicto filio in ⌊Hispania⌋ ad septennium cum consorte in ⌊Germaniam⌋ venturus sit exercitus comparaturus. Aestas tamen futura ea mirabilia, quae contecta iacent, evome{bi}t. Nam et ⌊caesar⌋ et serenissimus ⌊rex Romanorum⌋ ad magna aspirant, classes et exercitus comparando. Quibus ⌊sanctissimus dominus noster⌋ nullum impedimentum faciet, sed concordiae tramites magna pietate custodiet, licet huc sine dubio curaturus est, ut primum aliqua in religione sic confusa fiat reformatio. Eadem enim facta, omnia reliqua cum honore et gloria ex sententia cedent.
BCz, 249, p. 164
Habet ⌊rex Romanorum⌋ in ⌊Hungaris⌋ exercitum ad quinque milia hominum. Nam hodie ex ⌊Cracovia⌋ litteras habuimus, quid praetendat, suspicio est, praesertim cum multi ⌊Hungari⌋ ad ⌊Ferdinandum⌋ deficiant, ⌊Lasky⌋ iam liberatus a carcere, cum dominis castellano Cracoviensi et palatino Russiae ad ⌊regem Iohannem⌋ ⌊Varadinum⌋ profectus est, ut illic recipiat condiciones suae manumissionis, durae enim condiciones, et suae condicioni impossibiles primum datae fuere, quales vero hae ultimae erunt, sciemus postea, quia nihil occultum est, quod non reveletur.
Hic dominus Casper creatus canonicus in ecclesia Vestrae Reverendissimae Dominationis Culmensi venit ad nos cum iuribus suis, quae habet ab antecessore Vestrae Reverendissimae Dominationis et per Vestram Reverendissimam Dominationem confirmatis, supplicans, ut pro eodem ad Vestram Reverendissimam Dominationem intercederemus, quod eius gratia assequatur canonicatum et praebendam Culmensem, quae paulo ante vacavit et de eadem Vestra Reverendissima Dominatio providerit, ipso et ipsius iure superinscribed⌈iureiure superinscribed⌉ neglecto, cuidam suo familiari. Ius siquidem ipse, ex quo creatus est, bonum habet et licet in mense pontificis vacaverit, retinere eam praebendam potest, Vestrae autem Reverendissimae Dominationis provisus eam retinere non poterit, ita enim ex iuribus suis coram nobis exhibitis colligimus. Atque ideo commendamus iustitiam eius Vestrae Reverendissimae Dominationi, nam plana est, velit gratia et ope sua ipsum in canonicum recipere et sua coadiutoria, quam habet ad alium canonicatum, sit in potestate Vestrae Reverendissimae Dominationis. Rem enim aequam et iustam faciet, et fomitem litibus submovebit. Nam vir maturus est et doctus quam poterit ecclesiae prodesse, ut cognoscat nostram intercessionem sibi ex usu esse.
⌊Magistratus Toronensis⌋ nuper nobis rescripsit citans Vestram Reverendissimam Dominationem in testem, quod omnia providet et curet in ea civitate, quae ad cultum divinum et religionem sunt, ita bene et dextere, ut nihil desiderandum sit, suorum maiorum observationi vetustae et bonis exemplis inhaerendo. Quodque sacerdotes probos debito honore afficiant, ut caerimonias vetusto usu habitas sine ulla diminutione asservent, inquientes, quod Vestra Reverendissima Dominatio nequaquam ut eorum pastor aliud pateretur. Si ita est, ut dicunt, laudamus, et eis gratulamur.
BCz, 249, p. 165
Non laxentur tamen eis habenae in deterius, et Georgium scribam miro affectu excusant, resipiscere enim deberet priori periculo doctus.
Vestra Reverendissima Dominatio nobis saepius scribat, argumenta enim apud ipsam frequentia, quae scribendi materiam offerent et praesertim si quid subinde de rebus ultramarinis innovabitur, quia utique nostra interest talia non ignorare, ex aliena cudina in nos transferri ad incommodum regni ex insidiis posset. Deus servet incolumem Vestram Reverendissimam Dominationem longaeve, quae sibi de nobis persuadeat, ut nos alias comprobavit. Eandem enim caritatem semper erga eandem servaturi firmiter sumus.
