List #2851
Ioannes DANTISCUS do Stanisław HOZJUSZ (HOSIUS)Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1545-[08]
Regest polski:
Niedawno Dantyszek otrzymał z Rzymu od autora [Filippa Archinta] dzieło pożyteczne dla tych, którzy słabną w wierze. W przeciwieństwie do współczesnych fanatyków, złorzeczących w licznych wydawanych pismach, autor pisze stylem słodkim i zwięzłym, a przy tym poprawną łaciną. Dantyszek postanowił, że upowszechni dzieło w swojej diecezji [warmińskiej] tak jak edykt. Uważa, że powinno zostać wydane także u adresata [w Królewskie Polskim], aby wzmocnić ludzi wahających się w wierze. Tekst przekazał do wydania drukarzowi [Hieronimowi] Wietorowi, który niedawno go odwiedził. Prosi adresata, aby dopilnował publikacji.
Dzieło podejmuje zwięźle i przejrzyście wszystkie kwestie, które wrogowie Kościoła obecnie poddają w wątpliwość. Dantyszek poznał autora bliżej w Hiszpanii na dworze cesarza [Karola V], kiedy tamten był posłem miasta Mediolanu, a on posłem króla Polski [Zygmunta I]. Uczony styl autora sprawia, że jego dzieło poznałby, nawet gdyby nie zawierało nazwiska twórcy. Gdyby w Rzymie, a zwłaszcza tam, gdzie zapadają najważniejsze decyzje, więcej było takich ludzi, organizacja soboru powszechnego, o którym mówi się coraz głośniej, przebiegałaby pomyślniej. Wszystkie podziały w Kościele można zaś byłoby trwale przezwyciężyć.
W tej sprawie Dantyszka napawa nadzieją edykt cesarza Karola, który właśnie został mu dostarczony, a który cesarz polecił ogłosić we wszystkich swoich władztwach. Jego treść zupełnie zgadza się z zawartością dzieła. Dantyszek życzy sobie, aby edykt znalazł się na końcu edycji dzieła, aby rodacy zrozumieli, że jedynie niewielka część rzeczypospolitej chrześcijańskiej popadła w herezję a nad odstępcami od Kościoła pierwsi monarchowie świata zdecydowanie górują potęgą, bogactwem, mądrością i pobożnością.
Prosi, aby – jeśli sam z powodu zajęć na dworze nie może doglądać tłoczenia – wyznaczył kogoś, by to niezwykle potrzebne wydanie było jak najpoprawniejsze.
Podstawy źródłowe - stare druki:
Publikacje:
| ||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny
Ioannes Dantiscus episcopus Varmiensis venerabili et eximio domino Stanislao Hosio utriusque iuris doctori, Cracoviensi et Varmiensi canonico ac praelato, serenissimi Poloniae regis secretario intimo, fratri sincere carissimo
Salutem.
Pervenit nuper ab ipso auctore ad me ex Urbe missus libellus iste, hac tempestate in fide languentibus
Crotone, ut est in adagio, salubrior: qui non lapides more fanaticorum, hoc aevo nostro exsecrandis tot evulgatis scriptis insanientium, sed meras
loquitur rosas, quemadmodum hoc ex iis, quae continet grata purioris Latini sermonis condita brachylogia, non abrupte accipies. Libellum proinde hunc per omnem meam dioecesim eodem edicti modo, quo editus est, publicandum
Aiiv
duxi, qui item ut apud Vos in lucem exeat ad firmandos quorundam animos, qui parvo momento huc vel illuc impelluntur, operae pretium Tu mecum haud dubie esse censebis. Dedi igitur Vietori calcographo, cum novissime huc ad me divertisset, negotium, ut eundem libellum typis excuderet; in eo, ut Te monitore fiat diligentior, ad communem Christianismi utilitatem, pro Tua in religionem pietate propensius curabis.
Complectitur enim compendio singula, quae in praesens apud Ecclesiae nostrae hostes in controversiam vocantur, quae, inquam, clare et concinne in eo discutiuntur. Cum auctore eius olim in Hispaniis apud caesarem, cum ille rei publicae Mediolanensium et ego regio nomine oratorem agerem, mihi summa fuit familiaritas; in ea tum, hanc professionem nondum assecuti, qua modo fungimur, coniunctissime conviximus: unde si etiam nomen libello ascriptum non
Aiiir
fuisset,
ex unguibus leonem facile deprehendisse<m>
ob praeclaram eius mihi liquido cognitam eruditionem; siquidem inter nos, quoties de bonis litteris colloquium incidisset, polyhistor plane videbatur, ita ut numquam non doctior ab eo evaderem. Utinam urbs Roma, maxime eo loci, ubi rerum cardo versatur, tales haberet plurimos: tractatio consilii, de quo iam rumor est fortior, cederet felicius et pro salute fidelium omnia, quae in contentione fuerunt hactenus,
Herculeo quodam nodo
ad Ecclesiae coniunctionem integra reducerentur.
Hoc brevi futurum Caroli caesaris edictum, interim quo haec scribo ad me perlatum, quod ms. t(!)
⌈dd ms. t(!)
⌉ in omnibus ditionibus suis novissime promulgari mandavit, me bene sperare iubet, admodum huic libello conveniens et aptum. Velim itaque, ut in calce locum habeat, quo nostrates aperte agnoscant minimam Christianae rei publicae partem in exse ms. a(!)
⌈ee ms. a(!)
⌉Aiiivcrandam nostri temporis haeresim incidisse longeque superesse maiorem, in qua primi orbis monarchae auctoritate, potentia, opibus, sapientia et pura in Deum pietate longe reliquos Ecclesiae Catholicae desertores superant et antecellunt.
Dabis itaque operam, cum ipse multis regiis negotiis districtus commode intendere non possis, ut quispiam Tuorum apud prelum excusioni assistat, quo haec saluberrima et necessaria ad hanc tempestatem scripta emendatiora in lucem exeant.
Vale, mi Carissime Domine Doctor, et provinciam huius libelli non gravate suscipe commendatam.
Ex Heylsberg.