Reverendissimo domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, regis Poloniae apud caesarem oratori, domino suo observandissimo

Salutem plurimam.

Equidem inter praecipuos felicitatis calculos illud mihi numerandum duco, quod ita sors tulerit, ut licuerit propius intueri ac cognoscere illum uno omnium ore decantatum Dantiscum. In qua re plane evenit, ut mihi quoque dicendum existimem: O fama ingens ingentior actis. Id cum ceteris in rebus disciplinis ac virtutibus praeclare animadverti tum praecipue in comitate civilis vitae, qua, cum tanto intervallo reliquos caesareae aulae proceres, sive quis dignitatem sive ingenium sive eruditionem spectet, antecellas, ita tamen ad humiliorum fortunam accommodas, ut illos potius erigere ad ampliora quam te deicere infra tantam dignitatem videaris, ut in nullo umquam magis verum esse deprehenderim, omnia viros bonos decere. Ceterum cum me quoque non dedignatus sis amplissimo honore tuorum clientum, tanta praeterea in me usus sis humanitate, ut a nullo veteri amico maior possit exspectari, admodum cupio dari occasionem, qua possim tibi fidem facere, hunc animum totum nihil perinde desiderare, quam tibi aliquod suae gratitudinis argumentum ostendere. In praesentia in eius rei symbolum mitto tibi dono effigiem domini Erasmi Roterodami ab Ioanne Hoelpeyno, artificum in eo genere, ut periti censent, praestantissimo, graphice et ad vivum expressam. Hoc enim malui quam pictori Mechliniensi committere, partim ne deessem qualicumque occasiunculae declarandi animi in te mei, partim quod vererer ne ab ipso pictore effingeretur in peius, quemadmodum fere evenit, quoties ex imagine imago fingitur. Nam cum nulla imago absolute ad archetypum respondeat, necesse est semper longius aberrare imaginis imaginem. Addidi gypseam imperatoris ει̉κόνα, quae si videbitur satis expressa, dabimus operam, ut e solidiore materia ad te veniat. Cuperem sane melioribus officiis referre gratiam et, si detur opportunitas, comperies non deesse voluntatem. Interea te obsecro, ut quem ultro in gregem tuorum accivisti, etiam perpetuo favore prosequaris. Bene vale, praesul Reverendissime.

Lovanii, e Collegio Trilingui, quinto Calendas Maii anno Domini l531.

Tuae Reverendissimae Celsitudini deditissimus Conradus Goclenius

Reverendissimo domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, serenissimi Polonorum regis oratori, domino suo observandissimo

Salutem plurimam.

Quod munusculum meum boni consulueris, Dantisce, praesulum eruditissime, non potest dici quam mihi gratuler. Et qui Erasmo ob plurima eius in me privata officia arctissime fui antehac devinctus, nunc non minus illius simulacro me debere intellego, quo non aditus quidem patefactus est ad amicitiam summi herois, quacumque parte quis velit censere Dantiscum genere fortunis ingenio virtute clarissimum. Nam ipse, quae tua est humanitas, verecundiae nostrae fores ultro aperuisti, sed quod illa occasione eo usque ultra primum familiaritatis limen promoverim, ut per epistolas etiam in intima penetralia ausim perrumpere. Quo quoniam etiam videris invitare, confidentius posthac utar permisso, nec verebor quibusvis de rebus apud te garrire potius quam ut patiar meum nomen apud te venire in oblivionem. Ceterum de aetate, qua fuerit Erasmus, cum imago eius depingeretur, non possum in praesentia pro comperto affirmare, sed efficiam brevi tempore, ut tibi constent omnia. Quod ad caesaris imagines pertinet, curabitur non minus diligenter quam celeriter. Temptata res est frequentissime in argento, sed hactenus numquam successit satis pro exspectatione. Sunt tamen artifices, qui promittunt rationem molliendi argenti, ut non minus fusile fiat quam plumbum, sed veremur, ne nobis dent verba. Verum utcumque illud accidat, e gypso fingere nihil est facilius. Si qua alia in re Tuae Reverendissimae Celsitudini possim gratificari, impera mihi quidvis, ut tibi addictissimo. Campensi nostro perquam gratum fuit simulacrum tui plumbeum, quod et ipse curiosissime sum contemplatus, et in eo Dantiscum libentissime et cum quadam voluptate agnovi. Et si eiusmodi artifices tibi domi sunt, ut praedicat Campensis, equidem summi beneficii loco ducam, si me quoque tali munere digneris. Cleonardo renuntiavi, quae voluisti, quemadmodum licebit intellegere ex eius epistula, quam cum mea accepisti. Bene vale.