Ex ⌊Opatow⌋, 27 Ianuarii 1535.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias⌋ Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis etc.
| |
| 30 | IDL 1291 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Gniezno, 1535-03-17 |
received [1535]-04-16
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 167-170
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 19r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 20r-v
|
Prints: | 1 | AT 17 No. 160, p. 226-227 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Meminimus Vestram Reverendissimam Dominationem nobis scripsisse, quod una cum magnifico domino ⌊Mariemburgensi palatino⌋ commissum a sacra ⌊maiestate regia⌋ habeat, ut ⌊Gdanum⌋ accedat, et statum sanctae religionis, qui modo illic habetur, cognoscat et emendet. Libenter itaque sciremus, quid Vestra Reverendissima Dominatio ea in re fecerit. Defertur enim ad nos, quod quidam cives nituntur suae haeresis consilio inducere modum sub utraque specie communicandi et ceteros prohibitos errores in perniciem ecclesiae et religioni excitandi. Quapropter Vestra Reverendissima Dominatio dignetur bona ratione elidere istas eorum pravas intentiones, de facili enim qui sint, ex fructibus eorum eos cognoscet. Metuendum enim est, si dudum dissimulabitur, ne deteriora prioribus emergant et praesertim sacra ⌊maiestate regia⌋ hisce temporibus aliis negotiis, ut ipsa non ignorat, distracta et occupata existente. Habebit Vestra Reverendissima Dominatio a domino Deo praemium et laude non infima dignabitur.
Ex nundinis vero Vratislaviensibus nobis scribitur, quod ⌊imperialis maiestas⌋ omnino hoc vere ventura sit in ⌊Italiam⌋ cum exercitu non spernendo et quod iam sua maiestas habeat in ⌊Germania⌋ sedecem milia militum mercenariorum, sed nescitur, quid sua maiestas intendat. Scribitur etiam, quod principes Germaniae propter universalem concordiam in ⌊Germania⌋ restituendam sollicitent ⌊caesaream maiestatem⌋ pro concilio celebrando quodque spes habeatur caesarem istud facturum, etia paper damaged⌈[ia]ia paper damaged⌉m si ⌊sanctissimus dominus⌋ noster renueret.
Scribitur etiam, quod parlamen paper damaged⌈[amen]amen paper damaged⌉tum ⌊Galliae⌋ multos insignes viros propter haeresim Luterianam(!) damna paper damaged⌈[mna]mna paper damaged⌉verit et igni tradiderit idemque et reverendissimus ⌊dominus Leodiensis⌋ et serenissimus ⌊rex Portugaliae⌋ fecisse dicitur. Sparguntur enim ista dogmata passim per universum mundum, quae homines corrumpunt. Sacra tamen ⌊maiestas regia⌋, serenissimus dominus noster, his diebus ad omnes dignitarios et capitaneos edictum misit severum, dogmata et libros prohibendo, et iubet punire severe tali haeresi contaminatos atque a studiis haereticorum revocat adulescentes sub poena perpetui exilii. Et iam aliquot redierunt ex ⌊Vitemberga⌋.
BCz, 249, p. 168
Scribitur etiam nobis, quod quidam adulescens doctus, Anani text damaged⌈[i]i text damaged⌉anus appellatus, natione Gallus, cum ⌊Melanctone⌋ ab ⌊lanthgrabio Hessiae⌋ veniens, ⌊Lipsiae⌋ vita functus est. Cui cum negata sit sepultura ⌊Lipsiae⌋ propter haeresim, a Luteranis in ⌊Vitembergam⌋ solemniter ductus est et illic magna pompa sepultus, quem ⌊Melancton⌋ funebri oratione deplorans Polonum apostolum appellavit, nam ipse adulescens, quia domino ⌊Lasky⌋ servivit, pro Polono in studio Vitembergensi habitus est, inquiens ⌊regnum Poloniae⌋ ex morte eius recepisse irrecuperabilem iacturam. Ipsum enim superinscribed⌈enimenim superinscribed⌉ asserens ad id fuisse doctum, ut Polonos sua doctrina in viam salutis restitueret et ab errore evelleret.
