Liczba odwiedzin: 614
» Korespondencja Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #2248

Georg WITZEL (VICELIUS) do Ioannes DANTISCUS
Berlin, 1539-12-08
            odebrano Marienburg (Malbork), 1540-05-14

Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1czystopis język: łacina, autograf, UUB, H. 155, k. 15-20 + f. [1] missed in numbering after f. 17
2kopia język: łacina, XVIII w., SUB, Sup. Ep. 4-o 41, Nr 27, k. 21v-23v
3kopia język: łacina, XVIII w., SBB, MS Lat. Quart. 101, Nr 23, k. 74r-79v
4kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 1366, s. 184-195
5kopia język: łacina, XVIII w., B. Ossol., 151/II, k. 30r-32r
6kopia język: łacina, XVIII w., BCz, 56 (TN), Nr 207, s. 881-888
7ekscerpt język: łacina, XX w., B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1539, k. 49-51
8regest z ekscerptami język: łacina, polski, grecki (fragmenty), XX w., B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1539, k. 52r-56
9regest z ekscerptami język: łacina, angielski, XX w., CBKUL, R.III, 30, Nr 119

Pomocnicze podstawy źródłowe:
1regest język: angielski, XX w., CBKUL, R.III, 30, Nr 120

Publikacje:
1VICELIUS 1913 s. 168-175 (in extenso)
2DE VOCHT 1961 Nr DE, 404, s. 318-319 (angielski regest; ekscerpt)

 

Tekst + aparat krytyczny + komentarzZwykły tekstTekst + komentarzTekst + aparat krytyczny

 

UUB, H. 154, f. 20v

Reverendissimo in Christo Patri ac Domino, domino Ioannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of ErmlandIoanni DantiscoIoannes Dantiscus (Johannes von Höfen, Ioannes de Curiis, Jan Dantyszek, Johannes Flachsbinder) (*1485 – †1548), eminent diplomat and humanist in the service of the Jagiellons, neo-Latin poet; 1530-1537 Bishop of Kulm; 1537-1548 Bishop of Ermland episcopo Varmiensi etc. domino et futuro Maecenati suo cum primis observando

Heilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of ErmlandHeilsbergaeHeilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of Ermland

Videor mihi nunc non paulo felicior, quandoquidem patronorum meorum numero tantus accessit vir et is praesul, adeoque longe doctissimus praesul, et qui hoc nomine in Spain (Hispania)HispaniaSpain (Hispania), Italy (Italia)ItaliaItaly (Italia) ac Germany (Germania, Niemcy)GermaniaGermany (Germania, Niemcy) celebris habeatur apud plerosque. Quid enim attinet de Prussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of PolandPrussiaPrussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of Poland patria comminisci, ubi est heros ille magno in pretio, non tam eruditionis quam pietatis causa? Felices vero armatas,

e quibus ingenium tam nobile venit ad auram.
Illustris tanto est Prussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of PolandPrussiaPrussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of Poland facta viro.
Fama fuit Scythica quondam de gente vocari
Sarmatiam, The Prussians PrussosThe Prussians atque fuisse The Getae GetasThe Getae .
At nunc barbaries, si qua est, dispelletur omnis,
Ingenium postquam Prussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of PolandPrussiaPrussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of Poland tale dedit.