Lovanii, 12 Idus Maii anno 1531.

Reverendissimo domino Ioanni Dantisco Episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis apud caesarem legato, domino suo observandissimo

Salutem plurimam.

Non ita sum impudens, ut te in rescribendi vicisitudine ad calculos velim vocare, Dantisce, praesulum doctissime. Neque ita ignarus rerum humanarum, ut non animadvertam quantis negotiorum fluctibus assidue obruaris. Tum vero, etsi maxime tibi suppetat otium, improbissimum tamen ducerem, si illud etiam melioris notae amicus sibi impendi postulet. Itaque plurimum falleris, si ita iudicas, ut scribis, me non boni consuluisse tuum silentium, quippe qui votis meis abunde satisfactum duco, si litteris meis ad Tuam Celsitudinem aditum patere sentiam. Cum vero te eousque demittis, ut eas etiam responsione digneris, illud mihi plane accidit supra votum, idque ego in parte felicitatis esse duco, hucusque me apud celeberrimum caesareae aulae vel potius totius orbis ornamentum promovisse, ut me tua responsione non indignum existimes. Proinde sive tibi sponte in mentem venit, sive alius quispiam suggessit, a me officium tuum vel accusari, vel etiam requiri, obsecro te per Gratias et Musas, ne me credas comississe id, quod sine summo piaculo me certo scio non posse committere. De Sceppero vehementer gaudeo illum nobis in dies singulos magis ac magis crescere ac gravioribus negotiis a caesare adhiberi. Meretur illa ingenii divina quaedam felicitas, ut summa adsequatur, sed ad ea non patet via, nisi per ardua ac sudores, quibus dii virtutem munierunt. Sed illi tamen faciliores aditus auguramur, quod eum monitorem ac magistrum in moderanda vita nactus sit, qui non modo Ulyssis exemplo multorum hominum mores cognorit et urbes, sed etiam perspectum habeat, quicquid ubique vel expetendum, vel fugiendum, quique non minus certo possit praescribere novum istud iter ingredienti, quae sit optima inter proceres vivendi ratio, quam Circe illa Homerica inter Scyllam et Charibdim, in minimo leti discrimine, quae esset expeditissima navigatio. Scio illum praecipuo favore Mercurini non mediocriter evectum, sed tamen quod eius divinum ingenium et dexteritas in agendis rebus Mercurino innotuerunt, id ego saepenumero apud me cogitans tibi praecipue soleo acceptum referre. Cum tu unus sis inter tot purpuratos omnium iudicio, qui virtutem neque natalibus, neque fortunae apparatu, sed sua ipsius mercede ac dignitate metiaris. Quae cum in Sceppero sit eximia certam animo spem favemus illum aliquando ad summa perventurum, praesertim si aura favoris tui non destituatur.

