UUB, H. 155, f. 40v

Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo

Varmiae in Prussia

Zum Heylsberg inn Preussen

UUB, H. 155, f. 37r

Reverendissime Praesul orig. Presul⌈PraesulPraesul orig. Presul⌉, domine et pater ex animo honorandissime et observandissime.

Praemissa orig. Premissa⌈PraemissaPraemissa orig. Premissa⌉ humili oblatione obsequiorum meorum.

Nihil iucundius mihi afferre orig. adferre⌈afferreafferre orig. adferre⌉ potuit ornatissimus iuvenis Eustachius a Knobelsdorff, quam litteras tuas, quae ex Heylsberg de data decimae S written over D⌈DSS written over D⌉eptembris superioris anni missae eidemque traditae fuerunt. Significabant enim te optima adhuc esse valetudine solitoque paterno erga me animo – id quod gratissimum mihi fuit intelligere. Verum quod ad silentium meum et ingratitudinem, quam accusas, attinet, omnia tibi do, nihil peccare potes, sed mea certe haec non est, sed temporum culpa.

Scripsi ad te ex Vienna longas litteras, quas illustri domino Wolphango Brantner magno magistro ordinis divi Georgii in Austria in manus consignavi dandas factori dominorum Fuggarorum in Cracovia. Atqui princeps ille, dum legatus ad serenissimos reges vestros proficiscitur, quo primum die Vienna excessit, crus fregit ideoque rediit, remissas autem ad me litteras ad te tradidi magnifico domino Sigismundo ab Herbestain libero baroni suffecto in locum principis Brandtneri, et is, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ ex Cracovia easdem ad Iustum Iudocum Decium Toronium misisset, reversus ex Vylna repperit orig. reperit⌈repperitrepperit orig. reperit⌉ easdem litteras ex Toronio Cracoviam remissas, quod praecipue ob absentiam p(raedic)ti or p(raefa)ti⌈p(raedic)tip(raedic)ti or p(raefa)ti⌉ Iusti acciderat. I written over E⌈EII written over E⌉taque tertio sunt eaedem orig. eedem⌈eaedemeaedem orig. eedem⌉ litterae ad te remissae, nescio vero, an vel sic pervenerint, quod imprimis tamen opto, erant enim, praeterquam quod ex animo profectae, copiosae et uberes. Quare gratum facies, si me uno atque altero verbo hac dubitatione levaris.

Scribis in postremis istis te nullas meas accepisse, de quo non miror. An nesciebas autem me Aprili mense profectum fuisse in Transylvaniam? Ita enim puto ad te perscriptum fuisse. Sed haec missa sint. De morte tua nullus fuit rumor hic, iampridem postquam antiquum illum discussi, sed ab eo tempore omnes fere, qui hic tibi fuere amicissimi, amisisti, Marcum imprimis Laurinum decanum Brugensem, qui mense Novembri, dominum Adolphum a Burgundia dominum de Beveris, qui Decembri, multosque alios, ut capitaneum Thamysae, UUB, H. 155, f. 37v Iacobum Snagart, quos enumerare longum esset, qui diversis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ temporibus obiere.

