List #2846
Cornelis DE SCHEPPER do Ioannes DANTISCUSHarderwijk, 1545-07-17
Regest polski:
Opisuje przebieg dwumiesięcznej podróży z dworem królowej [Mary of Hungary] z Brabancji do Vollenhove, dokąd dotarł 10 lipca [1545]. Tegoż dnia otrzymał list Dantyszka, nadany 11 maja.
De Schepper usprawiedliwia swoje trzyletnie milczenie wojną. Trzy listy, które otrzymał w tym czasie od Dantyszka [IDL 2621, IDL 6697 (lost), IDL 6925 (lost)] były dla niego pociechą wśród trudów i niebezpieczeństw.
Opisuje skutki wojny w Niderlandach: w 1544 roku zginęli René [de Châlon], [Jan] de Halewijn i szwagier De Scheppera Cornelis van Zegherscapelle. W roku 1543 w bitwie pod Kempekoel (in agro Zittardiensi) ciężko ranny został pasierb De Scheppera Matthias Laurijn, który jednak wyzdrowiał i wrócił do służby. Obecnie towarzyszy sekretarzowi cesarskiemu Gerardowi Veltwijck w poselstwie do sułtana [Suleiman I the Magnificent].
De Schepper informuje Dantyszka o okolicznościach śmierci Godschalka Ericksena. Przekazuje pozdrowienia od nielicznych, pozostałych przy życiu przyjaciół: Maximiliaana van Egmond-Buren, Claude’a Bouton, Hendrika van Witthem oraz Petrus’a Clericus’a, który był częstym gościem Dantyszka w czasach koronacji cesarskiej w Bolonii [1530]. Sugeruje Dantyszkowi odwzajemnienie pozdrowień w kolejnym liście.
Zawiadamia, że obecnie w Niderlandach panuje pokój, mimo że dwaj królowie [Henry VIII Tudor, Francis I de Valois] spierają się o Boulogne-sur-Mer. Cesarz przebywa na sejmie w Wormacji. Życzeniem cesarza jest zgoda wśród zwaśnionych Niemców. De Schepper rzadko bywa na dworze cesarskim, służy jedynie królowej Marii [of Hungary].
Syn De Scheppera [Cornelis De Schepper jr.] studiuje w Leuven, córka [Anne] jest w domu przy matce, a pasierbica [Catharina Laurijn] poślubiła [Wulfaerta] van Borselle i ma z nim syna.
De Schepper otrzymał od Theodoryka [of Vollenhove] wieści z Polski. Zaskoczyła go informacja o powrocie Dantyszka na dwór. Spodziewał się, że Dantyszek skoncentruje się raczej na zwalczaniu herezji. Donosi o kryzysie religii w Niderlandach. Niepokoi go zwłaszcza działalność Jana Łaskiego [jr.] we Fryzji Wschodniej pod rządami [Anny von Oldenburg], wdowy po hrabim Enno [Cirksena]. Pod wpływem Łaskiego, pomimo napomnień ze strony sąsiadów z drugiego brzegu rzeki Ems, zaprzestano tam odprawinia mszy i innych nabożeństw. De Schepper opisuje spory doktrynalne Łaskiego, Menno Simonsa i Davida Jorisa. Wszystkich ich określa jako anabaptystów i zauważa, że ich zwolennicy trwają w błędach mimo licznych wyroków śmierci. Walkę z nimi porównuje do walki z hydrą.
De Schepper słyszał, że wielu jego rodaków, zrzuciwszy szaty duchowne, zbiegło do Prus. Ostrzega, że skutkiem mogą być nieszczęścia, podobne jak w Niderlandach. Przeczuwa, że w Niemczech ostatecznie zwyciężą zmiany i wyraża nadzieję, że nie rozprzestrzenią się one dalej.
Donosi, że we Francji pod wpływem Włochów kiełkuje ateizm. O Hiszpanach nie potrzebuje Dantyszka informować. Nie w pełni orientuje się w sytuacji w Anglii. W Szkocji sympatie religijne są podzielone. De Schepper prosi Boga o zgodę między władcami chrześcijańskimi i o ducha, potrzebnego im do zaradzenia nieszczęściom.
| odebrano Schmolainen (Smolajny), 1545-10-13 Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
Publikacje:
| ||||||||||||||
Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny
Reverendissimo et illustrissimo Praesuli et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo
Reverendissime et illustrissime Praesul et Domine, domine et pater honorandissime et observandissime.
Praemissa paratissima oblatione servitiorum meorum.