Quamquam etiam nunc eo pervenit, ut fortuna eius magis obnoxia sit invidiae, quam exsposita aemulorum imitationi, ceterum cum ipse Scepperum plurimis annis fraterno animo sim complexus, hoc ipso nomine me tibi plurimum debere confiteor necesse est, nisi ingratus velim beneficium dissimulare, quod per te potissimum illi patefacta est via ad fortunam, et nunc in tua benevolentia certissimum praesidium illi collocatum. Fortunent superi, ut in hac quoque legatione caesaris animo faciat satis. Imaginem Erasmi, quod destinasti remittere haud scio, in quam partem sit accipiendum. Illud tamen scito, mihi posthac fore iniucundissimum, nam quoties intuebor, haec cogitatio subibit animum, illam a Dantisco fuisse repudiatam. Quod ad meam oblectationem pertinet, ea mihi est necessitudo cum Hoelpeyno, ut quidvis ab eo possim impetrare. Quin spero me brevi tibi exhibiturum hoc anno effictam, quae si tibi magis accidebit, tum tua sit optio utram malis tibi servare. Simulacrum tui plumbeum avidissime exspecto. Puderet me huius petacitatis, si aliunde liceret comparare. Quod cum sit negatum, ab impudentia, quam tamen amor tui expressit, praesidium cogimur mutuare.

Bene vale Praesul Reverendissime.

Lovanii quarto ante Nonas Iunii.

Eidem Reverendissimae Dominationi deditissimus Conradus Goclenius

Reverendissimo Domino Ioanni Dantisco episcopo Culmensi, serenissimi Poloniae regis apud caesarem oratori, domino suo clementissimo

Salutem plurimam.

Reverendissime Domine.

Quemadmodum servi in comoediis solent, ubi scelus aliquod commiserunt, sibi aliquem deprecatorem parare adversus herilem iracundiam, ita ego non ita pridem mihi conscius, quam parum officiose responderim tuo in me studio et postremae epistolae, quo te uterer ad impetrationem veniae placabiliore, prius Cornelium Scepperum nostrum adortus sum, sedulo agens cum illo, ut ipse mihi suum patrocinium accommodaret, ne quo modo a gratia tua, quam omnibus fortunis potiorem duco, me pateretur excidere. Simul illi indicavi, quae negotia me sibi non sine gravi molestia sic devinctum haberent, ut ad alia nequaquam satis otii suppeteret. Quae excusatio si apud aequitatem tuam invenit locum, nihil attinet easdem causas repetere. Sin autem Scepperus frustra in ea re laboravit, nihil mihi spei est reliquum, ut rudis epistola mea facundiam illius praesentissimam exsuperet.

Interim tamen dum pendeo animi, illud mihi persuadebo, quod maxime est in votis, te vel admisisse excusationem meam, vel certe negligentiae, si quam arbitrere commissam, ignovisse. Quid enim non persuadeam de te mihi, cuius humanitatem, ut ceteras virtutes taceam, nemo est paulo humanior tota Europa, qui nesciat.

Ceterum quod ad beneficium tuum nuperrimum pertinet, quo effectum est, ut inter candidatos caesareae gratiae mei quoque nominis ratio haberetur, non habeo quibus verbis explicem, quantum me tibi debere confiteor. Timanthem igitur illum imitabor, et quod omnem meam dicendi facultatem exsuperat tacito animo iudicio venerabor ac parentis loco mihi semper habendum existimabo tanti muneris auctorem, quod mihi per Tuam Reverendissimam Celsitudinem, et domini Alphonsi Valdesii, Thesei tui, fidem indubitissimum polliceor, non defuturus occasioni, si ita res ferat, ut liceat omnibus ostendere te apud gratissimum pectus huiusmodi beneficium collocasse.

Bene vale.

Lovanii, decimo septimo Kalendis Septembris anno 1531

Eidem Tuae Reverendissimae Dominationi deditissimis Conradus Goclenius

Reverendissimo domino Dantisco, episcopo Culmensi, incliti Polonorum regis apud caesarem oratori, domino suo observandissimo. Bruxellae

Salutem plurimam.