Intelleximus istic vobis a sacra ⌊maiestate regia⌋ in ⌊Marienborga⌋ conventum esse indictum, quare autem sit indictus nunc, rationem nobiscum exquirimus. Vestra tamen Reverendissima Dominatio nobis scribere non dedignetur rationem eius conventus.
Residentes hic circa hanc sanctam ecclesiam in loco avio, pauca scire possumus, quae in mundo aguntur, igitur nobis pergratum erit, quando nobis saepius scribet. Et feliciter valeat nosque fraterne diligat.
Ex ⌊Gneszna⌋, 17 Martii 1535.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
| 31 | IDL 6495 | Ioannes DANTISCUS to Maciej DRZEWICKI, 1535-05-15 — 1535-06-07 Letter lost |
Letter lost, mentioned in IDL 1311: Rem maxime gratam Vestra Reverendissima Dominatio fecit nos suis litteris visendo suumque vetustum affectum declarando, and IDL 1315: Posteaquam Vestra Reverendissima Dominatio ultimo nobis scripserit, reddendo rationem eorum, quae ex sacrae maiestatis regiae domini nostri clementissimi mandato apud Gdanenses egerit et profecerit, scripsimus Vestrae Reverendissimae Dominationi gratias agentes, quod nos certiores de rebus illic actis et quam spem sibi pollicetur de suis gentilibus, sed quoniam de Romana ecclesia disputant, videntur illi suo modo derogare velle, modo possint |
| |
| 32 | IDL 1311 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Łowicz, 1535-06-09 |
received 1535-06-15
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 181-184
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 43r-v
| | 3 | register with excerpt in Latin, Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 42r-v
|
Prints: | 1 | AT 17 No. 328, p. 427-429 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
Rem maxime gratam Vestra Reverendissima Dominatio fecit nos suis litteris visendo suumque vetustum affectum declarando, quem quidem affectum nos magni facimus, irae enim amantium, ut illud Terentianum est, faciunt amoris reintegrationem, Vestra igitur Reverendissima Dominatio vetusto nos amet amore et nos respondebimus, quia ex corde quicquid rancoris natum fuit, evulsimus neque aliter sibi Reverendissima Dominatio Vestra persuadeat de nobis. Quod vero ad nostri nepotis scholastici negotium attinet, inveniemus modum, quo beneficium sibi exhibitum liberaliter recompensemus, Vestra itaque Reverendissima Dominatio boni consulat, quod cum ea nuper super ea re liberius commentati simus.
Exspectabamus Vestrae Reverendissimae Dominationis et magnifici domini ⌊palatini Marienborgensis⌋ earum rerum exitum cognoscere, quas cum ⌊magistratu Gdanensi⌋ mandato sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ egistis et maxime in religionis statu, sed ex Vestrae Reverendissimae Dominationis scriptis atque ex responso Vestris Dominationibus dato per magistratum non aliud colligere possumus, quam quod illa ⌊civitas⌋ sit et manet in ambigua religione et praesertim, quod auctore pernicioso monacho ⌊Pancratio ⌋carere non vult, verendum itaque est, ne civitas magistratu connivente in deteriora ... illegible⌈...... illegible⌉ labatur. Et ideo Vestris Dominationibus, qui isti patriae praesidetis, invigilandum est utraque aure, ut emendatio fiat, cf. Cic. Off. 1.81 Quamquam hoc animi, illud etiam ingenii magni est, praecipere cogitatione futura et aliquanto ante constituere, quid accidere possit in utramque partem et quid agendum sit, cum quid evenerit, nec committere, ut aliquando dicendum sit “non putaram”.; V. Max. 7.2.2 Scipio vero Africanus turpe esse aiebat in re militari dicere “non putaram”, videlicet quia explorato et excusso consilio quae ferro aguntur administrari oportere arbitrabatur. Summa ratione: inemendabilis est enim error, qui violentiae Martis committitur.; Sen. Dial. 4.31.4 Turpissimam aiebat Fabius imperatori excusationem esse “non putaui”, ego turpissimam homini puto. Omnia puta, exspecta ⌊ne veniat dicendum: non putaramcf. Cic. Off. 1.81 Quamquam hoc animi, illud etiam ingenii magni est, praecipere cogitatione futura et aliquanto ante constituere, quid accidere possit in utramque partem et quid agendum sit, cum quid evenerit, nec committere, ut aliquando dicendum sit “non putaram”.; V. Max. 7.2.2 Scipio vero Africanus turpe esse aiebat in re militari dicere “non putaram”, videlicet quia explorato et excusso consilio quae ferro aguntur administrari oportere arbitrabatur. Summa ratione: inemendabilis est enim error, qui violentiae Martis committitur.; Sen. Dial. 4.31.4 Turpissimam aiebat Fabius imperatori excusationem esse “non putaui”, ego turpissimam homini puto. Omnia puta, exspecta ⌋. Religionis enim integritate, ut Vestra Reverendissima Dominatio novit, gentium status firmantur et religionis mutatione infirmantur et plerumque dissolvuntur. Placet siquidem nobis opera et studium Vestrarum Dominationum simul et industria, qua usi estis, ut eius ⌊civitatis⌋ status et fides erga ⌊maiestatem regiam⌋ firmaretur, maxime his temporibus, quando ubique furor pro ratione vigeat et ideo sacra maiestas regia per Vestras Dominationes bono consilio, quid facere debeat, erat instruenda. Sed nostra aetas, iam in viribus hebes orig. ebes⌈hebeshebes orig. ebes⌉, non patitur, ut illuc aliquando veniamus, ubi tamen proficere possemus, quia vitae nostrae solemus praeponere bonum statum ⌊reipublicae⌋ neque hunc laborem horreremus. Verum Vestrae Dominationes, quae sapientissimae sunt, dubio procul salutem suae gentis ex omni parte conservabunt et sacram ⌊maiestatem regiam⌋ a sollicitudine liberabunt.
Quae nova hic habemus, Vestrae Reverendissimae Dominationi mitto et eadem ex urbe specialiter nobis scripta sunt. Dominus Deus prosperet ⌊caesaream maiestatem⌋, ut praevaleat in istos Philisteo<s> funda et lapide. Utinam et vestrum bellum, quod ⌊Lubucenses⌋ stulte BCz 249, p. 182 et cum incommodo suo in perniciem multorum nutriunt, aliquando cesset, quatenus navigatio restituatur.
Reverendissimus dominus ⌊archiepiscopus Upsaliensis⌋ nuper nobis scribens egit Vestrae Reverendissimae Dominationi gratias, quod ipsum humaniter, dum ⌊Gdani⌋ esset, habuerit et tractaverit et quod nostri in simposiis una cum reverendissimo ⌊domino Lubucensi⌋ non fuerit oblita, quam ob rem gratias habemus. Nos quoque Vestrae Reverendissimae Dominationis in bona occasione non erimus immemores, bonum pro bono reddentes. Hodie etiam habemus a reverendissimo ⌊domino Cracoviensi⌋ nuntium et magna animi gratitudine intelleximus suam reverendissimam dominationem satis recte ex tam gravi aegritudine convaluisse, quem nobis Dominus Deus longaeve servet incolumem.
Cum Vestra Reverendissima Dominatio nobis scribere volet, poterit ad dominum Lipowyecz, vel ad cancellarium reverendissimi ⌊episcopi Vladislaviensis⌋, dominum Stanislaum Dambrowsky, qui ⌊Vladislaviae⌋ manet, litteras mittere hidden by binding⌈[ere]ere hidden by binding⌉ et illorum cura nobis subinde transmittentur. Et felicissime valeat nosque fraterne amet.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
Postscript:
Ineptias Pasquilli libenter legi, quae qualiscunque sunt, ex theologia quaesitae non offendunt. Similiterque libenter legi ⌊⌋, Evangelio conveniens. Igitur habemus gratias, quod nobis seria et iucunda impartitur.
| |
| 33 | IDL 1315 | Maciej DRZEWICKI to Ioannes DANTISCUS, Inowłódz, 1535-06-13? |
received [1535]-06-24
Manuscript sources: | 1 | fair copy in Latin, autograph, BCz, 249, p. 185-188
| | 2 | copy in Latin, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 45r-v
|
Auxiliary sources: | 1 | register in Polish, 20th-century, B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1535, f. 44r-v
|
Prints: | 1 | AT 17 No. 344, p. 443-445 (in extenso; Polish register) |
|
Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus
BCz, 249, p. 185
Reverendissime in Christo Pater et Domine, amice et frater in Christo carissime et plurimum honorande.
