List #5771
Ioannes DANTISCUS do [Alfonso] de VALDÉSValladolid, 1529-02-01
Regest polski: Dantyszek odpowiada na list Valdesa z 16 stycznia, przesłany mu wraz z całym plikiem listów od reszty przyjaciół [zachowane listy od Johanna Albrechta von Brandenburg-Ansbach, Maximiliaana van Egmond-Buren, Juana Antonio Marliano, Nicolasa Perrenot de Granvelle]. Przeczytał go kilkakrotnie z wielką radością. Cieszy się, że Valdes nie przywiązuje wagi do ceremonii. Komentuje opisaną mu przez Valdesa sprawę Lalemanda. Uważa, że byłoby bardzo niedobrze, gdyby uniknął on kary. Przesyła epicedium i epitafium, które napisał dla Lalemanda, nie żeby życzył mu śmierci, ale by spełnić prośbę przyjaciół. Obiecuje przesłać Pasquillus i inne [teksty], kiedy będzie opuszczał Hiszpanię, wszystko to jeszcze nie jest gotowe do druku. Chciałby, aby Valdes przesłał mu swój dialog, o którym w Valladolid krążą pogłoski, że jest autorstwa admirała [Kastylii, Fadrique Enríquez de Velasco]. Prosi również o łaciński utwór Valdesa o pojedynku — ceni w nim prawdę historyczną oraz ostatni akt, w którym występuje poseł cesarza do Francji. Dziwi się, dlaczego tekst nie został jeszcze wydrukowany, mimo że wszystko zostało dokładnie opisane po hiszpańsku. Nie wie, po co i jak ma go przejrzeć cesarz, chyba że przetłumaczy mu biskup Osmy [Juan García de Loaysa y Mendoza]. Przytacza anegdotę dotyczącą biskupa Osmy i jego kochanki Marii de la Torre. W czasach kiedy biskup Osmy był generałem zakonu [Dominikanów], kochanka ta żyła w klasztorze w opinii świętości, a kiedy zmarła, okazało się, że miała z generałem 2 synów. Dantyszek, ironizując, chwali biskupa Osmy za naturalne dążenie do zrodzenia potomstwa i za huczne wydanie kuzynki za mąż w Burgos. Uważa, że historie o biskupie Osmy doskonale nadają się do Pasquillusa. Dantyszek cieszy się z powrotu kanclerza [Mercurino Gattinary], bardziej by się jednak ucieszył z jego powrotu do zdrowia. Pisze do niego krótko, prosi Valdesa o ewentualne ustne uzupełnienie tego listu i o przekazanie kanclerzowi pozdrowień. Żartobliwie zarzuca Valdesowi, że rozbudził w nim ambicję — odsyła dokument nadania tytułu eques auratus do poprawienia, między innymi zależy mu na wprowadzeniu szczegółów dotyczących jego urodzenia, a zwłaszcza, aby podkreślono, że tytuł pochodzi raczej z dworu hiszpańskiego a nie cesarskiego, ponieważ tytuł hiszpański jest wyżej ceniony w jego ojczyźnie. Pozostawia Valdesowi wolną rękę co do redakcji poprawek. Prosi Valdesa o przekazywanie korespondencji za pośrednictwem Welserów, którzy pokryją wszelkie koszty, do Sarmacji zaś może posyłać listy także przez Fuggerów, adresując je do ich krakowskiego faktora Georga Hegla. Dantyszek prosi Valdesa o wystawienie nowego pisma, zwalniającego go ze służby na dworze cesarskim, mijają już bowiem 3 miesiące od daty poprzedniego, wystawionego, gdy wyjeżdżał z Toledo 17 grudnia [1528]. Dantyszek niepokoi się, że nie wrócił jeszcze sługa, którego 7 stycznia posłał po paszport dyplomatyczny do Bajonny. Nie wyjedzie z Valladolid, dopóki nie otrzyma odpowiedzi od Valdesa, chyba że zastanie go tam Wielki Post, wówczas poszuka miejsca bardziej obfitego w ryby. Powtarza za poprzednim swoim listem, że dziecinnieje, ponieważ nie cieszy go nic, prócz zajęć literackich. Prócz tego co niedziela słucha pobożnych i prawdziwie chrześcijańskich kazań benedyktyna Alfonsa de Virues. Nie zna go osobiście i pyta Valdesa, czy coś o nim wie. Nowiny w Valladolid dotyczą przede wszystkim planowanej podróży cesarza wraz z dworem do Italii, i tego że kwatermistrzowie zostali już posłani do Granady. Pisano mu też dzień wcześniej z dworu, że biskup Sewilli uwięził ciężarnego mnicha hermafrodytę, członka kapituły. Dantyszek uważa tę historię za godną opisania w Pasquillusie i prosi Valdesa o dalsze szczegóły, a także o inne nowiny, w tym dotyczące Lalemanda. Przekazuje pozdrowienia dla Giovanniego Bartholomeo i Hieronima Gattinary, Antoniego Longusa, brata Valdesa Diego, a także Marliano, którego Valdes ma upomnieć, by uwolnił Dantyszka od zobowiazań poręczyciela wobec jego rodziny (gentibus suis) w Valladolid. Suares’a ma Valdes pozdrowić tylekroć, ilekroć Lalemand będzie żałował kiedyś swoich uczynków. Isis [Isabel Delgada] wraz z cała rodziną przekazuje Valdesowi życzenia wszelkiej pomyślności.
Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Pomocnicze podstawy źródłowe:
Publikacje:
| ||||||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Salutem plurimam.
Neque dici neque scribi potest, quam mirifice me tuae litterae delectarunt, quas ad me 16 Ianuarii praeteriti dedisti, easque primas in fasciculo inter multas amicorum alias inventas et legi primum avidissime, atque iterum, priusquam alias attingerem, relegi non sine singulari gaudio. Gratum mihi fuit plurimum, quod etiam antea mihi de te persuaseram, tantum te a nostri temporis abhorrere caeremoniis, quae revera praeter se ipsas nihil in se habent aliud, quamvis tanti a vulgo aestimentur, quod sicut est incertum, ita in diversa studia scinditur. Tu velim, mi Valdesi, sic existimes tibique de me polliceare te mihi multo esse cariorem, quam tibi umquam istiusmodi caeremoniis demonstraverim. Quarum, quantum sim studiosus aut negligens cultor, non est tibi incognitum.
Historiam Lalemanti accepi libens. Exclamare libet: o tempora, o mores! Apud tantum orbis principem, ubi aequitas summa esse debet, inveniuntur, qui homini adeo de omnibus malemerito patrocinentur, sed dignum patella operculum. Vereor, ne eiusdem sint farinae, licet scribas, non quod ei bene velint, sed quod quemvis sua trahit factio. Admisissem bonum virum in hunc cum Turino et Zotico triumviratum, sed anteit et longe suis artibus excellit utrumque. Si tamen Ronquiglus praetor bovem Perilli Atheniensis adhibuisset, cum ab eo, quae cum Gallis habuisset, exquirebat, eboasset quippiam magis, quam fecit, licet in hoc uno crimine falsi, quod fatetur, satis videatur approbare reliqua. Cor perditorum hominum, qui talibus technis solent imponere, latebras habet infinitas , unde difficulter uno actu aliquid ab eis extorqueri potest. Qui enim animum induxerunt, ut a fide deficerent, in omnem etiam eventum animum desponderunt. Si evaserit, ut fieri potest, quandoquidem non deerunt, qui se religiosos iactant, quo nimium fortassis pio principi imponant, erit novissimus error peior priori . Ceterum, cum meum non est in his consulere neque ad me spectat, receptui cano, vos videritis.