Quod ceteris omnibus et animi et corporis ac fortunae dotibus non modo nos, qui humi repimus, sed illos etiam, qui in sublimi sunt collocati, tanto intervallo exsuperas, Dantisce, praesul eximie, in eo sane gratulandum est publicae felicitati et nostro saeculo, cui memorabile ornamentum et singulare decus contigit. Sed illud nobis inferioris notae hominibus prope pudendum video, quod et humanitate abs te vincimur et omni officiorum genere superamur. Non enim tibi satis fuit, quod me veluti in caelo collocaris, dum non ut scholasticum aliquem, sed prorsus tamquam parem excepisti, et eam praesenti exhibuisti benevolentiam, ac illo favore absens nostrarum fortunarum apud dominum Alphonsum Valdesium iecisti fundamenta, ut audeam mihi certissima quaedam tuo patrocinio incrementa polliceri. Sed parum putavit illud esse tuus ille animus vere heroicus, verum etiam blandissimis litteris nos provocas, ac summa civilitate officii intermissi admones. Quid dicam de munificentia singulari, qua Alexandrum illum Magnum imitaris, qui non quo quisque esset dignus munere in exercenda liberalitate considerandum existimavit, sed illi rei sua ipsius magnanimitate modum putavit esse statuendum. Proinde cum nihil sit in me dignum tanti herois favore, sic tuum munus, quod proxime per Iasparem aurificem misisti, missum interpretor tamquam fructum aliquem tuae liberalitatis, quae non modo bifera est, ut solent quae in frugiferarum arborum genere fertiliora sunt, sed cotidie in varios multiplici fetu est fecunda; non enim neque assiduitas neque magnitudo obscuram esse patitur famam tuorum beneficiorum. Neque vero tam ipso munere delector quantumvis splendido, sed quod supra votum illud mihi accessit fortunae, cui cum abunde satis erat utcumque tibi tali inter proceres aulae praecipuo et inter eruditione insignes summo innotescere. Illud praeterea obtigit, ut videaris habere non in postremo numero tuorum quos diligis. In qua re sola, tametsi in reliquis omnibus simus inferiores, cum facile tecum paria facere possimus obsecro te per tuas Musas, ne ex silentio diuturniore iudices animum tibi deditissimum, sed potius id pudori meo ascribas, qui subinde meditantem scribere revocat et nefas esse admonet tuam Reverendissimam Celsitudinem cotidianis litteris interpellare, praesertim cum nihil acciderit dignum hactenus tuis eruditissimis auribus. Cuius rei si quando sese offeret occasio, partibus meis neutiquam sum defuturus. Interim tibi proliberalitate in me tua summas ago gratias, libentius relaturus si quid in me esset opis. Campensem omnibus modis urgebo, ut tanto Maecenati sic de ipso merenti studeat gratificari. Nec puto deesse voluntatem, si vires corporis paterentur illum indulgere suo animo. Sed res videtur assidue, postquam collegium nostrum deseruit, in peius ruere et retro sublapsa referri. Contra omnia amicorum consilia initio malum contempsit, quodcumque sit, ipse scabiem puerilem vocat, sic iam adultam, ut possit vel virilis nominari, nisi credamus Campensem nostrum ante senectutem repuerascere. Numquam tamen fuit spe meliore, ob mutatum medicum magnifice ut solent promittentem. Quod ad psalterii editionem pertinet, negat id Lovanii posse fieri ob edictum caesaris. Nec nisi recuperata valetudine quoquam audere proficisci. Simul atque cum valetudine in gratiam redierit, nihil habiturum se prius, quam ut tuae voluntati obsequatur. Vehementer doleo tam iustam illi esse excusationem, praesertim cum in tanta paucitate maecenatum non temere sit inventurus alterum Dantiscum tam exoptandas in hoc rerum statu condiciones illi offerentem, quas si non, ubi primum per valetudinem licuerit, arripiat, utraque manu equidem illum posthac ad agnatos et propinquos tamquam insanum iudicabo adducendum. Sed haec cum illo data oportunitate agam prolixius, et spero impulsurum quo sua sponte propendet, eventum tamen quem ipse praestare non possum, nolim etiam polliceri. Ubi compertiora super hac re habuero, non patiar te diutius ignorare. Vale, Praesul Reverendissime.

