» Korpus Tekstów i Korespondencji Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #2450

[Ioannes DANTISCUS] do [Łukasz GÓRKA]
Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1541-07-09

Regest polski:

Korzystając z pośrednictwa swojego przyjaciela, kasztelana gdańskiego Achacego Cemy, Dantyszek pragnie przypomnieć adresatowi o sobie i zapewnić o swej wciąż rosnącej życzliwości. Na polecenie członków rady [Prus Królewskich] Cema zreferuje adresatowi ustalenia podjęte w czasie ostatniego sejmu [Prus Królewskich] w Malborku. Wprawdzie Dantyszek nie uważa, by Cemie były potrzebne listy polecające do adresata, ale i tak postanowił je przesłać.

Dantyszek prosi, by adresat pod nieobecność swojego syna, starosty generalnego wielkopolskiego [Andrzeja Górki], za pośrednictwem jego funkcjonariuszy (praefectos) dopilnował, by w najbliższym czasie z obecnego zła nie wynikło coś groźniejszego.

Dantyszek wyraża przekonanie, że adresat wie o królewskiej proskrypcji nałożonej na [Aleksandra Scultetiego] i o tym, w jaki sposób niepokoi on radę miasta Gdańska. O szczegółach tej sprawy poinformuje adresata Cema. Mówi się, że bezpieczne schronienie, a nawet wsparcie dla praktykowanych przez siebie nikczemności [Sculteti] znajduje w Królestwie, a zwłaszcza w Wielkopolsce, co jest oczywistą ujmą dla godności króla i senatu Królestwa. Wspólnie z gdańszczanami Dantyszek prosi, by adresat zapobiegł rodzącym się nieszczęściom. Wraz z nimi będzie starał się odwdzięczyć za to adresatowi.

W postscriptum Dantyszek, w reakcji na nowiny o niepomyślnym obrocie spraw na Węgrzech, przytacza krążącą po Polsce - jego zdaniem nie bez przyczyny - ironiczną parafrazę wersetu z biblijnej księgi Hioba: "Skoro przyjęliśmy Bonę, czemu nie mielibyśmy przyjąć nieszczęścia". Prosi o informację w liście lub przez Achacego Cemę, jeśli przebywający na Węgrzech syn adresata dysponuje jakimi pewnymi wieściami o tamtejszej sytuacji. Prosi też o zniszczenie postscriptum.




Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1brulion język: łacina, autograf, BCz, 245, s. 267-268

 

Tekst + aparat krytyczny + komentarz Zwykły tekst Tekst + komentarz Tekst + aparat krytyczny

 

Reverendissime in Christo Pater, illustri[s] d[omine, domine mi] carissime atque observandissime.

Amicissim[am obsequiorum meorum] [commen]dationem.

Commodum se obtulit, cum ... Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊Achacium CzemeAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋, castellanum Gdane[nsem, Sthumensem capi]taneum, amicum meum intime dilectum [ad Reverendissimam et ] Illustrem Dominationem Vestram concessurum, ut illam una cum eo et iis ... inviserem meique memoriam apud eam tritiorem efficerem ac animi m[ei] ben[evolentiam et] ... observantiam, quae erga Reverendissimam et Illustrem Dominationem Vestram [in dies] fit auctior, declararem. Accedit praeterea, [ut in eam] profectionem , quod in n[ovis]simis hic nostris Marienburg (Malbork), town and castle in northern Poland, Pomeranian Voivodeship, on the Nogat river, a branch of the Vistula at its delta, the capital of the Grand Masters of the Teutonic Order in Prussia (1309-1457), a voivodeship capital in Royal Prussia, which belonged to the Kingdom of Poland (1466-1772). Marienburg (taking turns with Graudenz (Grudziądz)) was the venue for the Provincial Diets of Royal Prussia, which were chaired by the bishop of Ermland (Warmia)⌊MarienburgiMarienburg (Malbork), town and castle in northern Poland, Pomeranian Voivodeship, on the Nogat river, a branch of the Vistula at its delta, the capital of the Grand Masters of the Teutonic Order in Prussia (1309-1457), a voivodeship capital in Royal Prussia, which belonged to the Kingdom of Poland (1466-1772). Marienburg (taking turns with Graudenz (Grudziądz)) was the venue for the Provincial Diets of Royal Prussia, which were chaired by the bishop of Ermland (Warmia)⌋ Provincial Diet of Royal Prussia ⌊comitiisProvincial Diet of Royal Prussia ⌋ domini haru[m ter]rarum Council of Royal Prussia the most important local authority in Royal Prussia. It consisted of two bishops (of Ermland (Warmia), who served as the Council’s president, and of Kulm (Chełmno)), three voivodes (of Kulm, Marienburg (Malbork), and Pomerania), three castellans (of Kulm, Elbing (Elbląg), and Gdańsk (Danzig)), three chamberlains (of Kulm, Marienburg, and Pomerania), and representatives of the three Great Prussian Cities – Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (ACHREMCZYK 2016, p. 17-18)⌊consiliariiCouncil of Royal Prussia the most important local authority in Royal Prussia. It consisted of two bishops (of Ermland (Warmia), who served as the Council’s president, and of Kulm (Chełmno)), three voivodes (of Kulm, Marienburg (Malbork), and Pomerania), three castellans (of Kulm, Elbing (Elbląg), and Gdańsk (Danzig)), three chamberlains (of Kulm, Marienburg, and Pomerania), and representatives of the three Great Prussian Cities – Gdańsk, Thorn (Toruń), and Elbing (ACHREMCZYK 2016, p. 17-18)⌋ quaedam sub fidei litteris Reverendissimae et [Illustri] Dominationi Vestrae per ipsum Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊dominum castellanumAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ referri destinaverint. Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊QuemAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ et ob id sine meis commendatitiis, quamvis illis apud Reverendissimam et Illustrem Dominationem Vestram non egeat, quae in eum singulari favore propensa est , dimittere nolui.

Quam impense oro pro suo in me et Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊illumAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ veteri amoris studio, velit ea, quae omnium hic nostrum nomine coram dicet, in iis maxime, quae cum ad Royal Prussia (Prussia Regalis), region, part of Prussia annexed to the Kingdom of Poland in 1466 under the provisions of the Second Peace of Thorn⌊harum terrarumRoyal Prussia (Prussia Regalis), region, part of Prussia annexed to the Kingdom of Poland in 1466 under the provisions of the Second Peace of Thorn⌋, tum etiam ad totius Poland (Kingdom of Poland, Polonia)⌊RegniPoland (Kingdom of Poland, Polonia)⌋ commodum et tranquillitatem pertinent, in animum admittere, et cum illustris et magnificus dominus Andrzej Górka (Andrzej of Górka) (*ca. 1500 – †1551), 1533 castellan of Kalisz; 1535 - of Poznań; 1536 general-starosta of Wielkopolska; 1541 envoy of king Sigismund I Jagiellon to Vienna, to undertake mediation between Ferdinad I von Habsburg and Isabella Jagiellon, widow of János I Zápolya (PSB 8, p. 401-405)⌊comes a GorkaAndrzej Górka (Andrzej of Górka) (*ca. 1500 – †1551), 1533 castellan of Kalisz; 1535 - of Poznań; 1536 general-starosta of Wielkopolska; 1541 envoy of king Sigismund I Jagiellon to Vienna, to undertake mediation between Ferdinad I von Habsburg and Isabella Jagiellon, widow of János I Zápolya (PSB 8, p. 401-405)⌋, Wielkopolska (Greater Poland, Polonia Maior)⌊Maioris PoloniaeWielkopolska (Greater Poland, Polonia Maior)⌋ capitaneus generalis, unicus et carissimus Reverendissimae et Illustris Dominationis Vestrae filius, abest, sic per eius praefectos prospicere, ne quid gravius ex hoc malo, de quo agitur, [i]n peius gliscente [i]n dies suboriatur.

Incognitum porro non est Reverendissimae et Illustri Dominationi Vestrae, quo pacto spectabilis Gdańsk town court ⌊magistratus GdanensisGdańsk town court ⌋ ab Alexander Sculteti (Scholtcze) (*ca. 1485 – †1570), doctor of canon law, cartographer, historian and friend of Copernicus; accused by Dantiscus and Stanisław Hozjusz (Hosius) of Sacramentarian heresy, in 1540 banished by King Sigismund I Jagiellon; in 1541 imprisoned by the Inquisition in Rome; after release from prison in 1544 he stayed in Rome for the rest of his life; 1509-1516 notary at the Roman Curia; 1519-1541 Canon of Ermland (Warmia), 1530-1539 Chancellor of the Ermland Chapter; 1536-1538 administrator of the komornictwo of Mehlsack (Melzak, today Pieniężno) (KOPICZKO 2, p. 299; SBKW, p. 219-220)⌊eoAlexander Sculteti (Scholtcze) (*ca. 1485 – †1570), doctor of canon law, cartographer, historian and friend of Copernicus; accused by Dantiscus and Stanisław Hozjusz (Hosius) of Sacramentarian heresy, in 1540 banished by King Sigismund I Jagiellon; in 1541 imprisoned by the Inquisition in Rome; after release from prison in 1544 he stayed in Rome for the rest of his life; 1509-1516 notary at the Roman Curia; 1519-1541 Canon of Ermland (Warmia), 1530-1539 Chancellor of the Ermland Chapter; 1536-1538 administrator of the komornictwo of Mehlsack (Melzak, today Pieniężno) (KOPICZKO 2, p. 299; SBKW, p. 219-220)⌋, qui praeter iustam causam se hostem denuntiavit, infestatur, et licet ille a serenissima Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestate regiaSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ domini nostri clementissimi ex omni regia ditione sit publice proscriptus, nullibi tamen tutius, ut ferunt, nactus est domicilium et asylum, immo et ad sua exercenda latrocinia praesidium praesentius, quam in Poland (Kingdom of Poland, Polonia)⌊RegnoPoland (Kingdom of Poland, Polonia)⌋ et illius Wielkopolska (Greater Poland, Polonia Maior)⌊Maioris [Po]loniaeWielkopolska (Greater Poland, Polonia Maior)⌋ finibus, quod quanta cum in[dig]nitate serenissimae Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌊maiestatis regiaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria⌋ atque cum totius Royal Council of Poland ⌊regni senatusRoyal Council of Poland ⌋ [con]temptione fiat, nemini obscurum est.

Qua in re ..., cum Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊dominus castellanusAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ recensurus est abunde omni[a, nihil] addo amplius, praeterquam hoc solum, qu[od] Reverendissima et Illustris Dominatio Vestra, quantum possum, oro, diligen[ter, ut] pro sua auctoritate prudentiaque incompara[bili] [iis] malis, quae hinc ortum habere possint, quant[um potest] ..., obicem ponere non gravetur. Idipsum ... Gdanenses una mecum omni gratitu[dine] ... [et digna] compensatione promereri studebunt [ apud Reverendissimam et Illustrem Dominationem] Vestram.

Cui me et dominum Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊castel[lanum]Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ ... commendo.

Postscript:

[Reverendissime et] Illustris mi Domine

Scribitur mihi ex remotis regionibus ...d, quia res in Hungary (Kingdom of Hungary)⌊HungariaHungary (Kingdom of Hungary)⌋ non satis recto consilio [confec]ta turbulentum habeat eventum. In Poland (Kingdom of Poland, Polonia)⌊PoloniaPoland (Kingdom of Poland, Polonia)⌋ non imm[e]rito hoc carmen Job the central character of the Book of Job in the Bible⌊Sancti IobJob the central character of the Book of Job in the Bible⌋ canitur: cf. Vulg. Iob 2.10.3—4 ⌊Si Bonam suscepimus, ma[la] cur non sustineamus? etc.cf. Vulg. Iob 2.10.3—4 ⌋ Cumque eo loci adhuc illustris Andrzej Górka (Andrzej of Górka) (*ca. 1500 – †1551), 1533 castellan of Kalisz; 1535 - of Poznań; 1536 general-starosta of Wielkopolska; 1541 envoy of king Sigismund I Jagiellon to Vienna, to undertake mediation between Ferdinad I von Habsburg and Isabella Jagiellon, widow of János I Zápolya (PSB 8, p. 401-405)⌊filiusAndrzej Górka (Andrzej of Górka) (*ca. 1500 – †1551), 1533 castellan of Kalisz; 1535 - of Poznań; 1536 general-starosta of Wielkopolska; 1541 envoy of king Sigismund I Jagiellon to Vienna, to undertake mediation between Ferdinad I von Habsburg and Isabella Jagiellon, widow of János I Zápolya (PSB 8, p. 401-405)⌋ Reverendissimae et Illustris Dominationis Vestrae agat, oro, si quid earum rerum cer[ti] habet, ...ndem ...dum sit, vel sub solita inter nos fide per generosum dominum Achatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌊castellanum GdanensemAchatius von Zehmen (Achacy Cema) (*ca. 1485 – †1565), 1517-1531 Chamberlain of Pomerania, 1531-1546 Castellan of Gdańsk (Danzig), 1545-1546 Voivode of Kulm (Chełmno), 1546-1565 Voivode of Marienburg (Malbork) (SBPN 1, p. 194-195; ORACKI 1984, p. 38-39; Urzędnicy 5/2, p. 198; PSB 4, p. 325-326)⌋ aut litteris suis confidenter significet, ... lapidi ... putet.

Hancque schedam discerpat et me solita sua benevolentia, qui Reverendissimam et Illustrem Dominationem Vestram impensissime amo et observo, prosequatur.

Datae ut in litteri[s].