» CORPUS of Ioannes Dantiscus' Texts & Correspondence
Copyright © Laboratory for Source Editing and Digital Humanities AL UW

All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording or any other information storage and retrieval system, without prior permission in writing from the publisher.

Letter #2459

Cornelis DE SCHEPPER to Ioannes DANTISCUS
Brussels, 1541-07-15

English register:

De Schepper has no reliable news about the results of the Diet of Regensburg, nor about the situation in Buda, besides the fact that the Emperor [Charles V] has called for harmony and relinquishment of private animosity in the name of the public good, but the response has been slow, while there is plague among King Ferdinand’s troops besieging Buda and the Turks are drawing near. The Emperor is to leave Regensburg soon.

De Schepper informs Dantiscus that the wedding of the Duke of Lorraine’s son Francis with the King of Denmark’s [Christian II] daughter Christina took place in the Habsburg Netherlands. After the wedding the newly-weds visited the Prince of Orange [René de Châlon] in Breda and set off for Lorraine. The Prince of Orange went to Holland, of which he is the Governor. Maximiliaan [van Egmond], Count of Buren, has gone to Friesland.

Wilhelm, Duke of Jülich-Cleve, who was at the French court during this time, has wed the King of France’s niece [Jeanne d'Albret]. De Schepper cites different opinions on this marriage and its political consequences.

De Schepper reports that, from among Dantiscus’ former acquaintances, those who are still with the Emperor are [Claude Dodieu] de Vély, who continues to be the French ambassador, as he was in 1532, the Lord of Praet and the Baron of Montfalconnet. Rosey and Hourron are in the Duke of Orange’s service.

The Emperor is preparing a fleet and troops for a great expedition to Africa.

De Schepper is staying at Queen Mary’s court; he is seldom at home (something he is not pleased about) and travels a lot. He has long had no news from Jakob von Barthen and wishes all the best for him. Earlier, Barthen had sent him a certain young man’s introduction to Copernicus’ work [i.e. De libris revolutionum Copernici narratio prima by Georg Joachim Rheticus]. This introduction made Copernicus famous among scholars, including Gemma Frisius, who impatiently await the dissemination of the main work.


            received Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1542-03-22

Manuscript sources:
1fair copy in Latin, autograph, AAWO, AB, D. 70, f. 97-98
2register with excerpt in Latin, English, 20th-century, CBKUL, R.III, 31, No. 417

Auxiliary sources:
1register in German, 20th-century, B. PAU-PAN, 8249 (TK 11), f. 342

Prints:
1BIRKENMAJER 1924 p. 266-267 (excerpt)
2DE VOCHT 1961 No. DE, 426, p. 340-341 (English register)
3SIKORSKI 1968 No. 491-492, p. 127 (Polish register)
4Kopernik na Warmii No. 527-528, p. 511 (Polish register)
5RC No. 468, p. 198 (English register)
6NCG 6/1 No. 170, p. 317-318 (excerpt; excerpt in German translation)
7CEID 2/2 (Letter No. 78) p. 461-465 (in extenso; English register)

 

Text & apparatus & commentaryPlain textText & commentaryText & apparatus

 

Reverendissimo et excellentissimo Praesuli et Domino, domino Ioanni Dantisco episcopo Varmiensi etc., domino et patri ex animo honorandissimo et observandissimo

In Prussia

Zu Heylsberg

Reverendissime et excellentissime Praesul, Domine et Pater honorandissime et observandissime.

Non dubito, quin, qui istic estis viri boni atque amatores reipublicae Christianae, omnes magno studio teneamini intelligendi ea, quae vel Ratisbonae pro stabilienda domi pace, vel Budae pro depellendo omnium hoste immanissimo Thurca aguntur aut acta sunt, et sane non minore nos desiderio tenemur cupidissime exspectantes, si quid exspectationi nostrae consonum et conveniens nuntietur. Neque tamen hactenus quicquam rescire licuit certi, nisi quod omnium vocibus celebrari audimus caesaris nostri summam diligentiam in ambiendis singulis, ut tandem a privatis amicitiis inimicitiisve sese vertant ad rempublicam, qua sine frustra sunt omnia. Et fama quidem fert in hoc tam pio opere promovendo eos sese praestare tepidos, quos maxime oporteret secus facere. Id si ita est, taedere nos potest temporum istorum, in quibus tam corrupta videmus esse iudicia hominum, aut accersendus est angulus aliquis, ubi procul a strepitu talium nuntiorum liceat exspectare vocem tubae. Sed quid facias? Deplorare quidem hunc statum rerum possumus, in melius reformare non possumus.