Lovanii, altera Decembris, anno MDXXXI.

Eidem Tuae Reverendissimae Dominationi deditissimus Conradus Goclenius

Reverendissimo domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, incliti regis Polonorum oratori, domino suo observandissimo. Bruxellae

Prudentiam tuam, Reverendissime Praesul, vehementer probo, qui eo temperamento Resendii nostri famae consulis, ut Vivetis viri, quod negari non potest, haudquaquam vulgariter eruditi maximam rationem ducas. Quem suo nomine palam traduci, et ipsius Resendii et studiorum causa nolim. Neque enim Resendio satis consultum in se, ut totam gentem Hispanicam provocet. Et Vives, tametsi praecipiti iudicio de universa poetarum familia deque Gellii vigiliis non omnino indignus videatur, cui male promerenti mala reponatur gratia, tamen cetera quibus eruditiores offendit potissimum posita sunt in moribus et petulantia effrenioris linguae, ideo certe aliquanto parcius feriendum censeo, aut ob virtutes non exiguas leviora vitia illi condonanda. Quod si omnino decrevisti in publicum edere hoc poematium, meo suffragio dignissimum lectu, nisi obstarent quae commemoravi, qui Resendiano nomini ea publicatione consulatur, nisi auctoris titulo inscriptum edatur, equidem non video. Quod ad Vivem attinet, visum est et ipsi Resendio, qui hesterna die hac iter fecit in Germaniam, ut suppresso nomine res notetur cum hac inscriptione: “In L. Charitaeum Gurdum”, et ut pro Vivis nomine toto poemate Gurdi nomen substituatur. Cuius rei rationem ipse Resendius tibi explicabit, cui haec nomina primis visa sunt proxima, quamquam hac mutatione bonam partem gratiae suis vigiliis putat discessuram. Sed satius esse duco, ut ratio omnem vincat gratiam, ne dum alienam ulciscitur iniuriam, ipse iudicetur admisisse iniuriam. Quod autem aliquanto serius postulationi Tuae Reverendissimae Celsitudinis satisfeci, in causa fuit ingens turba salutatorum atque etiam mea ambitio, ut verum fatear, qui per hosce dies ipse quoque factus sum salutigerulus, dum e re nata occasione nolo videri inhumanior. Sed nullius colloquio vehementius sum delectatus quam domini Alphonsi Valdesii, qui favorem suum benignissime pollicitus, etiam illud testatus est, quanto studio apud illum egeris, ut nominatio ad praepositum Hugardiensem ex animi mei sententia conficeretur. Neque adhuc desperandum esse, quamquam gravis adversaria competitorum sit comparata. Daturum sese operam in hac re, ut sentiam mihi in aula caesaris et alios esse amicos praeter eos, quos habuerim hactenus praecipuos. Re ipsa experior quam optimatum amicitiae sint fecundae. Interim abs Tua Reverendissima Celsitudine vehementissime contendo, ne porro mihi desis, si quidem tua auctoritate palam video me omnes adversarios facile superaturum, praesertim si Valdesius animadvertat te constanti proposito rem urgere, neque quicquam mutasse de tua in me voluntate. Coepi me iampridem magnificentius gerere, atque e tua munificentia Sarmaticis pellibus splendidius ostentare. Quod si res Hugardica non procedat, vereor ne cum dedecore mihi tandem in ordinem sit redeundum. Proinde, quod tibi in manu esse arbitror, da operam ut fulcias quem erexisti, nec dehonestari patiaris, quem semel honoratum esse voluisti. Sed tamen utcumque id accidat, tanti maecenatis certissimo favore me in omni fortuna non solum plenissime consolabor, verum etiam beatissimum iudicabo. Bene vale, Praesul Reverendissime.

Lovanii, 21 Ianuarii anno Domini MDXXXII.

