Liczba odwiedzin: 1250
» Korpus Tekstów i Korespondencji Jana Dantyszka
Copyright © Pracownia Edytorstwa Źródeł i Humanistyki Cyfrowej AL UW

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania, redystrybucji, publikowania, rozpowszechniania, udostępniania czy wykorzystywania w inny sposób całości lub części danych zawartych na stronie Pracowni bez pisemnej zgody właściciela praw.

List #1537

Cornelis DE SCHEPPER do Ioannes DANTISCUS
Brussels, 1536-09-13

Regest polski:

De Schepper tłumaczy roczną przerwę w korespondencji z Dantyszkiem swoimi licznymi podróżami oraz pogłoskami o śmierci Dantyszka. Pogłoski te zdementował poseł gdańszczan, co zmobilizowalo De Scheppera do napisania.

Poprzedni list Dantyszka [IDL 1421] dotarł do Niderlandów pod nieobecność De Scheppera, który przebywał wówczas u króla Ferdynanda. Na jego dworze De Schepper spotkał posła króla polskiego [Zygmunta I] Piotra Opalińskiego, który opowiedział mu o poważnych kłopotach Dantyszka z kasztelanem(!) malborskim [Stanisławem Kostką]. Poseł ów udał się później do Italii.

Gdy De Schepper powrócił do Flandrii, przeczytał list od Dantyszka [IDL 1421], po czym zostawił go w Brugii, i wyruszył do Holandii. Od tego czasu nie udało mu się wrócić, toteż odpowiada na list pobieżnie, nie mając dostępu do tekstu.

Wiele wydarzyło się w sprawach duńskich, lecz De Schepper nie może podjąć obszernie tego tematu, gdyż już nazajutrz udaje się w kolejną podróż, nie wie jeszcze, czy do cesarza, czy też na wojnę z Francją. Zapewnia, że nic zmieni jego szacunku dla Dantyszka, choć z przyczyn politycznych nie wierzy w możliwość spotkania przyjaciela za życia.

De Schepper szczegółowo opisuje konflikt o miasto Appingedam we Fryzji. Miasto zostało zajęte przez Meinderta van Ham, zwolennika anabaptystów, znoszacego się z księciem Geldrii [Karolem II], księciem Holsztynu [Chrystianem III von Oldenburg] i Francuzami. Oblężonemu przez gubernatora prowincji Groningen Georga Schencka Hamowi w sukurs nadeszły posiłki od księcia Holsztynu, złożone w większości ze szlachty holsztyńskiej, saskiej i geldryjskiej. Zanim jednak dotarły one do Appingedam, zostały rozbite przez wojska Schencka pod dowództwem Godtschalka [Ericksena], po czym Appingedam poddało się. Przywódcy buntu – Ham oraz geldryjski landdrost Bernard van Hackfort – są jeńcami gubernatora Shcencka.

Oblężona Kopenhaga zwróciła się o posiłki do cesarza, toteż w Niderlandach przygotowano potężną flotę. W związku z tym przybył też do Brukseli książę Palatynatu Friedrich [II von Wittelsbach]. Okazja nie została jednak wykorzystana, gdyż Kopenhaga poddała się, podczas gdy wojsko zaangażowane było w wojnę z Francją oraz przy oblężeniu Appingedam. Ponieważ flota jest już gotowa i uzbrojona, piechota pod dowództwem pana de Beveren [Adolfa of Burgundy] i [Reinouda III] van Brederode mają się z nią przeprawić do Francji. Z ramienia cesarza do wyprawy maja dołączyć De Schepper i Godschalk [Ericksen].

De Schepper relacjonuje działania wojenne armii cesarskiej, która dotarła do Francji drogą lądową pod dowództwem hrabiego [Henryka] Nassau, hrabiego Roeulx [Adriaan van Croÿ] i pana Praet [Louis of Flanders]. Ciężkozbrojni żołnierze i machiny wojenne przestraszyły Francuzów, którzy pozamykali się w twierdzach. Te słabiej bronione, m.in. Guise, Bouchain, Clery sur Somme, zostały zdobyte z marszu, silniejsze pozostawiono za sobą. Obecnie, od około dwudziestu dni wojska cesarskie oblegają znakomicie ufortyfikowaną i wyposażoną twierdzę Péronne [nad Sommą], licząc na sprowokowanie Francuzów do walki w polu.

Książę Geldrii [Charles II od Guelders] utracił podczas tej wojny prowincję Groningen. W jego rękach pozostało tylko Drenthe – fragment diecezji utrechckiej z twierdzami Meppel, Coevorden i Wedda. Dowódcę Weddy i syna dowódcy Coevorden przekupił już Georg Schenck.

