BCz, 1595, p. 496

Magnifico et excellentissimo iu(ris) or iu(rium)⌈iu(ris)iu(ris) or iu(rium)⌉ doctori, domino Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Iohanni DantiscoIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋ serenissimi Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊regis PoloniaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ secretario uti fratri honorando etc.

In aula Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊regis PoloniaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ cito

BCz, 1595, p. 495

Magnifice domine etc.

Abeunti London (Londinium), city in England, on the Thames river⌊hincLondon (Londinium), city in England, on the Thames river⌋ Dominationi Vestrae commendavi negotium Theodorici Mueler mercatoris Gedanensis, quod iterum per cf. Michał SANDER to Ioannes DANTISCUS London, 1522-10-20 — 1523-02-08, CIDTC IDL 6821, letter lost⌊litterascf. Michał SANDER to Ioannes DANTISCUS London, 1522-10-20 — 1523-02-08, CIDTC IDL 6821, letter lost⌋ superioribus diebus ad eandem meas commendari apprime cupiebam, quas spero ad manus Dominationis Vestrae pervenisse. Iis etenim significaveram Dominationi Vestrae, ut aliquas litteras caesaris commendaticias ad hunc regem et cardinalem mitti curaret, quarum gratia pauper senex iustitiam contra bonorum suorum detentores assequeretur. Is hactenus nullam expeditionem huius sui negotii reportare potuit, quod integro biennio et amplius prosecutus est et prosequi non cessat, sed frustra. Quo fit, ut pietatis et patriae intuitu, quia nostra written over i⌈iaa written over i⌉s est, cogar eundem iterum atque iterum commendare Dominationi Vestrae, quae dignetur pro amicitia nostra procurare litteras aliquas serenissimi Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊regis PoloniaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ ad regem istum ac ad cardinalem, quibus huius pauperis senis negotium eisdem enixe commendetur pro iustitia, quam ipse continue petit et non invenit. Alioqui miser laterem lavat et in oleo et opera iacturam fecit, in quo faciet Dominatio Vestra mihi rem quam gratissimam et illi profuturam admodum, quia hac via facile sperat finem aliquem bonum huiusce suae negotiationis habiturus et Dominatio Vestra de tali pietatis opere mercedem a Deo optimo est habitura. Quam bene valere semper cupio, cuique me offero et unice commendo.

Ex London (Londinium), city in England, on the Thames river⌊Londino AngliaeLondon (Londinium), city in England, on the Thames river⌋, 9 Februarii MDXXIII.

Deditissimus tamquam frater Michał Sander (Michał Sanderi) (†ater 1531-07-25), servant of cardinal Thomas Wolsey (1523), and later of cardinal Lorenzo Campeggi; in 1521 attend the Imperial diet in Worms; 1503 notary and procurator of the Sacred Roman Rota; master of ceremony of the papal chapel; secretary(?) of pope Leon X; 1509 Ermland canon and representative of Ermland Church in Rome; 1513 dean of St. Thomas, and canon of St. Peter in Strasburg; 1513 dean of the Wrocław Chapter; canon at the collegiate chapter in Głogów (KOPICZKO 2, p. 280)⌊Michael SandriMichał Sander (Michał Sanderi) (†ater 1531-07-25), servant of cardinal Thomas Wolsey (1523), and later of cardinal Lorenzo Campeggi; in 1521 attend the Imperial diet in Worms; 1503 notary and procurator of the Sacred Roman Rota; master of ceremony of the papal chapel; secretary(?) of pope Leon X; 1509 Ermland canon and representative of Ermland Church in Rome; 1513 dean of St. Thomas, and canon of St. Peter in Strasburg; 1513 dean of the Wrocław Chapter; canon at the collegiate chapter in Głogów (KOPICZKO 2, p. 280)⌋, decanus Wratislaviensis etc.

AAWO, AB, D.66, f. 84v

Magnifico domino Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioanni DantiscoIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋, serenissimi Polonie regis ad caesaream maiestatem oratori, meritissimo domino et confratri observandissimo in aula caesaree maiestatis Placentiae vel ubi fuerit Bononiae

AAWO, AB, D.66, f. 83r

Salutem dico plurimam.