Reverendissimo domino, domino Ioanni Dantisco, episcopo Culmensi, domino suo clementissimo

Reverendissime domine, salutem plurimam.

Daniel Mauchus Ulmensis, illustrissimi domini Georgii ab Austria principis et episcopi Brixinensis secretarius, mihi tuo nomine et salutem dixit et meas litteras a Tua Reverendissima Celsitudine requiri indicavit. Quorum primum ut erat exoptatissimum, ita postremum non mediocri dolore me affecit, cogitantem nimirum, quam minime deceret me huiusmodi cessatio, ut officium meum in scribendo sit requirendum a patrono post homines natos optimo, quique in me ipsum tam praeclara edidisset benevolentiae argumenta, ut sine ingratitudinis scelere non possint dissimulari. Rursus cum in animum voco ipsius causae circumstantias, qui mihi conscius sum mentis ad omne obsequium expromptissimae, neque scivi quo scriberem, nec habui per quem scriberem, prope me ipse <absolvo> criminis, praesertim apud tam aequum iudicem, qui clementer malit ignoscere quam severiter condemnare clientem posthac suo muneri non defuturum, simul atque intellexerit, et qua et quatenus patroni desiderio possit satisfacere. Proinde etiam atque etiam gaudeo iam tandem inventam esse viam, qua litterarum beneficio per tot tantaque locorum intervalla liceat salutare virum integritate optimum, bonarum disciplinarum gloria celeberrimum ac etiam sine antistitis dignitate merito omnibus reverendissimum, tum etiam privatim sic in me liberalem ac beneficum, ut ex ea messe in omnem reliquam vitam non contemnendum fructum sim percepturus. Quod et ipse recognoscas licet. Siquidem nominatione imperiali ad praeposituram Hugardensem, quam Tuae unius Celsitudini debere confiteor, adeptus sum sacerdotium canonicum non minoris census in absentia, quod nos homines scholastici magis expetimus, quam sit canonicatus Antverpiensis. Pro hoc monumento perpetuae in me benevolentiae libenter referrem gratiam, si possim. Immo etiam hoc ipso magis cupio, quo minus licet. Proinde si quid obsequii hic animus tot beneficiis tibi obnoxius possit impendere, id mihi tuo iure imperabis. De rebus publicis nihil audeo ad te scribere. Neque enim dubito, quin Tua Reverendissima Celsitudo haec ab his resciscat, qui non audita narrant, sed qui rebus ipsi intersint et praesint, maxime cum habeas hic dominum Brixinensem, ut aequum est, inter optimos tui amantissimum. In rebus privatis illud novi est, Gemmam tuum duxisse hic uxorem lepidissimam, eo corporis habitu, ut facile ter denis Gemmis videatur suffectura, nisi simul esset pudicissima. Ex qua, favente Lucina, non nisi meros uniones et margarita<s> putatur geniturus. Item Campensem nostrum initio proximi mensis pervenisse Venetias ad Hieronymum Aleandrum, archiepiscopum Brundusin[um], et quendam Iudaeum Eliam, cuius desiderio iam multis annis prope contabuit, tanta siti iam per novem dies extincta. Tanto enim spatio temporis haesit Venetiis, cum significaret se satis esse assecutum illa, quae ab Elia exspectarat et quorum cupiditate tot annos flagrasset iamque ad nos parare reditum. Qui certe nobis erit exoptatissimus. Quod si veterem condicionem requirat, non deerit illi nostra opera. Dominum Erasmum hactenus frustra exspectavimus toties pollicitum reginae sese esse in procinctu ad nos. Voluntati tamen eius nihil puto obstitisse praeter bellum Wirtembergense, quo principes et civitates prope omnes erant in armis. Quicquid porro accidat, efficiam ne Tua Reverendissima Dominatio ignoret. Cui me toto pectore commendo.

Lovanii, nono Calendas Augusti, anno 1534.

Eidem Reverendissimae Dominationi addictissimus Conradus Goclenius