Vestrae Reverendissimae Dominationi sanitatis integritatem atque omne felix et faustum precamur nostrumque fraternum amorem vetustae observationis offerimus.
Posteaquam Vestra Reverendissima Dominatio ultimo nobis scripserit, reddendo rationem eorum, quae ex sacrae ⌊maiestatis regiae⌋ domini nostri clementissimi mandato superinscribed⌈mandatomandato superinscribed⌉ apud ⌊Gdanenses⌋ egerit et profecerit, scripsimus Vestrae Reverendissimae Dominationi gratias agentes, quod nos certiores <fecerit> de rebus illic actis et quam spem sibi pollicetur de suis gentilibus, sed quoniam de Romana ecclesia disputant, videntur illi suo modo derogare velle, modo possint. Spiritus Sancti igitur gratia opus est, ut fantastici eorum conceptus el paper damaged⌈[l]l paper damaged⌉iminentur et bonis illuminentur consiliis, ne eis contingat, ut vocatis ad nuptias sese excusantibus aut illis, qui dum sponte vocati non venirent, compellerentur.
Misimus nos ⌊reverendissimo domino Cracoviensi⌋ exemplum eius curae et diligentiae vestrae, ad nos perscriptae, ut sua reverendissima dominatio cognoscat, vos bene egisse et sacram ⌊maiestatem regiam⌋ non dissimulasse, immo et edicta per suam maiestatem superiori tempore promulgata in eam vim, ut se nostrates contineant ab universitatibus infectis haeresi, et praesertim Witembergensi, passim in ⌊Germania⌋ imprimuntur et cum superinscribed⌈cumcum superinscribed⌉ laude nostri principis circumferuntur.
Scripsimus etiam Vestrae Reverendissimae Dominationi nova de ⌊Turca⌋ et ⌊Persa⌋. Sed id confirmatur, quod ⌊Turcus⌋, circumventus mirabili astu et stratagemate a... illegible⌈...... illegible⌉ a ⌊Persa⌋, mirabiliter corruit, ut ex impressis libellis videri potest. Misimus enim nos unum ⌊fratri⌋ domini ⌊Iost⌋, ita eius fratre domino Iosto volente, perlecto tamen. Misissemus etiam et Vestrae Reverendissimae Dominationi, sed non habuimus, qui Germanice scribere sciret. Res itaque ad hoc devenit, ut ⌊Turcus⌋ per magnas pollicitationes medio serenissimi ⌊regis Romanorum⌋ quaerit et mendicat pacem a ⌊caesare⌋ nostro Christiano et interim novum exercitum comparat, volens, ut novem decimum expediant, caesar autem noster una cum ⌊summo pontifice⌋ et plerisque principibus Christianis habet classem instructam de 250 velis potentissimam, ut aiunt et ubi ⌊Gallus⌋, quod formidandum est, impedimentum non obiecerit, Domino Deo iuvante, Christiani prospere hostem sub hac occasione invadent et vincent. Sed fortassis Vestra Reverendissima Dominatio et haec sollertiae suae usu non ignorat, tamen neque nos voluimus istud eidem esse pro nostro officio occultum, ut laeto animo vivat.
Hodie nobis attulit regias litteras ⌊Casper Lisman⌋ sacerdos Thoronensis, quarum litterarum Vestrae Reverendissimae <D(ominatio)ni> exemplum mittimus. Voluit enim apud nos contra intrusum in praebendam Culmensem citationem, sed nequaquam eidem dedimus, nol{l}entes, ut Vestra Reverendissima Dominatio exinde animo turbaretur, sed eundem remisimus ad gratiam BCz, 249, p. 186 et tribunal Vestrae Reverendissimae Dominationis, ut illic contra intrusum, si opus habet, agat, ubi vero se gravatum senserit, eidem appellare licebit. Sed mea sententia est, quia creatio Vestrae Reverendissimae Dominationis eidem ius ad rem dedis written over t⌈tss written over t⌉se videtur, ut eundem exspectantem faciat alterius vacaturae superinscribed in place of crossed-out ionis⌈ionisuraeurae superinscribed in place of crossed-out ionis⌉ praebendae et sic provisus Vestrae Reverendissimae Dominatio)nis non inquietabitur.