Ut vero de meis rebus aliquid audias hidden by binding⌈[as]as hidden by binding⌉: ex Vienna sub finem Augusti sum profectus venique ad caesarem Bruxellam, neque multo post ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉ dominus a Granvella inde abiit Wormaciam ad conventum imperii super negotio orig. negocio⌈negotionegotio orig. negocio⌉ fidei indictum. Secutus orig. Sequutus⌈SecutusSecutus orig. Sequutus⌉ est illum caesar mense Decembri me hic apud serenissimam reginam Mariam ipsius sororem, gubernatricem harum provinciarum subsistere iusso, id quod pro hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉ gratissimo mihi accidit, iam enim in fastidium mihi venit hidden by binding⌈[nit]nit hidden by binding⌉ aula cogitoque me intra testam meam contrahere. Idque ut hidden by binding⌈[t]t hidden by binding⌉ commodius possim efficere, emi domum et dominium inter Gandavum et Aldenardum, ad flumen Scaldim, pretio orig. precio⌈pretiopretio orig. precio⌉ triginta hidden by binding⌈[a]a hidden by binding⌉ milium written over e⌈eiumium written over e⌉ florenorum aut non multo minus, Brugae enim mihi sordent amissis omnibus amicis, quibuscum vivere solebam. Proinde in domum illam migrare statui. Habeo vicum frequentibus aedificiis orig. edificiis⌈aedificiisaedificiis orig. edificiis⌉, bona societate, multis transeuntibus cotidie orig. quottidie⌈cotidiecotidie orig. quottidie⌉ insignem, qui meus est. Habeo domum circumsaeptam orig. circumseptam⌈circumsaeptamcircumsaeptam orig. circumseptam⌉ gemino flumine, hoc est Scalde principali et secundario hidden by binding⌈[io]io hidden by binding⌉ Scaldi. Habeo prata amoenissima, habeo merum mistumque ibi imperium et ius, secundum comitem Flandriae, qui meus est feudi dominus. Distat vicus iste, Eecque id est Quercus nomine, a Gandavo Aldenardoque pari spatio orig. spacio⌈spatiospatio orig. spacio⌉, hoc est duobus miliaribus cum dimidio. Ex opposito trans flumen est arx insignis nomine Gavera, quondam domini de Fiennes, nunc principatus titulum habet spectatque ad relictam ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimi)⌉ quondam comitis de Egmond. Vicinum eadem ripa habeo abbatem Sancti Petri Gandavensis, cuius vicus Swynarde continuus est meae Quercui. Habemus et iurisdictiones inter nos in aliis nonnullis vicis communes. Habeo piscium magnam copiam, praetereaque frumenti omnis generis, itaque ex hac una Quercu meam familiam et amicos alere possim ceteris proventibus meis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ et coniugis meae intactis, id quod tibi significatum esse volui, quo una mecum Deo gratias ageres. Atque haec ipsi certe Deo et coniugi meaemagis debeo, quam principibus, quamquam et illi UUB, H. 155, f. 38r de me benemeriti sunt debeo. Tuae itaque erunt partes amico congratulari, qui senio suo prospexit. Habeo in eo domum satis commodam, sed quam cum tempore possum efficere commodissimam. In hanc bibliothecam orig. bybliothecam⌈bibliothecambibliothecam orig. bybliothecam⌉ meam immittere, in hac aetatem transigere decrevi, si qua fata sinant, procul a curis et a curia, cum uxore et liberis, qui mihi duo sunt. Commoditas est flumen ingens, navigio advehi omnia possunt. Distat a Brugis septem, totidem a Watervliet, ubi possessionum nostrarum non exigua pars est, a Bruxellis decem tantum miliaribus nostratibus, in ipso Flandriae meditullio. Certe cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ in multis aliis, tum in hoc effulsit erga me divina gratia, fuit enim venale supra quattuor annis et a magnis ambitum proceribus, mihi autem cessit.

Sed hactenus ibi degere non licuit, quod nondum potui me ab aula absolvere, paro tamen commoditates abeundi, quas eo facilius assequar, quo longe plurimi sunt, qui ingenia excellentiora, maiorem eruditionem gratiamque rebus in omnibus, afferunt orig. adferunt⌈afferuntafferunt orig. adferunt⌉ in medium aestimatione orig. estimatione⌈aestimationeaestimatione orig. estimatione⌉, quae aliquanta de me fuit, cotidie orig. quottidie⌈cotidiecotidie orig. quottidie⌉ senescente, quod neque praeter orig. preter⌈praeterpraeter orig. preter⌉ spem, neque praeter exspectationem mihi usuvenit. Tam incommode enim versatusne ms. versatus ne(!) ⌈versatusneversatusne ms. versatus ne(!) ⌉ ego fuissem in studiis litterarum, versatus fuissem tot in actionibus, ut nova haec videri mihi deberent?

Panormitanus adhuc superest, sed abdicato magistratu, quem summum gessit, domi suae vivit exspectans horam vocationis suae. Ad illius me exemplum compono, sed aetate non tam, quam ille est, fracta, Deo enim gratia corporis vires mihi adhuc sufficiunt ad labores periculaque toleranda neque defecit animus, sed t written over ...⌈... illegible⌈...... illegible⌉tt written over ...⌉aedet perpetuo frustra niti, statuique me exercere in sacrarum litterarum lectione, si quando dabitur a negotiis orig. negociis⌈negotiisnegotiis orig. negociis⌉ feriari orig. faeriari⌈feriariferiari orig. faeriari⌉.

Godtscalcus noster diu conflixit cum valetudine, nunc autem a caesare missus est in written over ad⌈ad in in written over ad⌉ Hungariam ad procuranda negotia orig. negocia⌈negotianegotia orig. negocia⌉ quaedam serenissimae reginae Mariae superinscribed⌈MariaeMariae superinscribed⌉, ubi aestatem hanc, uti reor, ad minus est transacturus.

De me quid futurum sit, nescio, sed condicionem orig. conditionem⌈condicionemcondicionem orig. conditionem⌉ non ambio ullam aliam, nisi ex commodo esset reipublicae. Cui privatos affectus meos haud UUB, H. 155, f. 38v dubie postponerem, sed in quo posset opera mea esse usui, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ praesertim summa rerum, de qua agitur, summis et extremis sit viribus defendenda, in quas, rogo, quid ego conferre possem? Satis habeo compertum, si Hieronymo a Lasky legatio Turcica successisset prospere, futurum fuisse, ut pars laborum in me derivaretur, sed exemplum crudelius est, quam ut in eodem plures debeant orig. daebeant⌈debeantdebeant orig. daebeant⌉ periclitari. Rebus Hungaricis, quoad potui, modeste hidden by binding⌈[e]e hidden by binding⌉ intendi neque reor nomen ullum me, nisi bonum, illic reliquisse. Crebrius orig. Craebrius⌈CrebriusCrebrius orig. Craebrius⌉ autem eandem orig. eamdem⌈eandemeandem orig. eamdem⌉ fortunam in hac acerbitate animorum tentare non est consultum.

Epigramma Venetum videram Agriae mense Iulio, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ ex Transsylvania venirem, missum ex Cracovia per dominum Severinum Boner ad reverendissimum dominum Agriensem, sed responsio tua valde placuit nostratibus et serenissimae cumprimis reginae Mariae, cuius maiestati litteras tuas atque ipsum carmen ostendi.

Quae inter duos orbis monarchas aguntur, duobus dicam verbis. Uterque sua. A bello vacant, sed non cessant practicae, utinam ab omni parte Christianae.[14] Potes autem tibi habere hidden by binding⌈[abere]abere hidden by binding⌉ persuasum universa ex fine huius conventus Germanici dependere. Si enim caesar Germaniam pacificare poterit, nulli hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ hostes metuendi sunt, sin minus, undique periculum illi nobisque video imminere. Iam Turca prae foribus est, acer admonitor salutis nostrae aut nunc procurandae, aut in aeternum orig. eternum⌈aeternumaeternum orig. eternum⌉ amittendae. Nulli exercitus sunt in Galliis, sed illic dissidium fuit ingens hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ inter duos primarios viros, conestabilem scilicet eundemque magnum magistrum regni ex una, et admiraldum ex alia parte. Quo effectum est, ut admiraldus post multas informatio hidden by binding⌈[io]io hidden by binding⌉nes deprehensus sit contra, quam debuit, egisse ideoque sententia adversus ipsum lata fuit ingens, damnabatur enim ad perpetuos carceres bonis omnibus publicatis, spoliabatur honoribus omnibus, sed et spe quoque aliquando eosdem assequendi privabatur. Lata autem fuit mense Februario. Iam de rebus ipsius actum esse omnes putabant, cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ ecce femineis orig. foemineis⌈femineisfemineis orig. foemineis⌉, ut fama est, artibus flexa mente regis sublata est atque in totum expuncta eadem sententia, restitutique damnato UUB, H. 155, f. 39r sui honores atque fortunae non sine summa omnium admiratione, quibus legum maiestas sanctior esse debere videbatur, quam ut tam exiguo tempore calidum frigidumque uno ore effunderent.

In Anglia itidem pax est, nisi quod contra Scotos arces oppidaque muniuntur, prout et adversus alios actum esse ferunt, sed Anglis videtur belli causa contra Francos esse, quod ab aliquot mensibus Franci in ditionem Anglorum non procul a Calysio moliri nonnihil visi sunt. Qua de re levia aliquot certamina advenere. Est et Anglis periculosa Ardea urbecula illis finitima, quam Franci magno molimine sunt munire orsi propeque munitionem illam ad finem usque perduxere. Econtra iisdem Anglis contra Scotos belli causa esse potest, quod Scoti plerosque monachos et nobiles Anglos, qui crudelitatem, quae in Anglia exercita fuit, effugere potuerunt, hospitaliter susceperunt neque dedere eosdem volunt petenti ex foedere regi Anglorum ad supplicium asserentes se ad huiusmodi iniqua nullis foederibus teneri, quippe cum orig. quum⌈cumcum orig. quum⌉ tale aliquid ne cogitatum quidem fuerit, quo tempore foedera inibantur, parvique videntur facere minas Anglorum. Haec ita esse omnino aestimare orig. estimare⌈aestimareaestimare orig. estimare⌉ debes. Sed contra Belgicam nostram non arbitror Anglos aliquid ausuros, neque enim causam habent ullam, quamquam circa usum mercimoniorum et modos navigandi nonnulla per illos sunt innovata adversum nostros, quae ipsorum exemplo edocti vicissim in written over l⌈lnn written over l⌉ illos retorsimus.

Idem rex Anglorum alit in suo regno sororem ducis Cliviae et Iuliaci, quam pro uxore legitima semel ductam conscientia motus, quod alteri prius fidem dedisset, a se dimisit et cum altera cohabitat Clivensi interim liberaliter vivente. Qua de re aliis litteris meis ad te scripseram. Cum regno Danorum neque pax nobis est, neque bellum, sed ex eo regno oratores venire debent Ratisbonam ad caesarem, quibuscum de iis, quae negotium orig. negocium⌈negotiumnegotium orig. negocium⌉ illud concernunt, agetur. Ducatus Gheldriae ducem Iuliaci assumptum dimittere non velle videtur. Missus eo fuerat a caesare UUB, H. 155, f. 39v Levinus noster Panagathus, qui de numero est heraldorum caesaris, ut diem indiceret illis et duci, quo die praesto essent ad audiendum, quae sibi obicere[n]tur orig. obiicere[n]tur⌈obiceren hidden by binding⌈[n]n hidden by binding⌉turobicere[n]tur orig. obiicere[n]tur⌉, sed dux ipse nondum abiit ad illum diem, fertur hidden by binding⌈[r]r hidden by binding⌉ tamen ex suis misisse, ipsaque etiam ditio Gheldrica suos illic adornavit. Quid futurum sit, brevi experiemur. Fuit iis diebus confluxus quidam militum in vicinis regionibus Gheldriorum famaque de iisdem varia, sed nunc dispersi, quidam etiam caesi orig. cesi⌈caesicaesi orig. cesi⌉ latent in confinib written over s⌈sbb written over s⌉us Westphaliae et Hessiae, singulisque diebus propter edictum omnium principum, ne quis subditorum se illis coniungat, dilabuntur a signis, proinde nullus metus ab ea parte.

In locum defuncti domini de Beveris successit in praefecturam maris filius illius, iuvenis bonae spei, qui hidden by binding⌈[i]i hidden by binding⌉ brevi ducturus est uxorem filiam ducis de Arschot. Princeps Orangiae, filius comitis Henrici bonae memoriae, duxit uxorem filiam ducis Lothoringiae, quae nunc ex eo gravida est. Ita senibus succedunt filii abolita patrum memoria.

Apud caesarem in Germania est ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉ dominus a Grandvella, est et ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌈ill(ustris)ill(ustris) or ill(ustrissimus)⌉ dominus a Prato. Reliqua turba tibi ignota est.

Cerevisia tua fuit admodum sapida. Inveni enim ex Hungaria reversus adhuc vas unum integrum. Nam duo hidden by binding⌈[o]o hidden by binding⌉, uti Viennae acceperam et ad te scripsi, aulici, dum caesar Brugis esset, ebiberant. De ea ego atque uxor habemus gratiam.

Iuvenis ille tantum semel aut iterum apud me fuit, omnino vero certus esto nihil illi defuturum tuo nomine. Cohabitat illi quidam affinis meus dantque simul operam iuri. Illius est ad me ornatissimum carmen, ut sane, quam pro merito scripseris, animam Nasonis hidden by binding⌈[s]s hidden by binding⌉ in illius pectus migrasse.

Consilium serenissimorum regum vestrorum in pace cum tot efferis nationibus quis non vehementer laudaverit? Sed profecto melius vobiscum agitur, ex quo Muldaui praesidia Turcarum interfecerunt, alioqui Podoliae non UUB, H. 155, f. 40r parvum periculum instabat. Quid vero, si et Persam aliquando habituri estis vicinum? Nam devictis plerisque Tartarorum regulis, subactis Circassis, imminere dicitur Russiae, eadem, qua olim Tartari, via. Superesse tantum ferunt Tartarum Casanensem, cuius vires modicae neque satis firmae ad resistendum hosti tot gentibus circumsaepto orig. circumsepto⌈circumsaeptocircumsaepto orig. circumsepto⌉. Haec orig. Hec⌈HaecHaec orig. Hec⌉ ad me scripsit dominus Sigismundus ab Herbestain, postquam ex Vylna rediisset Viennam. Muldavia vero perquam opportuna fuit immittendis Persis in Bulgariam, sed nunc videtur semet defensura. Aestate orig. Estate⌈AestateAestate orig. Estate⌉ superiore, dum essem in vicinis Muldaviae, diligenter singula sum percunctatus intelligoque regionem esse difficilem expugnatu, si modo concordes in defensionem patriae excubare volent.

Quod cupis me videre in nuptiis iunioris regis vestri, habeo sane magnam tibi gratiam, sed huiusmodi honorificae commissiones transferuntur in delicatulos. Mihi si quid periculosum, varium, anceps, si quid, quod ambire posset nemo, occurrit, semper impositum fuit et certus sum secus non futurum. Fieri tamen posset, ut si in aula essem, provincia mihi aliqua demandaretur, sed te praeter non est, quod aveam in Polonia videre. Multum mihi detractum est de veteri devotione, posteaquam vidi te ob res optime gestas in suspicionem orig. suspitionem⌈suspicionemsuspicionem orig. suspitionem⌉ istic orig. isthic⌈isticistic orig. isthic⌉ venisse regenti. Id enim, quamvis multis aliis usuvenit, laudem propterea tamen non meretur. Quare tibi tuisque felicia orig. foelicia⌈feliciafelicia orig. foelicia⌉ omnia apprecabor, illos autem suo fato vivere atque valere sinam.

Quae per me scripta esse tibi volui, ut abicias orig. abiicias⌈abiciasabicias orig. abiicias⌉ suspicionem orig. suspitionem⌈suspicionemsuspicionem orig. suspitionem⌉ de me negligentiae. Nulla enim dies, ne mors quidem, si modo Deo ita visum fuerit, adimet mihi affectum filii erga te. Ita teque meque conservet, qui solus potest, salvator Christus.

Ex Bincio Haynoniae, die XII-a mensis Aprilis anno Domini MDXLI more Romano orig. Rhomano⌈RomanoRomano orig. Rhomano⌉.

Eiusdem Reverendissimae Paternitatis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus

[14 ] Christianae (in connection with practicae )or Christiane (adverb): there is an unusual mark over -e