Quod tibi et amicis epigramma placuit, non potuit mihi non placere, cum mihipsi nihil gratius facere possim, quam ut tibi gratificer. Mitto itaque, si aliquando futurum est, et epicedium et epitaphium, non quo hominem traducam, quod nulli mortalium velim facere iamque etiam abunde hoc illius vitiis effectum est, sed quo tibi et amicis, qui soletis meas esse aliquid putare nugas, morem geram. Pasquillum et alia, cum Hispania mihi relinquenda est, accipies, sunt enim adhuc in massa, nondum satis incudere experta. Dialogum tuum mihi velim mitti. Hic rumor est almirantum, ut vocant, eius esse auctorem. Illa etiam, quae Latine de hoc certamine seu monomachia iam paene oblitterata conscripsisti, ob veritatem historiae et actum illum ultimum cum fetiali caesaris in Gallia habitum mihi da cumprimis. Non possum satis mirari, cur typis non excudantur, cum vernacula vestra adeo omnia ad longum sunt expressa, neque scio, cur caesar haec videre debeat aut possit, nisi vestro Osmensi interprete, scilicet hoc superis labor est. Audivi hic de eo fabulam publicam, prius tamen mihi ignotam, quomodo, dum ordinis sui esset, ut vocant, generalis, habuisset hic in deliciis quandam donnam Mariam de la Torre, quae cohabitabat prope monasterium Sancti Pauli eiusdem erroris – lapsus sum – ordinis volui dicere credebaturque hic ab omnibus passim indigenis mulier singularis sanctimoniae, adeo etiam, quod plerique fimbrias vestium eius exosculari fuerint soliti et quod suavis quaedam fragrantia atque insolita in cubili eius, cum moreretur, fuisset exorta, et campanae coenobii per se nullo movente insonuissent, etiam nescio quae signa visa. Tandem post mortem subinde compertum peperisse sanctam hanc feminam sancto patri duos filios, qui octo ab hinc leucis usque in hodiernum in quodam oppidulo nutriuntur. Qua in re illum non vitupero, immo plurimum collaudo, nam, ut Aristotelicis verbis utar, optimum in natura est generare sibi simile. Hinc non obscure liquet, quod non abs re bene voluit consanguineae suae, quam adeo sollemniter ac tanta cum pompa in Burgos marito locavit. Haec in tuam notitiam non ideo perduxi, ut omnes a me emanata scirent, sunt etenim ista hic non occulta, sed si hucusque nesciveris, ut cognoscas, quantum ea aliquando Pasquillo nostro placebunt.
Dominum nostrum communem cancellarium rediisse gratum mihi est, multo tamen mihi esset gratius eum convaluisse. Id quantum velim, non possum exprimere. Scribo ei laconice, tu hoc, quod forsan longius a me scribi voluisses, tua coram commendatione compleas et ei meo nomine multam salutem precare.
Vide, quantum hominem alias non ambitiosum tuis scriptis in novam ambitionem induxeris cum testimonio dignitatis, quod mihi a caesare misisti amplissimum. Pro quo non possum enumerare, quantum tibi debeam. Et, cum scribas inter caecos esse quandoque caecutiendum, movisti me, ut exemplum privilegii remitterem, quod, si ad eum modum novum potest conscribi, ut ego annotavi, praesertim ut ista dignitas magis ex Hispania, quam ex imperio videatur provenisse, multum desiderio meo satisfacies, quandoquidem memini apud nos equites auratos in Hispania factos in magna aestimatione fuisse. Tu haec et reliqua, quae adieci de natalibus meis, ut fieri possunt, dispone. Quam malus sim privilegista, ex additionibus meis intelliges. Extendantur et contrahantur, ut stilo vestro commodius videbitur, et cum mittere volueris, dabis hoc in manus Velserorum, quibus scribo, ut omnia impendant, quae taxam vestram concernunt. Per illos etiam et per Fuccaros tuto ad me litteras dare semper poteris in Sarmatiam, dummodo Georgio Hegel civi Cracoviensi, qui ibidem factor est Fuccarorum, inscribantur, per eam viam vicissim a me litteras habiturus quam plurimas.
Velim etiam, si fieri posset, ut aliae litterae remissoriales a caesare ad regem meum fierent, quae se ad eas referrent, quas mihi in Madril dedisti propter tempus profectionis meae a curia, nam post illas tribus mensibus vobiscum sum commoratus, quodque datum scriberetur decima septima Decembris, quo die Toletum exivi. Hoc si effeceris et istiusmodi litteras cum exemplis ad me cum primis transmiseris, multum rebus meis commodabis et me tibi non vulgariter reddes devinctiorem.
Familiaris meus, quem misi septima Ianuarii Baionam pro salvo conductu, nondum rediit. Haec me mora male habet neque scio, quid suspicari debeam. Ego tamen hinc non abibo, donec ad istas mihi non responderis, alias me in Quadraqesimae initio ad loca piscibus aptiora conferrem. Proinde te rogo, quam primum poteris, me hinc expedi. Velseri suis impensis, quaecumque illis ad me dabis, evestigio trasmittent.
Scripsi tibi in novissimis, quomodo hic repuerasco. Aliud praeter litteras non est, quod me delectet. Accedit etiam, quod qualibet Dominica audio concionem vere piam et Christianam fratris benedictini Alphonsi de Virues. Hominem non novi, nisi ex suggestu, quod si tibi aliqua cum eo intercedit consuetudo, fac me etiam illius participem.
Nova hic non habemus alia, quam vos cum caesare ituros non versus Italiam, sed Aphricam, iamque distributores hospitiorum praemissos Granatam. Scriptum est mihi etiam superiori die ex curia episcopum Hispalensem cepisse monachum quendam praegnantem, quem ferunt esse istius capituli, omnis utriusque sexus, seu hermaphroditum, quod, si Pasquillo gratum facere volueris, id quod in hac fabula compertum habes, perscribe, et quid de Lalemanto sperandum, aliaque, quae in novis apud vos sunt et quorsum tenditis, non omitte. Dominum Ioannem Bartholomaeum et Hieronimum a Gattinaria cum Antonio Longo et fratre tuo Iacobo cum toto amicorum nostrorum collegio meo nomine plurima salute imparti, item et dominum Marlianum, cui dices, eum hic esse plurimum gentibus suis desideratum, utque fidem meam redimat, quam pro eo dedi, ne fiat necesse monomachiam cum eo ingredi, nam hic, quae pro eo pollicitus sum, a me postulantur. Rem ipse latius intelliget, et tu facili coniectura sine Oedipo assequeris. Nostrum Suares toties salvere iubeo, quoties aliquando Lalemantum facti sui poeniteb[it], poenituit velim dicere. Isis cum tota familia manus tuas exosculatur atque omnia tibi fausta precatur. Vale.
Ex Valleoleti, prima Februarii 1529.
Tuus Ioannes Dantiscus
Ad Lalemantum
Quod fortuna brevis magni solet esse favoris,Hoc Lalemante tuus casus et acta docent.
Surgebas pauloante miser de stercore in aula
Tam subito dives factus es, unde, refer?
Forsan respondes: Id gratia caesaris egit
Coniuge qui mihi cum divite multa dedit.
Esto, sed indigno caesar dedit ante nec umquam
Sat noto, qui sis, nunc tua facta probant.
Per fas perque nefas per fraudes mille per artes
Es tot et in parvo tempore nactus opes.
Hinc te de Bouclans iactabas esse baronem
Quis nescit generis stigmata nota tui?
Scis pater ille tuus scabies mala quem male torsit
In leprosorum est mortuus hospitio
Tu tamen aulaeis pictis insignia profers
Ac si de Persis regibus ortum habeas.
Perfricta fronte o nebulo, posuisse pudorem
Non satis est! Audes ferre sub astra caput?
Teque aequare viris virtute fideque probatis
Cum tibi sit virtus nulla nec ulla fides
Si socios quaeris! Fumosus Zoticus unus
Et tibi Turinus par simul esse potest.
Tu tamen hos superas peioribus artibus usus,
Ut tibi conferri vix queat ipse Sinon.
Ipse Sinon Troiam qui quondam fraude Pelasgis
Tradidit immisso proditionis equo.
Saepius hoc muros vastasti caesaris altos
Arcani pandens intima consilii
Per quae rex Gallus pactis post terga relictis
Evasit, quorum Dedalus unus eras.
Alter erat Mingoual pestis mala raptus ad Orcum
Et Moncada ictus nuper ab hoste globo.
Solus adhuc restas, dabit et tibi sors quoque funem.
Ad restim siquidem te tua fata trahunt.
Innumeras alias meruisti crimine mortes.
Cum laqueo fiet gratia magna tibi
Et cum deducta pendebis ab arbore truncus.
Quo nosci possis hoc tibi carmen erit:
Pendeo Ioannes furca Lalemantus in ista
Sublimis, merui sic ego iure mori.
Me vehemens supra multos sitis extulit auri,
Qua duce prorupi pronus in omne scelus.
Prodere consuevi corrumpere publica scripta
Venalis calamus lingua fidesque fuit.
Corpus et in partes hoc scindi debuit ergo
Integrum corvis caesar ad esse dedit.
Hocque malis dedit exemplum cessare favorem
Principis illorum deficiente fide.
Gratia, quam virtus facit haec, Lalemante, manebit
Ex aliis causis, non manet ulla diu.
Vivendum est recte, cum propter plurima, tumque
Supplicium meritum, qui male vivit, habet.
Extollit plerumque malos fortuna, sed inde
Quos sic evexit, trudit ad ima brevi.
Nec moveat quemquam crebro florere nocentes
Nam fit, ut hinc paena cum graviore cadant.
Sic visum fatis