Reverendissimo in Christo Patri, Domino, domino Ioanni Datisco Dei gratia War[miensi] episcopo, domino et fau[tori su]o observandissimo

In Heylsberg

Reverendissime in Christo Pater et Domine, domine fautor observandissime.

Post animi mei devotionem singularem et perpetuam felicitatem etc.

Non sit admirationi Paternitatis Vestrae Reverendissimae, quod in rescribendo ad primas litteras meo non fecerim satis officio. Ea enim tempestate ita aegritudo, quae me invaserat, me male habuit, ut neque manus, neque caput genuinum eorum poterant exercere officium. Postea pestis illa horrenda in hac regia urbe spatio quinque mensium tam misere est grassata et ita late serperat, ut qui superstites erant, ad humanda cadavera vix sufficiebant. Trecenti et ultra singulis diebus desiderabantur. Improvise absumebantur homines in via, domi et foris ambulantes, si autem, qui decumbebant, secunda, tertia die spiritum exhalabant. Et si aliqui periculum evadere videbantur, tamen cum ad refocillanda praecordia et fovendos lassos artus necessaria deerant, quia neque esculenta immo, neque panis venalis reperiebatur, inedia absumebantur. Commercia nulla penes nos agebantur. Ab omnibus circum adiacentibus locis armis et sagittis arcebamur, unde, qui salubrioris petendae aurae occasione secedebant, ad incendium redire cogebantur. Taceo de illis, qui in ipso itinere cadebant. Omnia plena erant cadaveribus: agri, saepta et horti. Omnia loca replebantur clamoribus corvorum, sonitu campanarum, lamentationibus hominum.

Ex religiosis multi hoc pestifero contagio istinc migrarunt. Ex nostris minor numerus, licet omnes correpti fuerint, redacti tamen in pristinam valetudinem Dei immortalis gratia et mea diligentia, qua ne dum mei fratres, sed multi cives et religiosi sunt relevati, officium namque in horto ambitus ab ortu solis ad occasum usque distribuendorum pulverum ad hoc propositum susceperam contagiosi morbi propellendi convenientissimorum pauperibusque in vino potandos praebebam. Ex quo multi evasere remedio. Si qui tamen eorum mortui sunt, vel non in tempore venerunt, nisi cum iam virus occupaverat cor, vel non minutione praemissa, aut alimentis ad reficiendam naturam destituti, suum obibant diem.

Tametsi vero hoc pium et sanctum opus exer..., visum tamen fuit Domino Deo, cuius intuitu haec agebam, quattuor ad hoc opus applicatos absumere. Quod incommodum, quamquam compressis toleraverim humeris, nihilominus tanta animum meum affecit maestitia, ut illud „taedet animam meam vitae meae” saepius repeterem.

Non igitur, Reverendissime Domine, neglectus aut oblivio mei tam diuturni silentii in causa exstitit, quo minus debito officii in respondendo satisfacerem, sed fatale impedimentum aliorsum me traxerat. Neque enim, etsi conarer, illam singularem Paternitatis Vestrae Reverendissimae humanitatem et beneficam atque heroicam naturam et affabilem conversationem (absit assentatio) oblivisci possem. Idcirco, quamdiu spiritus hos rexerit artus, semper nomen virtutesque Paternitatis Vestrae Reverendissimae apud me manebunt. Utinam in tali loco essem constitutus, ut saepius cum illa audire et reddere voces, ac sua suavissima frui consuetudine possem, quod ad magnam animi mei consolationem et felicitatem ascriberem.

Quod autem scribit se convaluisse et pristinae valetudini restitutam, plurimum gratulor Dominationi Vestrae Reverendissimae et Divinam Maiestatem summis precibus humiliter obsecro, eam in hac adepta incolumitate quam diutissime tueri et conservare dignetur.

In hospitalitate repetita praeoccupavit Paternitas Vestra Reverendissima meas vices. Meum erat enim illi agere gratias, quod nostrum non spreverit hospitium, quandoquidem multum decoris et splendoris nobis ex incolatu tanti hospitis accessisse non inficior.

De mea autem sospitate quid scribam, nisi illud: „sicut erat in principio, et nunc”. Adhuc enim mihi lis est cum catharro, cum quo per omne tempus pestis indutias habebam. Sed in Octobre, nescio quo malo genio, repullulavit. Quapropter nequivi ad serenissimam reginalem maiestatem proficisci ad sacra administranda, sed ministrum meum, virum doctum et integerrimum, partes meas supplere destinavi.

Valeat Paternitas Vestra Reverendissima diutissime sospes et me suum obsequentissimum solita amplecti gratia non desistat.

Datae Cracoviae, 12 Aprilis 1544.

Eiusdem Paternitatis Vestrae obsequentissimus frater Marcus a Turri Venetus, totius ordinis minorum conventualium fratrum commissarius generalis, confessor serenissimae reginae etc.