Verum ineptus sim, si meis inconditis versiculis ac sinistro natis Apollo one of the twelve great Olympian gods, son of Zeus and Leto, twin brother of ArtemisApollineApollo one of the twelve great Olympian gods, son of Zeus and Leto, twin brother of Artemis Tua Celsitudo delectari, non enim dicam ornari arbitrer, ut quae vel citra quorumvis elogia, sua, hoc est virtutis, laude fruatur. Equidem non soleo pangere carmina, immo non calleo, nec huic rei hoc quidem tempore do vel tantillum operae, quippe austero illi ac odioso studiorum generi addictus, quod theologicum appellant. Nunc vero incidit in mentem nescio quo afflatu, ut familiariter scribens on the marginscribensscribens on the margin ad Dantiscum illum scribens, episcopalis fastigii iubar, luUUB, H. 154, f. 15vderem sane quam agresti calamo, nisi forte eo audaciae me pertraxit Dantisci Musa, mirum dictu qualis, ut quidem illa sese in probably Ioannes Dantiscus (Jan Dantyszek), Ioannis Dantisci episcopi Varmiensis Carmen paraeneticum, iuvenibus huius temporis non inutile, ad ingenuum adolescentem Constantem Alliopagum, Kraków, Hieronymus WIETOR, 1539 libelloprobably Ioannes Dantiscus (Jan Dantyszek), Ioannis Dantisci episcopi Varmiensis Carmen paraeneticum, iuvenibus huius temporis non inutile, ad ingenuum adolescentem Constantem Alliopagum, Kraków, Hieronymus WIETOR, 1539 exeruit, quem nuper Tua Celsitudo cf. Ioannes DANTISCUS to Georg WITZEL (VICELIUS) Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1539, Summer or Autumn, CIDTC IDL 7241, letter lostlitteriscf. Ioannes DANTISCUS to Georg WITZEL (VICELIUS) Heilsberg (Lidzbark Warmiński), 1539, Summer or Autumn, CIDTC IDL 7241, letter lost suis adiunctum ad me ex Heilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of ErmlandHeilsbergaHeilsberg (Lidzbark Warmiński, Heilsberga), town in Ermland (Warmia), the main seat of the bishops of Ermland misit. Atqui ego on the marginegoego on the margin poetae quidem litteris respondere potero versifex, sed minime poeta immo ne versifex quidem, si ipse me acrius circumspiciam, sed nugator potius,

quique solet chartas commaculare bonas.

Quod autem Tua Celsitudo delucubrationibus meis tam honorifice praedicat, easque sibi cum primis placere testificatur, non perinde agnosco, quod certo sciam Tuam Celsitudinem amorem hidden by binding[em]em hidden by binding religionis abs me defensae, non etiam styli, qui ipse mihi displicet, admiratione candidius pronuntiare de meis leptologematis, sane ut eruditis oculis atque auribus haec arrideant, quae lucubro, numquam hidden by binding[uam]uam hidden by binding sperare potui, in tanta nimirum optimorum librorum copia, quam ingenisosissima typographia velut ex locupletissimo κειmelio perbenigne in orbem effundit. Nos certe

scribimus indocte, doctis ridenda, fatemur
Digna nec Muses Greek goddesses of literature and the artsAonidumMuses Greek goddesses of literature and the arts quae damus esse choro,
Attamen ista pius syngrammata virque puerque
Perlegit, atque animis imbibit usque suis.
Haec quoque purgatis recitatur scripta cathedris
Nec dedignatur visere nostra Ioves.
Nescio, quo casu primum devenimus illuc,
UUB, H. 154, f. 16r
Stultus ut auderem scribere publicitus.
Causa fuit tanti, ni fallor, maxima coepti
Nostrae perpetuus religionis amor.
Sunt equidem duo lustra, quod huc me on the margin in place of crossed-out ...... illegible...... illegiblehuc mehuc me on the margin in place of crossed-out ... compulit ardor,
Ardor erat fidei, vera, aio, zelus erat.
Vidi, mox dolui lolium succrescere maius
Et solito uberius surgere zizanium:
Hinc ego permotus coepi verboque stiloque
dogmata Montani carpere multa novi.
Id merito feci, mox mittit tela nefandus
Hostis in adversum, belua saeva furit.
Perpetior, recti mihi conscius, omnia dura:
Perpulchrum ratus pro Pietate pati.
Rectum Evangelion pleno vulgavimus ore,
Scripturis dedimus cuncta regenda sacris.
Quem or QuinQuemQuem or Quin etiam merito concessimus esse resectum superinscribed in place of crossed-out sopitumsopitumresectumresectum superinscribed in place of crossed-out sopitum
Quicquid habet vitii curia pontificis,
Non obluctamur, quin emendetur on the margin in place of crossed-out corrigaturcorrigaturemendeturemendetur on the margin in place of crossed-out corrigatur ad unguem,
Si quid non rectum corpore Matris inest.