Sedebam nudiustertius solus, etsi adessent veteris et novi testamenti bonorumque auctorum libri, solus tamen, maestus tristique spiritu ossium exsiccatore meam deplorans sortem, quae hunc in angulum me detrusit, ubi non sine desidiae nota velim nolim desidere cogor, atque animo revolvens, qualiter hinc salvis omnibus abire mihi liceat, supervenit nuntius litterarum fasciculum adferens, quem dissolvendo peregrinas quasdam conspicio. Primum illas resigno comperioque Tuae Dominationis esse, pro cuius salute fui semper sollicitus. Bone Deus! In tantam primo aspectu rapior hilaritatem, quantam dictis consequi nequeo. Legi easdem auidissime, dumque chyragra te corripi aduerto, vix me a lachrimis contineo, q(uonia)m iuventutis nostrae delictorum poenam sentimus et experimur. Sane verum esse sentio quod ille (quem ridebam cum citaretur) dixit: “Gaudeant qui malo utuntur regimine” etc. Neque profuit sedulo orasse Dominum, ne reminisceretur peccatorum nostrorum, sumeret de peccatis nostris vindictam superinscribed⌈vindictam ms. vindectam(!) ⌈vindictamvindictam ms. vindectam(!) ⌉vindictam superinscribed⌉, neve memor foret paper damaged⌈[t]t paper damaged⌉ iuventutis nostrae delictorum, quia exaudiri utpote peccatores non merebamur. En ergo patimur ob contempta precepta, quibus pueri docebamur, quo frugalitati studeremus, cf. Hor. Epist. sperne voluptates: nocet empta dolore voluptas ⌊sperneremus autem voluptates, nocet enim empta dolore voluptas.cf. Hor. Epist. sperne voluptates: nocet empta dolore voluptas ⌋ Supra poenam et scommata excipimus quandoquidem hos morbos crapulosae, luxuriosae intemperantisque esse retroactae vitae signa contendunt AAWO, AB, D.66, f. 83v utcumque Deo grati, quod et olim nos adhuc poterimus quibus audire vacat nostros referre. Labores sunt tot et tanta, que impediunt me, quominus Tuae Dominationis monitis sim audiens. Ea si referre deberem, dies me deficeret. Veniam tamen, favente Deo, quamprimum licuerit prae aegritudine, cui accessit nescio quale ulcus de proximo intra forte biduum secundario secundum mense Maio praeterito inscidit chyrurgicus et curauit recte, an non Deus scit molestius nunc quam prius umquam me me torquet affligitque hidden by binding⌈[que]que hidden by binding⌉ sic, ut equo incidere foret difficile et veniam mutandus quidem est aer eo written over ...(?)⌈...(?)oo written over ...(?)⌉ animo ut una simul in nostram proficiscamur regionem a qua per triginta erravi annos ad integram sanitatem recuperandam quemadmodum olim Bernardus Schulteti quem post egregiam Gdanensis cervisiae potationem et 24 horarum dormitionem ita podagra chyragraque deseruit ut numquam postea per annos XXV seu XXX, quibus postea vixerit, molestarit vexaverit vel cruciarit.

Nova hinc scribere est aquam in mare deduce hidden by binding⌈[ce]ce hidden by binding⌉re. Sperabant Itali primo caesaris appulsu ab oppressionibus liberari, sed accidit aliter hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉. Continet caesar suum exercitum suum innocuum AAWO, AB, D.66, f. 84r sub spe concordiae ac pacis, quam dicimus omnes: pax, pax. Timeo vehementer, quod non est cf. Is 39.8 et dixit Ezechias ad Isaiam / bonum verbum Domini quod locutus est / et dixit fiat tantum pax et veritas in diebus meis; Is 32.17-18 et erit opus iustitiae pax et cultus iustitiae silentium / et securitas usque in sempiternum / et sedebit populus meus in pulchritudine pacis / et in tabernaculis fiduciae et in requie opulenta ⌊pax ut propheta Esaias habetcf. Is 39.8 et dixit Ezechias ad Isaiam / bonum verbum Domini quod locutus est / et dixit fiat tantum pax et veritas in diebus meis; Is 32.17-18 et erit opus iustitiae pax et cultus iustitiae silentium / et securitas usque in sempiternum / et sedebit populus meus in pulchritudine pacis / et in tabernaculis fiduciae et in requie opulenta ⌋ , interea autem, dum consultat caesar et exercitus contatur, facultas certis permittitur nebulonibus grassandi, depredandi, abigendi, captivandi et ceterorum id genus malorum, que horret dicere, exercendique crudelitates maiores, quam facerent Turche. Et cum possit caesar huiusmodi prohibere, nonne videtur consentire? Fatuunt, ut caesar executionem aliquam frigat, utque eius exercitus ab armis abstineat, quo liberius et securius opprimantur miseri rustici civesque a praesidiariis civitatum militibus. Quid dicam? Nescio, non enim tutum est dicere. O, quam prudenter monuit ille, dicens: “ cf. Luc. 1.281 dum trepidant nullo firmatae robore partes, / tolle moras: semper nocuit differre paratis. / [par labor atque metus pretio maiore petuntur.] / bellantem geminis tenuit te Gallia lustris, / pars quota terrarum! facili si proelia pauca / gesseris euentu, tibi Roma subegerit orbem; Ov. Ep. 4.147 tolle moras tantum properataque foedera iunge– / qui mihi nunc saevit, sic tibi parcat Amor!; Ov. Met. 13.556 credidit Odrysius praedaeque adsuetus amore / in secreta venit: tum blando callidus ore / 'tolle moras, Hecabe,' dixit 'da munera nato! / omne fore illius, quod das, quod et ante dedisti, / per superos iuro.' ⌊Tolle morascf. Luc. 1.281 dum trepidant nullo firmatae robore partes, / tolle moras: semper nocuit differre paratis. / [par labor atque metus pretio maiore petuntur.] / bellantem geminis tenuit te Gallia lustris, / pars quota terrarum! facili si proelia pauca / gesseris euentu, tibi Roma subegerit orbem; Ov. Ep. 4.147 tolle moras tantum properataque foedera iunge– / qui mihi nunc saevit, sic tibi parcat Amor!; Ov. Met. 13.556 credidit Odrysius praedaeque adsuetus amore / in secreta venit: tum blando callidus ore / 'tolle moras, Hecabe,' dixit 'da munera nato! / omne fore illius, quod das, quod et ante dedisti, / per superos iuro.' ⌋ ” etc. Fama est caesarem Mantuam potius quam Bononiam profecturum, ut fratri in Wienna Austriae a Turchis obsesso ferat suppetias, sicque coactum admitterem ducis M(edio)l(ani)⌈M(edio)l(ani)M(edio)l(ani)⌉ negotium in manus pontificias committere, Alessandria (Alexandria), city and castle in northern Italy, Piedmont, 60 km N of Genoa⌊AlexandriamAlessandria (Alexandria), city and castle in northern Italy, Piedmont, 60 km N of Genoa⌋ quoque et Papiam ad magnam suae maiestatis reputationem. Tuam) Dominationem oro vehementer, velit me reddere certiorem de Turcarum progressu, de Germanorum Prussiorumque religione et quam bene audiant ecc(lesiasti)ci⌈(lesiasti)ci(lesiasti)ci⌉ inter illos populos, et an dominus praepositus de Walkirch adhuc sequatur caesaris aulam. Titubat manus et tremat, non possum esse prolixior. Feliciter valeat Tua Dominatio et has nostras ineptias boni consulat.

Nizza Monferrato (Nizza Paglia, Nissa dla Paja), town in northwestern Italy, Piedmont, 63 km SE of Turin⌊Nitiae PallearumNizza Monferrato (Nizza Paglia, Nissa dla Paja), town in northwestern Italy, Piedmont, 63 km SE of Turin⌋, XX Octobris 1529.

Eiusdem Dominationis Tuae servitor et confrater M. Sander(i) decanus Wratislaviensis canonicus Warmiensis on the margin⌈Eiusdem Dominationis Tuae servitor et confrater Michał Sander (Michał Sanderi) (†ater 1531-07-25), servant of cardinal Thomas Wolsey (1523), and later of cardinal Lorenzo Campeggi; in 1521 attend the Imperial diet in Worms; 1503 notary and procurator of the Sacred Roman Rota; master of ceremony of the papal chapel; secretary(?) of pope Leon X; 1509 Ermland canon and representative of Ermland Church in Rome; 1513 dean of St. Thomas, and canon of St. Peter in Strasburg; 1513 dean of the Wrocław Chapter; canon at the collegiate chapter in Głogów (KOPICZKO 2, p. 280)⌊M. Sander(i)⌈Sander(i)Sander(i)⌉Michał Sander (Michał Sanderi) (†ater 1531-07-25), servant of cardinal Thomas Wolsey (1523), and later of cardinal Lorenzo Campeggi; in 1521 attend the Imperial diet in Worms; 1503 notary and procurator of the Sacred Roman Rota; master of ceremony of the papal chapel; secretary(?) of pope Leon X; 1509 Ermland canon and representative of Ermland Church in Rome; 1513 dean of St. Thomas, and canon of St. Peter in Strasburg; 1513 dean of the Wrocław Chapter; canon at the collegiate chapter in Głogów (KOPICZKO 2, p. 280)⌋ decanus Wratislaviensis canonicus WarmiensisEiusdem Dominationis Tuae servitor et confrater M. Sander(i) decanus Wratislaviensis canonicus Warmiensis on the margin⌉

BCz, 243, p. 116

Serenissimi Poloniae regis ad pontificem maximum et caesaream maiestatem oratori, domino Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌊Ioanni DantiscoIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland⌋, domino suo et tamquam fratri honorando

Bononiae

BCz, 243, p. 113

Magnifice domine tamquam frater honorande. Salutem.

Quod Tua Dominatio Silvam mihi dono mittere dignata est, habeo gratiam, quae quam mihi placeat, haud facile dixe dixerim. Si scirem apte, ne dicam eleganter, erudite atque ornate vel soluta vel ligata dictione dicere, cognosceret Tua Dominatio, quibus personam tuam Silvamque ipsam laudibus attollerem. At nihil recte fit invita Minerva, praesertim arte deficiente, calamum reprimere cogor. Non tamen cessabo, cf. Verg. A. IV 336 dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus ⌊dum spiritus hos regat artuscf. Verg. A. IV 336 dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus ⌋, laudum tuarum praeconem agere verbalem, quandoquidem scriptura tuas laudes, tuam optimam famam tuaque egregia facinora perennare nequeam. Quo autem in pretio Silvam habent eruditi litterarum partium, olim intelleget Tua Dominatio, quae ut videat iam principiatum, amici unius mitto iudicium, quod si forsan debile putabitur, sequetur: „brevi validius, elucubratius, demorsos etiam ungues, ni fallor, sapiens”.

Caesarem 24 praeteriti mensis imperiali coronatum infula fama est certa, felici, ut speramus, auspicio. Hic dies tametsi divo Mathiae apostolo sacer celebrisque exstitit, ab hostibus Christianae religionis ominosus reputatur, quasi necesse sit, christicolas omnes eo die furere. Attamen falsa ducuntur stultaque opinione; non refert canum impiorumque latratus. Bene sperandum est, quod scilicet caesar per manus summi pontificis impositione Sancto repletus Spiritu invicto et intrepido animo sit hostes perfidos aggressurus profligaturusque ad totalem illorum ruinam usque, Omnipotentis Dei ac summi pontificis suffragio altoque consilio.

Magnam revera laudem et auctoritatem Tuae Dominationis Silvam BCz, 243, p. 114 conciliasse vel hoc argumento constat, quod caesarem (cui q(ua)m(?) superinscribed⌈q(ua)m(?)q(ua)m(?) superinscribed⌉ conclama... illegible⌈...... illegible⌉ sic excip fuerat superinscribed in place of crossed-out studeas rerum ... and then crossed-out⌈studeas rerum ... illegible⌈...... illegible⌉excip fueratexcip fuerat superinscribed in place of crossed-out studeas rerum ... and then crossed-out⌉, quod(?) in animo erat fixum, non nisi Romae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ coronam suscipere, alioqui potuisset sub Hadriano hidden by binding⌈[no]no hidden by binding⌉ pontifice summo fe(licis) re(cordationis) in Hispania tot bellis, tot laboribus, expensis atque periculis devitatis hidden by binding⌈[is]is hidden by binding⌉ imperialis maiestatis diademate insigniri, quod tunc visum fuit tam absurdum quam stultum[1]) sententiam mutare ac in tuam accedere persuasit. Deum precor Optimum Maximum, ut quemadmo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉dum feliciter provenit haec coronatio, ita et succedant hidden by binding⌈[ant]ant hidden by binding⌉ singula alia in Christianae reipublicae augmentum hidden by binding⌈[um]um hidden by binding⌉ feliciora laetioraque ad Christi gloriam, cui honor et imperium sempiternum. Bene valeat Tua Dominatio, quae hidden by binding⌈[ae]ae hidden by binding⌉ ineptiis meis veniam dare dignetur ac certiorem hidden by binding⌈[em]em hidden by binding⌉ per otium on the margin⌈per otiumper otium on the margin⌉ me facere, an fasciculum mearum litterarum, in quo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ erant litterae Wratislaviam dirigendae, receperit; hoc mihi cedet in gratiam singularem.

Nizza Monferrato (Nizza Paglia, Nissa dla Paja), town in northwestern Italy, Piedmont, 63 km SE of Turin⌊Niciae PallearumNizza Monferrato (Nizza Paglia, Nissa dla Paja), town in northwestern Italy, Piedmont, 63 km SE of Turin⌋, 7 Martii 1530.

Dominationis Tuae deditissimus et tamquam frater minor M(ichael) Sander(us) canonicus Warmiensis

[1] See Ioannis Dantisci De nostrorum calamitatum silva (IDP 42), vv. 325-328: Caesaris imperii sacra tempora cinge corona! / Quod si fit, refert, hic vel in Urbe, parum./ Tu tecum Romam, non te fert illa, quod aiunt,/ Esseque dicitur haec hic, ubi papa manet.