Król Francji utracił pierworodnego syna [Francis III de Valois], książę Orleanu [Henry II de Valois] ma kłopoty ze zdrowiem. Francja jest wyniszczana bardziej przez własnych żołnierzy, niż przez wrogów. Cesarz dotarł nad Rodan i podobno zdobył Arles.

De Schepper ubolewa nad złymi czasami i zagładą grożącą chrześcijaństwu. Zazdrości Dantyszkowi pozostawania z dala od centrum wydarzeń. Uważa, że gorliwszych i wierniejszych chrześcijan można obecnie znaleźć w Turcji, niż w Danii czy w Niemczech. Wątpi w możliwość zreformowania kościoła wobec powszechnej niezgody i wielkich sprzeczności w poglądach.

De Schepper komentuje pogłoskę o uwięzieniu duńskich biskupów i dostojników, z pomocą których książę Holsztynu [Christian III von Oldenburg] uzyskał władzę. Przypuszcza, że stało się to z przyczyn politycznych, jednakże postrzega takie traktowanie biskupów w krajach skandynawskich jako groźną dla religii tendencję, zwłaszcza po otrzymaniu wiadomości o wygnaniu biskupów ze Szwecji.

De Schepper zawiadamia Dantyszka, że w związku z wprowadzeniem powszechnego zakazu żeglugi Gdańszczanie wystosowali do królowej [Mary of Hungary] gwałtowny i nieuprzejmy list. Podkreśla, że zakaz cofnięto jeszcze przed nadejściem listu, i że nie był on wymierzony przeciw Gdańszczanom, gdyż dotyczył także Anglików, Portugalczyków, Szkotów, Hiszpanów i mieszkańców Niderlandów. Niektóre okręty (w tym jeden gdański) zostały – za wynagrodzeniem – zarekwirowane na potrzeby wojenne, pozostałe odesłano. Mimo że obraźliwy i lekceważący ton wspomnianego listu zdaje się sugerować wrogość gdańszczan wobec królowej i cesarza, De Schepper jest skłonny złożyć to na karb emocji wywołanych powszechnym niepokojem. Zarekwirowany gdański okręt został przeznaczony na dowódczy w wyprawie do Francji. Zdaniem De Scheppera jest to dla Gdańska raczej zaszczyt, niż despekt. Tymczasem otrzymał precyzyjne rozkazy, toteż wie już, że sam też popłynie na tym okręcie. Choć zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jest dobrej myśli. Doradza Polsce sprzymierzać się z tą ze stron, która dąży do pokoju. Wierzy, że cesarz wyjdzie z konfliktu zwycięsko, wsparty finansowo i militarnie przez Niderlandy. Wskazują na to różne przepowiednie. Młodzież niderlandzka jest doskonale zaprawiona do służby wojskowej.

De Schepper życzyłby sobie przyjaźni pomiędzy Niderlandami i Polską, by móc bez wzbudzania podejrzeń korespondować z Dantyszkiem. Zaleca Dantyszkowi, aby dbał o zdrowie i cieszył się bliskością matki [Krystyny Schultze]. Sam opuszcza żonę [Elisabeth Donche] bliską porodu. Przekazuje Dantyszkowi pozdrowienia od niej.

Ze względu na niebezpieczne czasy De Schepper odłożył do wiosny realizację książkowych zamówień Dantyszka. Dantyszek może pisać do niego przez Fuggerów. Po powrocie z wyprawy ma zamiar spędzić zimę żoną. Siostra żony De Scheppera [Joanna Donche] i jego syn [Cornelis De Schepper jr.] oraz Miklos Oláh pozdrawiają Dantyszka. [Wolfgang] Haller jest w Austrii, arcybiskup Lund [Johan Weze] – na Węgrzech. De Schepper poleca się matce, siostrom i braciom Dantyszka, całej jego rodzinie oraz lokajowi.


            odebrano [1536]-10-16

Rękopiśmienne podstawy źródłowe:
1czystopis język: łacina, autograf, AAWO, AB, D. 3, k. 125-128 + f. [1] missed in numbering after f. 128
2kopia język: łacina, XX w., B. PAU-PAN, 8243 (TK 5), a.1536, k. 86r-91v
3regest z ekscerptami język: łacina, angielski, XX w., CBKUL, R.III, 31, Nr 301

Pomocnicze podstawy źródłowe:
1regest język: niemiecki, XX w., B. PAU-PAN, 8248 (TK 10), k. 313

Publikacje:
1DE VOCHT 1961 Nr DE, 333, s. 272-274, 288, 316 (angielski regest; ekscerpt)
2CEID 2/2 (Letter No. 66) s. 369-382 (in extenso; angielski regest)
Podobizny źródeł dostępne tylko po zalogowaniu

Pełny tekst dostępny tylko po zalogowaniu