Nihilo tamen minus nos adfligit Saxonica superinscribed in place of crossed-out GermanicaGermanicaSaxonicaSaxonica superinscribed in place of crossed-out Germanica factio, atque hoc variis modis. Exhibet molestias Hesse (Hessen, Hessia), country landgraviate within the Holy Roman Empire of the German Nation, today in the State of Hesse in GermanyHessiaHesse (Hessen, Hessia), country landgraviate within the Holy Roman Empire of the German Nation, today in the State of Hesse in Germany, odit et insidiatur Thuringia (Freistaat Thüringen), county in central part of GermanyThuringiaThuringia (Freistaat Thüringen), county in central part of Germany, Saxony, duchy in central Germany, state of the Holy Roman EmpireSaxoniaSaxony, duchy in central Germany, state of the Holy Roman Empire hostiliter insectatur, Meißen (Misna), town in southeastern Germany, on the Elbe river, 25 km NW of DresdenMisniaMeißen (Misna), town in southeastern Germany, on the Elbe river, 25 km NW of Dresden captat in animam meam, Marchia nova written over ooaa written over os mihi cruces fabricat, et minitatur caedes, quin tamen hic neque concionatoris vice fungar, neque UUB, H. 154, f. 16v libros, quod solebam, incudi chalcographicae datos evulgem. Traducor vulgo, ut qui remorer Verbum Dei apud ill(ustrissimu)m on the marginill(ustrissimu)m or ill(ustre)mill(ustrissimu)mill(ustrissimu)m or ill(ustre)mill(ustrissimu)m on the margin principem electorem, cum nihil minus faciam, nec eo segnius per totam provinciam verbum Martin Luther (Martinus Lutherus) (*1483 – †1546), theologian, leader and originator of the German ReformationLuteriMartin Luther (Martinus Lutherus) (*1483 – †1546), theologian, leader and originator of the German Reformation disseminetur. Ais quorsum haec? Horsum, ut Tuae Celsitudini hisce litteris significem, quae fuerit ratio lucubrationum mearum et quantum adversitatis eae qualescumque auctore suo pepererint. De fructu, quem ex his catholici homines capiunt, ad me quotidie et undique scribitur, quo laetiore nuntio tristitiam e pectore discutere consuevi, και ευφημια[1] solatur, quem δυσφημια[2] perturbarat. Profecto verisimile haudquaquam est, id hominum genus sincerum Dei Verbum quaerere, tanto ausu, tanta temeritate, tanta denique malarum rerum inexhausta cupiditate, contemnunt veros bonos beneque de Christianismo meritos, se suaque tantum adirantur, condemnant, quos non audierunt, insaniunt in eos, qui publicam orbis salutem vel cruoris sui dispendio redemerint. Nolim istaec invidiosissima longius persequi. Ceterum de relatione Matthias Wolrab Matthiae VuolrabMatthias Wolrab Tuae Celsitudinis nomine ad meam parvitatem alio tempore oportunius respondebo. Utinam vero id re ipsa praestare queam, quod Tua Celsitudo pro sua in me immeritum dilectione cupit. Et quis tandem est omnium praesulum huius tempestatis, quo ms. qui(!) quoquo ms. qui(!) cum libentius vitam agerem, atque magnus ille Dantiscus? Gestio pectus illud sanum ac doctum exosculari et revereri ven UUB, H. 154, f. 17r erabilem canitiem hominis laudatissimmi. In Marchia quidem ita se res habet, ut non usque adeo multum salis hic absumpturus sim. Αχέω superinscribed in place of crossed-out ΑχωΑχωΑχέωΑχέω superinscribed in place of crossed-out Αχω[3] άρχοντα ημων πειθόμeνον τον αθλιον, φευ ουτος ακριβεζερον τους χουθερομανιτας ηκουε, αχεω καλον τον ηροα εις ταυτα μανθευματα αγαν ανθρωπινα ηπτατηθη[4]. Verum tamen non per omnia cum illis facit φιλιπ μελαγχολων on the margin in place of crossed-out ωνωνχολωνχολων on the margin in place of crossed-out ων[5], ουρβαν βασειλισκος,ιακωβηλλος αλλοιτεσχιςματικοι[6], non perinde probant eius incoeptionem, quod videatur παπιζικοτερο[7] esse, ita enim isti loqui solent. Μισουσιν γαρ εικη της εκκλησιας παρατηρησεις ας δε ο αρχων μη αφιεναι θελει[8]. Quo sit evasurum hoc, ignoro[9]. εγω ορθωδοξος εσομαι, καθως ην, εν πασιν κονδυoνοις, α καθ ημεραν μοι επικειμ adscribedμμ adscribedονται[10].

Est Deus in nobis, nostra est Ecclesia Christi,
Nostrum Evangelium certaque nostra fides.
Quicquid habet sordis doctrina Scholastica, quicquid
Contraxit reseco longa Latria mali.
Doctrinam veterum sequimur pars optima patrum,
Pars odit primos seditiosa duces.