Iamque caesar non diu Ratisbonae haesurus et Thurcae propediem ad Budam futuri nuntiantur, utrumque nostro magno cum incommodo, nam et praesentis caesaris auctoritas ad plerorumque animos confirmandos multum habet momenti, et Thurcarum adventus exercitui nostro nondum praesidiis Germanici imperii adaucto metuendus, forte etiam et periculosus erit. Pestis enim valida saevire dicitur in castris, quam militaris petulantia accedente aestu ferventioris sideris non videtur esse imminutura. Deus pro sua clementia det principibus Christianis in animum consilia, quae utilissima sunt, atque eadem adimat e mentibus adversariorum crucis.

Quae hic geruntur, breviter accipe. Superior[i] mense celebratae sunt hic nuptiae inter Franciscum ducem Bari filium seniorem ducis Lothoringiae e[t] dominam Christinam filiam Christierni regis, viduam Francisci Sphortiae ducis Mediolani. Neque multo post, postquam invisisset Bredam urbem principis Auriacensis, abierunt coniuges in Lothoringiam. Post eorum abitionem, princeps ille Auriacensis concessit in Hollandiam, cuius est institutus gubernator, et dominus Maximilianus comes de Bur[en] in Frysiam.

Circa eadem tempora, Guilielmus dux Iuliaci et Cliviae versatus est in aula Francorum. Cui desponsa est filia sororis regis Christianissimi et Henrici de Labrecht, qui se vocat regem Navarrae. De quo matrimonio variant plerique. Alii in aliam partem interpretantur, sed non desunt, qui negent matrimonium consummatum iri, quod virgo nondum viripotens et rex consilium ex tempore capturus videtur. Quicquid id est, vident[ur] haec adversus caesarem cudi, quemadmodum et revera fiunt, sed non deerit maiestati ipsius caesare[ae] Deus, qui novit, qua intentione hactenus bonum publicum procuraverit. Sunt, qui statim ab eodem rege bellum nobis illatum iri credunt. Sunt, qui existimant illum dependere ab occasione, quod verosimilius est.

Dominus de Vely, qui ann[o] tricesimo secundo orator fuit praefati regis Francorum, adhuc apud caesarem agit. Est item apud ipsius maiestatem illustris dominus a Prato, ex aulicis baro de Montfalconnet et novitii plerique, nostro tempore pueri. Superest adhuc apud principem Auriacensem, Rosey et Hourron praefectus domus illustris quondam domini Henrici de Nassaw, neque multo plures. In hanc exiguitatem re dactus est ordo noster.

Caesar parat ingentem expeditionem maritimam traiecturus in Aphricam, uti videtur, nam Hispaniae ingentem numerum navium parant et miles ex Germania Italiaque satis numerosus conscribitur. Initium profectionis aiunt fore circa Kalendas Augusti, quamquam sunt, qui citius futurum credunt, quod mihi non videtur factu possibile. Interea praestolabimur nuntium de Thurcis et de conclusione conventus imperialis.

Ego, ut de me aliquid audias, haereo in hac aula apud serenissimam reginam Mariam, rarus domi, frequens peraegre, quod incipit displicere. De domino Iacobo a Barthem nihil iampridem audio, precor tamen illi felicia omnia pro candore ingenii ipsius. Sed paene oblitus eram, quod frequenter scriptum ad te volebam. Missa est per eundem Iacobum a Barthem ad me introductio quaedam per iuvenem, ut videtur, mathematicarum artium non ignarum, in opus doctoris Nicolai Copernici Torunnei, canonici Varmiensis. Ea introductio sive praegustatio effecit, ut celebre factum sit nomen praefati Copernici, utque plerique viri boni interque eos Gemma tuus magnopere anhelent ad evulgationem operis principalis, si quae aliquando futura est, quo de, ut ad nos rescribas, etiam atque etiam precor.

Interea felicissime vale et me meaque habe tibi commendatissima.

Bruxellae, decima quinta Iulii anno Domini MDXLI.

Eiusdem Reverendissimae et Excellentissimae Dominationis Vestrae humilis inservitor et filius Cornelius Scepperus