Obiecimus nos sibi ⌊Caspari Lisman⌋, quod habeatur suspectus in observatione religionis et quod fama ipsum prodat in sermonibus aliquando impertinentia et apocripha docere. Ipse cum lacrimis diluebat suam innocentiam, paratum se exhibens parere Vestrae Reverendissimae Dominationis emendationi, hoc aegre ferens, quod Vestra Reverendissima Dominatio paterne cum ipso non agat, quodque ipsum ad se non advocet et eum corripiat paterne privatim. At ita ex caritatis officio esse deberet, nam et ovis errans inventa, ad caulas in humeris reportata, magnum solatium inventori et amicis fecisse, testante sacro evangelio, perhibetur. Lucretur itaque Vestra Dominatio Reverendissima hanc ovem et emendatam, si qua in parte errat, ad caulas reducat et verbi Dei contionatorem faciat. Nam et ille monachus Gdanensis impurus est et in deteriora in dies, uti dicitur magistratu stertente, labitur, hic autem ⌊Caspar⌋ coram nobis obtulit se oboedienter pariturum emendationi, ubi opus Vestra Reverendissima Dominatio esse censebit. Tales igitur, qui sponte volunt se emendare audie<n>di sunt et reformandi. Sed non dubitamus, quod Vestra Reverendissima Dominatio scopum tanget pro prudentia sua et nobis non imputabit, quod ita libere ad eandem scribimus optimeque eandem valere optamus et rogamus, ut ad nos frequentius scribat.
Vestrae Reverendissimae Dominationis bonus frater ⌊Mathias Dei gratia archiepiscopus Gnesnensis⌋ etc.
| |
BCz 249, p. 40
BCz 249, p. 39
BCz, 249, p. 68
BCz, 249, p. 67
BCz, 249, p. 90
BCz, 249, p. 89
BCK, 1595, p. 40
BCK, 1595, p. 39
BCz, 249, p. 92
BCz, 249, p. 91
BCz, 1595, p. 146
BCz, 249, p. 104
BCz, 249, p. 101
BCz, 249, p. 102
BCz, 1595, p. 182
BCz, 1595, p. 181
BCz, 1595, p. 179
BCz, 249, p. 126
BCz, 249, p. 123
BCz, 249, p. 124
BCz, 1595, p. 1 unnumbered after 420
BCz, 1595, p. 420
BCz, 1595, p. 419
AAWO, AB, D. 64, f. 7v
AAWO, AB, D. 64, f. 7r
BCz, 1595, p. 426
BCz, 1595, p. 425
BCz, 1595, p. 438
BCz, 1595, p. 437
BCz, 1595, p. 440
BCz, 1595, p. 439
BCz, 1595, p. 474
BCz, 1595, p. 471
BCz, 249, p. 130
BCz, 249, p. 127
BCz, 249, p. 128
BCz, 249, p. 138
BCz, 249, p. 137
BCz, 1595, p. 584
BCz, 1595, p. 581
BCz, 1595, p. 582
BCz, 249, p. 146
BCz, 249, p. 143
BCz, 249, p. 144
BCz, 249, p. 150
BCz, 249, p. 147
BCz, 244, p. 5
BCz, 244, p. 6
BCz, 249, p. 192
BCz, 249, p. 189
BCz, 249, p. 204
BCz, 249, p. 201
BCz, 249, p. 202
BCz, 249, p. 208
BCz, 249, p. 205
BCz, 249, p. 158
BCz, 249, p. 155
BCz, 249, p. 156
BCz, 249, p. 220
BCz, 249, p. 217
BCz, 249, p. 218
BCz, 249, p. 219
BCz, 249, p. 166
BCz, 249, p. 163
BCz, 249, p. 164
BCz, 249, p. 165
BCz, 249, p. 170
BCz, 249, p. 167
BCz, 249, p. 168
BCz 249, p. 184
BCz 249, p. 181
BCz 249, p. 182
BCz, 249, p. 188
BCz, 249, p. 185
BCz, 249, p. 186