Sed iam diu satis versificatum est. Impleo proverbium: Qui pessimus est cantor, is potissimum ambit canere. Tua Celsitudo humanissima, nihil dubito, quin sit veniam datura ludicro, tametsi parum litterato. Excusat αμουσον[11] theologiae gravitas et ita de integro studiorum laboribus obruor, ut non UUB, H. 154, f. 17v vacet cudere carmen elaboratius. Ελληνισ[12] vero paucula illa obiter inserui, propter insidiatricis calumniae periculum, cuius gratia nolim hac epistola a quovis legi. Porro quoties otium est ab aula multipliciter amara huic animo, circumvolito passim per historiographos Ecclesiae, accurate conquirens, si quid ullubi(?) inveniri queat, quod pertineat ad vitas Sanctorum. Nam fert animus agiologium scribere, tinam vero id tam feliciter possem, quam libenter velim. Id materiae Leipzig (Lipsia), city in southern Germany, SaxonyLipsiaeLeipzig (Lipsia), city in southern Germany, Saxony primum meditabar, nec diffido ei operae iam supremam manum impositam esse, nisi me novus Pharo, qui ignorabat Ioseph, ex illa urbe totaque Meißen (Misna), town in southeastern Germany, on the Elbe river, 25 km NW of DresdenMisniaeMeißen (Misna), town in southeastern Germany, on the Elbe river, 25 km NW of Dresden terra fugavisset, sive quia libros edideram in pseudevangelicam sectam sive quia in eandem, si licuisset, plures eram editurus. Fugavit in exilium miserum me Sylla(?) et parum afuit, quin spoliasset etiam relictum theologειον. Ea iactura temporis, quod exul perdidi, cedit in detrimentum non tam familiae meae, quam Ecclesiae communis. Neque tamen omnino Reipublicae sterilis fuit fuga illa, praeterquam quod plurimarum rerum nobis et notitiam praebuit et usum. Alioqui quod ad patientiam malorum attinet, usurpare mihi illud ex ele hidden by binding[e]e hidden by bindinggiis tristissimi poetae potero: Qui iam consuevi fortiter hidden by binding[r]r hidden by binding esse miser. Hic virtutis honos. Vellem Tua Celsitudo e bibliothecis Prussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of PolandPrussiaePrussia, region in central Europe, bordered by Pomerania, Poland, Lithuania and Livonia. From 1466 Prussia was divided into Royal Prussia (Prussia Regalis), which was a part of the Kingdom of Poland, and Teutonic Prussia (Prussia Ordinis Theutonici) – covering the remnants of the former territory of the Teutonic Order’s state in Prussia. In 1525, the Order’s last Grand Master, Albrecht von Hohenzollern, converted to Lutheranism and became the first lay duke in former Teutonic Prussia (dux in Prussia), which from then on was called Ducal Prussia (Prussia Ducalis). At that time, as a result of the treaty of Cracow, Ducal Prussia became a fief of the kings of Poland aut Poland (Kingdom of Poland, Polonia)PoloniaePoland (Kingdom of Poland, Polonia) vetustissimis, si quid egregii supersit, utpote fragmentum ali UUB, H. 154, f. 18r quod legendarum, quas vocant, de divis, huic operi iuvando ad me mitteret, incolume remittendum istuc, simulatque foret transscriptum. Ipse multas ubique bibliothecas pariter et bibliopolia revisi, venans archaea[13] quaedam, sed nihil fere probatum in manus uspiam incurrit. Quae suppetebant, erant ... illegible...... illegible protrita illa, quorum multitudine ... illegible...... illegible mundus laborat. Bene valeat Tua Celsitudo, colendissime et Ecclesia digne Antistes. Et commendet serenissimo ac invictissimo Sigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austriaregi PoloniaeSigismund I Jagiellon (Zygmunt I) (*1467 – †1548), King of Poland and Grand Duke of Lithuania (1506-1548); Duke of Głogów (Glogau) (1499-1506), Duke of Opava (1501-1506), Governor of Silesia (1504-1506); son of King Kazimierz IV Jagiellon and Elisabeth of Austria infelicem Vicelium ceu Odysseus (Ulysses, Ulixes), mythical Greek king of Ithaca, hero of the Homer's epic poems Ilias and Odyssey, renown of his sagacity and cunningUlissemOdysseus (Ulysses, Ulixes), mythical Greek king of Ithaca, hero of the Homer's epic poems Ilias and Odyssey, renown of his sagacity and cunning quendam illuc hucque iactatum ac reiactatum. John Zápolya (János Szapolyai) (*1487 – †1540), 1526-1540 King of Hungary; son of István Szapolyai and Jadwiga of Cieszyn in 1540 married Isabella, dauther of of King Sigismund Jagiellon of Poland. He fought against Ferdinand of Habsburg for the right to the title of King of HungaryRegem UngariaeJohn Zápolya (János Szapolyai) (*1487 – †1540), 1526-1540 King of Hungary; son of István Szapolyai and Jadwiga of Cieszyn in 1540 married Isabella, dauther of of King Sigismund Jagiellon of Poland. He fought against Ferdinand of Habsburg for the right to the title of King of Hungary favere exuli mihi amicorum litterae peramice nuntiant. Expecto a Tua Celsitudine consolatorias.

Tuae Celsitudinis famulus Georg Witzel (Georg Wetzel, Vicelius, Wicelius) (*1501 – †1573), Catholic theologian. After his studies at the University of Erfurt and in Wittenberg, he was ordained priest. Under the influence of Luther's teaching he converted to Lutheranism and married in 1524. In 1525 was appointed to the pastorate of Wenigenlupnitz and later to the pastorate of Niemeck. In 1527 he converted back to Catholicism. (ADB, Bd. 43, s. 657-662)Georg ViceliusGeorg Witzel (Georg Wetzel, Vicelius, Wicelius) (*1501 – †1573), Catholic theologian. After his studies at the University of Erfurt and in Wittenberg, he was ordained priest. Under the influence of Luther's teaching he converted to Lutheranism and married in 1524. In 1525 was appointed to the pastorate of Wenigenlupnitz and later to the pastorate of Niemeck. In 1527 he converted back to Catholicism. (ADB, Bd. 43, s. 657-662)

Postscript:

UUB, H. 154, f. 19r

Eidem Reverendissimo ad cor[14].

Quodd additurus sum, ita me male habet, ut vix aliquid supra. Nemo omnium vivit, qui gravatius roget, ut est nimis illiberale verbum rogo. Sed quando dura Penia(?) ita urget, imminet, instat, temperare non possum mihi, quin rogem petamque pauper ευλογιαν ab eo, qui habet, unde dare possit. Proinde succurrat inopiae meae copia Tuae Celsitudinis propter servatorem oro atque obsecro. Est mihi comparandus nova facie renitens A cum John Chrysostom (*ca. 349 – †407), Catholic and Orthodox saint, doctor of the Church; archbishop of ConstantinopleChrysostomoJohn Chrysostom (*ca. 349 – †407), Catholic and Orthodox saint, doctor of the Church; archbishop of Constantinople Augustine of Hippo, Saint (Aurelius Augustinus Hipponensis, St. Augustine) (*354 – †430), saint and doctor of the Church; philosopher and theologian from the Roman province of Africa; Bishop of Hippo RegiusAugustinusAugustine of Hippo, Saint (Aurelius Augustinus Hipponensis, St. Augustine) (*354 – †430), saint and doctor of the Church; philosopher and theologian from the Roman province of Africa; Bishop of Hippo Regius, est emendus Suidas, est vestiendus scriba Nepotianus meus, cuius opera in describendis libris semper indigeo, ut de meis necessitatibus nihil memorem. Dederunt et alii proceres, ultro etiam, sed rerum omnium magna caritas meis loculis nihil reliquum facit. Tritum esse est, nos comperimus: Da et accipe. Et on the margin in place of crossed-out I... IdqueI... illegible...... illegible IdqueEtEt on the margin in place of crossed-out I... Idque[15] nobis praesertim invisis hospitibus omnia ταβιωτικα aequo carius venduntur. Novem discumbimus pransuri, implentes scilicet Nonarium illum, quem Aulus Gellius (*ca. 130 – †after 180), Roman writer, author of "Noctes Atticae"Aulus GelliusAulus Gellius (*ca. 130 – †after 180), Roman writer, author of "Noctes Atticae" observatum in conviviis olim UUB, H. 154, f. 19v fuisse scribit. Singulis hebdomadibus exigit dimidiatum aureum cibarius panis. De obsoniis taceo. Equidem frugalius victitare, vix vulgaris etiam possit sacerdotulus. Sanescit vel spetiem luxus mensula nostra. Et cultus modicus est et simplex, quique professionem decet. In supellectile nihil prorsus ambitiosum, nec huius, qualiscumque illa est, plus suppetit, quam usus quotidianus poscit, Samiis utimur ac simpliciter plebeis omnibus on the marginomnibusomnibus on the margin. Opes librariae forsan aliquanto spendidiores sunt, videlicet cuius supellectilis usum Respublica requirit. Neque enim mihi libros habeo, sed Ecclesiae. Oαρχων quidem numeravit, sed hoc ipsum omne paene creditoribus antea debueram. Pensio farnesiana curta atque macra nimium est: id quod alii etiam indignantur. Nec iam ulla functione, seu ecclesiasticam dicas seu scholasticam, utor, unde nimirum evoluto anno reditus sperandi mihi sint. Sed apud patronum tantum talibus verbis minime opust. Tua Celsitudo miserebitur fortunae meae afflictissimae et Vicelio suo vel communium studiorum gratia benedictionem aliquam UUB, H. 154, f. 20r in subsidium mittet, quo se sibi me totum obstringat, utque sit, cur superinscribed in place of crossed-out quodquodcurcur superinscribed in place of crossed-out quod grato animo beneficum praesulem mecum semper circumferam, precerque pro salute eius.

Leipzig (Lipsia), city in southern Germany, SaxonyLipsiamLeipzig (Lipsia), city in southern Germany, Saxony, si libebit, certius tutiusque mitti potest, ut ego illinc beneficentiam nanciscar, sive hic sim, sive alibi. Valeat iterum Tua Celsitudo in Jesus of Nazareth (Jesus Christ), in Christianity the Messiah foretold in the Old TestamentChristo IesuJesus of Nazareth (Jesus Christ), in Christianity the Messiah foretold in the Old Testament, cuius verbum genuinum lucerna pedibus nostris est et animabus medicina. Reverenter salutari cupio Tiedemann Giese (Tidemannus Gisius) (*1480 – †1550), in 1519 ennobled by King Sigismund I; 1504-1538 Canon of Ermland (Warmia); 1516-1527, 1533-1537 Judicial Vicar and Vicar General of Ermland; 1523-1538 Custos of Ermland; 1537-1549 Bishop of Kulm (Chełmno); 1549-1550 Bishop of Ermland (BORAWSKA 1984, passim)reverendissimum episcopum CholmensemTiedemann Giese (Tidemannus Gisius) (*1480 – †1550), in 1519 ennobled by King Sigismund I; 1504-1538 Canon of Ermland (Warmia); 1516-1527, 1533-1537 Judicial Vicar and Vicar General of Ermland; 1523-1538 Custos of Ermland; 1537-1549 Bishop of Kulm (Chełmno); 1549-1550 Bishop of Ermland (BORAWSKA 1984, passim). Eram ad illum quoque daturus litteras, nisi Tua Celsitudo totum sibi in praesentia vindicasset.

UUB, H. 154, f. 20v

Eidem reverendissimo domino episcopo ad manus proprias.

[1] On the margin annotation in another hand: et bona fama.

[2] On the margin annotation in another hand: mala fama.

[4] On the margin annotation in another hand: doleo principem nostrum obedientem vel persuasum eum miserum heu diligentius ille Lutheri sp(irit)u furentes audivit doleo bonum heroem in has doctrinas valde humanas seductum.

[6] F. [1v] unnumbered after f. 17v annotation in another hand: Philippus Melancholia fervens, Urbanus Basilicus, Iacobellus, aliique schismatici.

[7] F. [1v] unnumbered after f. 17v annotation in another hand: magis papisticus.

[8] F. [1r] unnumbered after f. 17v annotation in another hand: Odio enim habent intempestiue ecclesiae obseruationes quas quidem princeps non dimittere vult.

[9] F. [1r] unnumbered after f. 17v annotation in another hand: μισουσιν γαρ εικη της εκκλησιας παρατηρησεις ας δε ο αρχων μη αφιεναι θελει. Quo sit evasurum hoc, ignoro.

[10] F. [1v] unnumbered after f. 17v annotation in another hand: Ego orthodoxus ero, quemadmodum fueram in omnibus periculis, quae cotidie mihi inminent.

[11] On the margin annotation in another hand: ineruditum.

[12] On the margin annotation in another hand: graece.

[13] archea with superinscribed: antiqua, prisca.

[14] Postscript in Wezel’s hand.