Diuturno quodam veterno laborantem et magnitudine socordiae deplorata spe emergendi plane obrutum et oppressum expergefecere quasique e tenebris in lucem explicuere litterae tuae undecima mensis Maii ad me datae, quas decima huius sub noctem, cum inopinato serenissima regina Maria ceterique nos aulici, post bimestre, ex quo Brabantia egressi Geldricam, Transysulanam, Groeningensemque ditiones, demum et ceteram Cisamasam Frisiam percurrimus magno omnium cum gaudio ubique excepti, ad Vollenhoam navigio appulissemus ita exigentibus tempestatibus, familia supellectileque alia via transmissis, mihi reddidit Theodoricus von Vollenhoe tonsor tuus, loci illius inquilinus hospitisque illic mei ex fratre nepos.
Quo tamen vultu, Pater, has aspicies? Neque enim aut ego dicere, aut tu credere potes, quam meum istud triennale silentium mihi pudori sit, utcumque magis infelicitati quam ulli meae culpae imputandum. Postquam enim aut Dei ira ita exigentibus peccatis nostris, aut fatali quadam ordinatione vicini principes in excidium patriae nostrae conspiravere nobisque Diomedea necessitas imposita fuit ad defensionem cogitationes omnes nostras convertendi, protinus ita apud me excussa est officiorum amicitiarumque veterum memoria, ut quantumvis subinde conarer illorum recordari atque ad solita scribendi munia redire, id tamen a me ipso imperare non potuerim. Quid, quod litteras ad te scribi inceptas iamque ad finem fere perductas non semel deserere coegerit importunum negotium, dum subito aliorum imperiis subiecto alio evolandum illaeque e manibus eiciendae erant? Ut interim taceam pericula, labores corporis atque animi, cladem domesticam et pleraque alia incommoda, quae a belli initio mihi inter paucos haurienda perferendaque fuere. Quo fit, ut non verear, Pater, apud te asserere, quantumvis in hoc genere officii delictum obmissumve sit, id nulla devotionis meae erga te diminutione accidisse. Etenim Deum testor immortalem tui apud me integram, perfectam sacrosanctamque memoriam, litteras autem, quas a te paucas et non supra ternas accepi, inter adversa summae consolationi voluptatique fuisse, utcumque me incivilitatis atque oblivionis insimularent. Quae omnia et tunc libens a te audivi, et nunc audio atque in optimam accipio partem mei conscius et, quod ex impotentia paternae tuae erga me caritatis proficiscantur, animi securus. Daturus porro sum operam, ut ne in futurum quicquam sis simile in me desideraturus.
Ut autem paucis intelligas aliquantam calamitatum nostrarum seriem: damnanda haec bella novissima rapuerunt illustrem Renatum filium illustris quondam domini Henrici de Nassou, etenim in obsidione urbis Sancti Desiderii pila ferrea ictus postridie interiit nullis ex uxore, quae patrem habuit Lotharingiae ducem, relictis liberis, sed per testamentum maximo natu filiorum Guilielmi comitis patrui sui herede ex asse designato. Nec multo post dominus de Halewijn, sub finem vero belli ante Cathalaunum Cornelius a Zegerscappel frater uxoris meae simili mortis genere periere. Godtschalcus autem noster bello superstes cum caesare reversus Valentianas Hannoniae urbem ictu calcis equinae in itinere accepto in febrim incidit nec multo post ad superos concessit XXVIII-a Septembris. Antea vero, nempe anno quadragesimo tertio post sesquimillesimum, Matthias Laurinus privignus meus, quem puerum adhuc vidisti, in proelio, quod vigilia Paschae in agro Zittardiensi dubia victoria consertum fuit, multis quidem ictibus similium pilarum, at uno periculosissimo excepto, transfossus equoque deiectus, et pro mortuo habitus, tandem post decem menses praeter spem reconvaluit estque in integram sanitatem restitutus, adeo quod et anno superiore militarit, et nunc in comitatu sit domini Gerardi Veltwici secretarii caesarei, viri summa eloquentia atque eruditione, qui ad dominum Turcarum legatione suscepta brevi, ni fallor, Constantinopoli futurus est. Malui enim illum perscrutandis variarum gentium moribus honesto in negotio versari, quam domi per inertiam consenescere, cum praesertim iuventus nostra iam bellis defuncta ad ludicra iocosque cogitationes suas convertat.
Proinde ex veteribus tibi notis pauci supersunt, qui tamen honorificam tui mentionem iucundamque memoriam renovare non desinunt apudque me insteterunt, ut se de meliore nota tibi commendarem. Principio illustris dominus Maximilianus ab Egmonda comes Burensis et Yselstein, gubernator Frisiae, Transysulanae et Groeningae, cui gratissimae fuere litterae tuae eritque hoc nomine illi commendatus Theodoricus tuus, deinde dominus Claudius Bouton dominus de Corbaron, praefectus nunc stabuli serenissimae reginae, Henricus de Witthem dominus de Bersele iunior, anno XXVIII-o Burgis Castellae tibi plurimum familiaris, Petrus Clericus Andtwerpianus, cui cognomentum Nigro fuit, olim praeceptor illustris domini Maximiliani ab Egmonda, Bononiae tempore coronationis caesaris frequens apud te conviva, quos vicissim dignaberis proximis litteris ad me tuis resalutare, ut se quoque apud te oblivioni traditos non esse agnoscant.
Nos hoc tempore alta in pace versamur (quam diuturnam optamus) inter dissidentes duos magnis viribus potentiaque reges, quibus materiam praestat Bolonia maritimum oppidum Anglis perquam commodum breviore quam ex Calysio traiectu, postremo hoc bello de Francis captum. Magni utrimque apparatus facti, minore tamen damno quam fama. Quam haec fabula sit habitura catastrophen, brevi videbimus. Caesar interea agit Wormatiae nihil magis habens in votis, quam ut dissidia Germanorum componantur. At in eius caesareae maiestatis aula rarus nunc sum, serenissimam tantum reginam Mariam harum ditionum gubernatricem observo sorte mea contentus et ambitionis vacuus.
Duos ex uxore habeo liberos, filium filiamque. Haec domi apud matrem, ille Lovanii in studiis litterarum versatur. Catharina privigna mea ante biennium nupsit viro nobili et docto ex familia Borsalorum, ex quo filium peperit. Hic status est rerum nostratium.
De vestratibus autem abunde ex Theodorico intellexi, in quibus mirum inveni, quod iterum ad aulam rediisse inque eadem subinde versari te diceret, arbitrabar enim iampridem repudium misisse aulae nihilque minus quam genus illud vitae somniare, quod tamen opto tibi regnoque illi felicissimum. Et est sane, si quando alias, nunc viribus omnibus incumbendum, ne pestis ista variarum de sacrosancta fide opinionum serpat latius, quod tua tuique similium opera futurum omnino speramus. Certe finitimae iis regionibus provinciae post longa dissidia nihil iam credere incipiunt. Testis est Transamasana sive Orientalis Frisia, in qua Ioannes a Lasko quondam vester nunc superintendentem agit magnus auctoritate apud mulierem comitem relictam illustris quondam Ennonis optime tibi noti. Cuius quidem Ioannis ductu abrogata est missa ceterique cultus divini, quantumvis a nobis, quos Amasus tantum ab illis dividit, reclametur admoneaturque provincia exilis viribus et in quam ius caesari ipsiusque maioribus evidens competit, ut ab isto furore desistat. Tantum potest unius viri apud eam regionem dementatio.
Et certe non uno mali genere illic pluribusque aliis in locis laboratur, nam et Lasko bellum est cum Mennone quodam Symonis Phrisio, et huic cum Davide Joorisz Hollando, utroque pessimorum et pestilentissimorum dogmatum interque sese dissidentium antistite. Ii quamquam in anababtistica conveniunt eamque amplexandam omnino inculcant, in pluribus tamen dissentiunt, nam David se tertium David et Salvatorem vocat per Scripturas promissum easque in se exstinctas esse, nulliusque in futurum ponderis. Econtra Menno scripturis inhaerendum impiumque Davidem proclamat, ipse nihilo melior per omnes foeditates et abominationes vitam agens. Quanto uterque a nobis ad dignum supplicium studio sit quaesitus, haud facile dixerim, verum nulla industria, nulla edicta profuere, quodque mirere magis ex ipsorum auditoribus nonnulli multas ausi sunt apud nos sacras aedes spoliare, vitam communem agere, inter se magistratus creare, vitae et necis potestatem sibi assumere, omnem lapidem movere ad quamplurimos in commilitium accersendos, quo aucta potentia tandem libere gladium (quo se totum orbem sibi subiugaturos opinantur) stringere possint. Horum de numero longe plurimis et ex praecipuis per nos captis supplicioque merito per mille tormenta affectis ne sic quidem furor remittit et videmur cum hydra confligere.
Quid apud vos in re simili fiat, haud satis scio, audio tamen refugium in Prussiam esse plerorumque nostratium, qui aut monachales, aut sacerdotales habitus abiecere, principium sane ad similes calamitates. Quae omnia mihi animo volutanti praesagire videntur extremam in Germania mutationem, quae utinam longius quoque non pervadat.
Haec ad te, mi Pater, confidenter, ut intelligas, quanto in discrimine versemur sic undique impetiti. Etenim in Galliis atheismum pullulare pro certissimo est Italorum vel consuetudine, vel exemplo. Hispanae gentis ingenia novisti. Quid in Britannia fiat, haud satis scio. In Scotia sunt qui uni, sunt et qui alteri religioni faveant. Deus per divinam gratiam principibus Christianis inspiret concordiam animumque ad medendum tam praesentibus malis. Idemque te nobis diutissime servet incolumem.
Ex Harderwijco Gheldriae, die XVII-a Iulii anno Domini MDXLV-o.
Reverendissimae et Illustrissimae Dominationis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus